Το τσουνάμι του 1956 στην Άνδρο – μια προφορική μαρτυρία
Του Γιώργου Αρ. Γλυνού
Η σεισμική ακολουθία μεταξύ Αμοργού και Σαντορίνης έχει προβληματίσει ιδιαίτερα τους επιστήμονες. Ο καθηγητής σεισμολογίας Άκης Τσελέντης επισήμανε πως: «είναι φανερό ότι το μεγάλο ρήγμα της Αμοργού που μας έδωσε τον καταστροφικό σεισμό του 1956 έχει ενεργοποιηθεί.»
Σε ανάρτησή του σημειώνει ότι: «Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι από το τσουνάμι. Δυστυχώς η γειτνίαση των υποθαλάσσιων ρηγμάτων της περιοχής δεν αφήνει αρκετό χρόνο για να φτάσουν οι ειδοποιήσεις από το Εθνικό Κέντρο Προειδοποίησης Τσουνάμι και το χρονικό περιθώριο μεταξύ της ειδοποίησης και της άφιξης του τσουνάμι είναι πολύ μικρό.
Πρέπει οι κάτοικοι με το που παρατηρήσουν απόσυρση των υδάτων να απομακρυνθούν άμεσα από τις ακτές και να καταφύγουν σε ψηλότερα τοπογραφικά μέρη.»
Διαβάζοντας τα ανωτέρω, θυμήθηκα τη μαρτυρία του πατέρα μου που 13 χρόνων έζησε ως αυτόπτης μάρτυρας στον Όρμο Κορθίου το τσουνάμι από τον μεγάλο σεισμό της Αμοργού.
Τι συνέβη όμως τότε;
Στις 05:11 το πρωί της 9ης Ιουλίου 1956, σεισμός μεγέθους 7.5 ρίχτερ συγκλονίζει την Αμοργό και τη Σαντορίνη. Μετά από λίγα λεπτά ακολουθεί και δεύτερος σεισμός μεγέθους 7.2 ρίχτερ. Στις νότιες ακτές της Αμοργού, παρατηρείται ένα μοναδικό φαινόμενο: τα νερά αποσύρονται για εκατοντάδες μέτρα. Οι ντόπιοι έτρεξαν να δουν το φαινόμενο κατηφορίζοντας από τη Χώρα στην παραλία της Αγίας Άννας. Μετά από λίγο όμως, ήρθε το τσουνάμι με ένα τεράστιο κύμα ύψους 25 μέτρων.
Το ίδιο τσουνάμι καταγράφηκε στα 20μ στη βορειοδυτική ακτή της Αστυπάλαιας και στα 10μ στη Φολέγανδρο, ενώ μια γυναίκα έχασε τη ζωή της στην Κάλυμνο. Φωτογραφίες της εποχής δείχνουν ότι έφτασε ως την Κρήτη πλήττοντας τις βόρειες ακτές του νησιού.
Ο τραγικός απολογισμός του σεισμού και του τσουνάμι που ακολούθησε ήταν 53 νεκροί και περισσότεροι από 100 τραυματίες. Τα περισσότερα θύματα καταγράφηκαν στη Σαντορίνη, ενώ πολλά σπίτια κατέρρευσαν και άλλα υπέστησαν σοβαρές ζημιές, οδηγώντας σε μετανάστευση πολλούς κατοίκους του νησιού.
Ο Όρμος Κορθίου σε μεταπολεμική φωτογραφία του Σπύρου Μελετζή.
Ο Όρμος Κορθίου εκείνη την εποχή είχε αρκετά διαφορετική όψη, καθώς ο σημερινός παραλιακός δρόμος δεν υπήρχε και η θάλασσα έφτανε μέχρι τα πρώτα παραλιακά σπίτια. Τα σπίτια αυτά του οικισμού προστατεύονταν από το κύμα χάρη στα μουράγια που είχαν δημιουργηθεί μπροστά τους.
Σε ένα από αυτά τα σπίτια ζούσε και ο πατέρας μου Αριστοτέλης Γλυνός εκείνη την εποχή. Θυμάται λοιπόν χαρακτηριστικά ότι εκείνη την ημέρα, τα νερά αποτραβήχτηκαν μέχρι περίπου το ύψος της παλιάς σκάλας.
Κοιτώντας τον αμμώδη βυθό που μόλις είχε αποκαλυφθεί, μπορούσες να δεις τα ψάρια που σπαρταρούσαν ξαφνιασμένα από την απόσυρση της θάλασσας. Κάποιος μάλιστα έτρεξε μέσα να μαζέψει όσα μπορούσε. Οι ντόπιοι του φώναξαν να γυρίσει αμέσως πίσω, καθώς η διαίσθησή τους τούς έλεγε ότι η θάλασσα θα επιστρέψει ορμητική.
Πράγματι, μετά από λίγο ακούστηκε ένα βουητό και είδαν το κύμα του τσουνάμι να κατακλύζει με νερό και πάλι τον Όρμο. Το κύμα ήρθε και έσκασε πάνω στο μουράγιο χωρίς όμως να προξενήσει υλικές ζημιές.
