Στην κατεύθυνση ενός αυστηρότερου πλαισίου για την εγκατάσταση των «πράσινων» έργων, με «περιοχές αποκλεισμού» και νέους περιορισμούς, κινείται η μελέτη για το νέο Ειδικό Χωροταξικό των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, με κανόνες για τη μέγιστη κάλυψη ανά δημοτική ενότητα και τις αποστάσεις γύρω από συγκεκριμένα σημεία και χρήσεις.
Καθιερώνει μια νέα πιο αυστηρή προσέγγιση για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών, ενώ αυξάνονται οι Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας (ΠΑΠ), δηλαδή όσες διαθέτουν συγκριτικά πλεονεκτήματα για την εγκατάσταση αιολικών, οι οποίες αριθμούν πλέον 68 πανελλαδικά.
Από αυτές, το 32% βρίσκεται πλέον, στην Κρήτη, η οποία εντάσσεται για πρώτη φορά στο Ειδικό Χωροταξικό των ΑΠΕ και κατέχει δεσπόζουσα πλέον θέση λόγω του υψηλού αιολικού της δυναμικού. Από τις 68 δημοτικές ενότητες πανελλαδικά, οι 22 Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας βρίσκονται στη Κρήτη. Τη μερίδα του λέοντος με 15 περιοχές κατέχει το Ηράκλειο, ενώ ακολουθούν με 3 τα Χανιά και από 2 το Ρέθυμνο και το Λασίθι.
Στην δεύτερη θέση του πανελλαδικού χάρτη, μετά την Κρήτη, βρίσκεται η Μακεδονια με 16 δημοτικές ενότητες και έπονται η Εύβοια με 12, η Στερεά Ελλάδα με 7, η Αν. Μακεδονια & Θράκη επίσης με 7, η Πελοπόννησος μόνο με 2 και η Ήπειρος με επίσης 2.
Η μελέτη που μαζί με το σχέδιο της Κοινής Υπουργικής Απόφασης, έχουν παραδοθεί στο ΥΠΕΝ και τελούν ακόμη υπό αξιολόγηση, περιλαμβάνουν περιοχές προτεραιότητας και ζώνες ασυμβατότητας, και κριτήρια χωροθέτησης με πολύ λεπτομερή ανάλυση ειδικά για τα αιολικά (για την ηπειρωτική χώρα, την Αττική, τα νησιά, τις θάλασσες και τις βραχονησίδες), ενώ για τα φωτοβολταϊκά είναι προφανής η στόχευση να περιοριστεί η συχνά άναρχη εξάπλωση τους. Χαρακτηρίζονται επομένως ως περιοχές προτεραιότητας για τα φωτοβολταϊκά οι «άγονες ή μη αρδευόμενες και όσες δεν προορίζονται για βόσκηση», καθώς και όσες βρίσκονται σε φάση αποκατάστασης (παλαιά λατομεία, εξοφλημένα λιγνιτικά πεδία, μεταλλευτικά πεδία, υποβαθμισμένες περιοχές, κλπ).
Ανάμεσα στις 13 συνολικά «περιοχές αποκλεισμού και ζώνες ασυμβατότητας» που προβλέπει η μελέτη για τα αιολικά (άρθρο 5), ξεχωρίζουν τα «Απάτητα Βουνά», δηλαδή οι αποκαλούμενες και περιοχές άνευ δρόμων, οι οποίες καθορίζονται με αποφάσεις του ΥΠΕΝ, και μέχρι στιγμής είναι 9 ορεινοί όγκοι (Λευκά Όρη στην Κρήτη, Σάος στην Σαμοθράκη, Σμόλικας σε Ιωάννινα, Γρεβενά, Τύμφη σε Ιωάννινα, Ταΰγετος σε Λακωνία & Μεσσηνία, Χατζή στα Τρίκαλα, Άγραφα σε Καρπενήσι, Καρδίτσα, Μαίναλο στην Αρκαδία).