Ο πατέρας μου θυμάται ότι από το σεισμό προκλήθηκαν πολύ μικρές υλικές ζημιές, όπως για παράδειγμα το σπάσιμο ενός καθρέφτη στην κοντινή οικία Καΐρη, πίσω από τη μικρή παραλία που συνήθιζαν να βγάζουν τις βάρκες (σημερινές οικίες Φράγκου & Βαράγκη).
Η οικία Καΐρη πίσω από τη μικρή παραλία όπου τραβούσαν τις βάρκες (από βίντεο 1967)
Η Άνδρος έχει την τύχη να είναι το νησί ενδεχομένως με τη μικρότερη σεισμικότητα στο Αιγαίο. Καλό όμως είναι να θυμόμαστε ότι αν δούμε τα νερά να αποσύρονται από την ακτή, θα πρέπει να αναζητήσουμε καταφύγιο σε υψηλότερα εδάφη.
Χάρτης των σημαντικότερων σεισμών της περιόδου 1900 – 2023 στην Ελλάδα. Συγκρίνοντας τη θέση της Άνδρου (πορτοκαλί χρώμα) σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου, είναι φανερή η μικρότερη σεισμικότητα στην περιοχή γύρω από το νησί.
Σύνδεσμοι – πηγές:
Σεισμός της Αμοργού (1956) – λήμμα Wikipedia: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B5%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%91%CE%BC%CE%BF%CF%81%CE%B3%CE%BF%CF%8D_(1956)
Ελεύθερος Τύπος – Σεισμός του 1956 στην Αμοργό: «Κλαίγανε τα σκυλιά όλη την προηγούμενη νύχτα – Το κύμα έφτασε στα 25 μέτρα» – Ο πατέρας Θωμάς Συνοδινός θυμάται και συγκλονίζει
Radio me – Η μοναδική σωζόμενη φωτογραφία από το τσουνάμι στο Ηράκλειο το 1956 – Σπαρακτικές εικόνες από τον σεισμό της Σαντορίνης
Βίντεο Άνδρος Κόρθι 1967 – Aylon Film Archives: https://www.youtube.com/watch?v=ELd7lDZH2Ig
Κατάλογος φονικών σεισμών στην Ελλάδα – λήμμα Wikipedia:
Σχόλια αυτοπτών μαρτύρων:
Γιάννης Καράλης:
Ήμουν εκεί και επιβεβαιώνω. Στην απόσυρση της θάλασσας από την παραλία και κάτω από το σπίτι των αδελφών Παπαδημητρίου μάζευε ψαράκια που έμεναν εγκλωβισμένα στις λακκούβες του βυθού ο Νίκος ο Βασταρδής (οδοντίατρος). Όταν επέστρεφε το παλιρροϊκό κύμα δεν ερχόταν ορμητικά στο σημείο αυτό και η στάθμη ίσα ίσα που κόντευε να φτάσει στο ύψος του δρόμου. Οσο θυμάμαι από την εικόνα που συγκράτησα το εύρος της στάθμης της θάλασσας, μεταξύ ανώτατης και κατώτατης στάθμης κατά την διάρκεια του φαινομένου, πρέπει να ήταν γύρω στο ενάμιση μέτρο. Δεν υπήρχε αναστάτωση στον κόσμο, ή τουλάχιστον δεν ήταν φανερή.
Νίκος Τζιώτης:
Ακριβώς αυτό συνέβη όπως το αναφέρει ο Γιάννης Καράλης. Στη σκάλα του Μπεργερη που είχε βράχια, όταν τραβήχτηκαν τα νερά έψαχνα για χταπόδια. Μετά στην προκυμαία κοντά στην παλιά σκάλα, τα παιδιά μάζευαν ψαράκια από τις λακούβες του βυθού. Το νερό επέστρεψε σταδιακά σαν παλίρροια και ανέβηκε σχεδόν μέχρι 10 πόντους κάτω από το ύψος του δρόμου στην προκυμαία.
Αριστοτέλης Γλυνός:
Ένα από τα παιδία που ήταν κοντά στην προκυμαία ξεμάκρυνε και προχώρησε αρκετά μέσα για να μαζέψει τα ψάρια. Σε αυτόν φωνάξαμε να επιστρέψει. Το φαινόμενο έγινε μερικές ώρες μετά τον σεισμό. Ο ήλιος είχε ανέβει.
Νικόλαος Πανταζής:
Αν και πολύ μικρός τότε δεν θυμάμαι μεν τον σεισμό, θυμάμαι όμως που τραβήχθηκαν τα νερά και φάνηκε ο βυθός έξω. Η θάλασσα δεν έφτανε πια το σπίτι της “Καρέζαινας” (εκεί που είναι σήμερα το Centro) και μπορούσαμε να περνάμε από κει χωρίς να βρεχόμαστε, όπως και σε άλλα σημεία. Την επιστροφή της θάλασσας δεν τη θυμάμαι.
Μαρία Πολίτου:
Και η μαμά μου θυμάται τον σεισμό πρωί πρωί στη Λαρδιά και τον πατέρα της που τους φώναζε να βγουν έξω από το σπίτι!
Νίκος Γλυνός:
Μαρία Πολίτου σαν όνειρο θυμάμαι την αναστάτωση και κάνα δυο αλλά περιστατικά θολά απ’ την τότε ζωή μου.