Απαγόρευση σε περιοχές τουριστικής ανάπτυξης
Στις περιοχές αποκλεισμού πάντα για τα αιολικά ακολουθούν όσες έχουν χαρακτηριστεί ως Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους, οι οικότοποι προτεραιότητας του Δικτύου Natura 2000, οι Υγρότοποι Ραμσάρ, κυρίως όμως γίνεται εκτενής αναφορά στις απαγορεύσεις χωροθέτησης για περιοχές που αφορούν την τουριστική ανάπτυξη.
Στην πράξη το νέο Χωροταξικό για τις ΑΠΕ λαμβάνει υπόψιν το υπό ολοκλήρωση Χωροταξικό για τον Τουρισμό. Απαγορεύεται επομένως η χωροθέτηση αιολικών σε όλες τις περιοχές με τουριστικές χρήσεις, σε Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ), σε ζώνες θεματικών πάρκων και τουριστικών λιμένων, παρά μόνο με τη σύμφωνη γνώμη του αντίστοιχου φορέα, καθώς επίσης σε εκτός σχεδίου περιοχές όπου προβλέπονται χρήσεις τουρισμού – αναψυχής, όπως και των ατύπως διαμορφωμένων, στο πλαίσιο της εκτός σχεδίου δόμησης, τουριστικών και οικιστικών περιοχών.
Ειδικά κριτήρια χωροθέτησης αιολικών
Τα αιολικά «σπάνε» σε 4 κατηγορίες για κάθε μια από τις οποίες ισχύουν διαφορετικά κριτήρια χωροθέτησης. Στα χερσαία πάρκα, ορίζεται μέγιστο επιτρεπόμενο ποσοστό κάλυψης για τις «Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας» στο 8% της έκτασης ανά δημοτική ενότητα. Στην πράξη αυτό μεταφράζεται σε 1,05 τυπικές ανεμογεννήτριες ανά 1.000 στρέμματα. Το ποσοστό μπορεί να αυξάνεται έως και 30% έπειτα από τη σύμφωνη γνώμη του Δήμου. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, τις «Περιοχές Αιολικής Καταλληλότητας» το ποσοστό κάλυψης δεν μπορεί να υπερβαίνει το 5% ανά δημοτική ενότητα. Δηλαδή 0,66 ανεμογεννήτριες ανά 1.000 στρέμματα. Και εδώ το ποσοστό μπορεί να αυξάνει έως 50% εφόσον συμφωνεί ο Δήμος.
Αρκετά χαμηλότερα ποσοστά προβλέπονται για δημοτικές ενότητες που σύμφωνα με το Ειδικό Χωροταξικό του Τουρισμού αφορούν περιοχές ελέγχου, ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες περιοχές. Στις περιοχές ελέγχου, η κάλυψη πρέπει να είναι 2% (0,26 τυπικές ανεμογεννήτριες/1.000 στρέμματα). Στις ανεπτυγμένες περιοχές, ισχύει ό,τι και στην προηγούμενη κατηγορία, δηλαδή κάλυψη 2% (0,26 τυπικές ανεμογεννήτριες/1.000 στρέμματα) και στις αναπτυσσόμενες, κάλυψη 4% (0,53 τυπικές ανεμογεννήτριες/1.000 στρέμματα).
Τι επιτρέπεται στην Αττική
Στο Λεκανοπέδιο, η χωροθέτηση αιολικών επιτρέπεται μόνο σε περιοχές του ορεινού όγκου της Πάστρας, του Πάνειου, του Λαυρεωτικού Ολύμπου και στο εκτός επιρροής του αεροδρομίου Ελ. Βενιζέλος, τμήμα της Μερέντας. Το μέγιστο επιτρεπόμενο ποσοστό κάλυψης εδάφους δεν μπορεί να υπερβαίνει το 8% της έκτασης ανά δημοτική ενότητα. Δηλαδή 1,05 τυπικές ανεμογεννήτριες ανά 1.000 στρέμματα.
Τι ισχύει για ανεμογεννήτριες στα νησιά
Στα κατοικημένα νησιά του Αιγαίου και Ιονίου το μέγιστο επιτρεπόμενο ποσοστό κάλυψης του εδάφους δεν μπορεί να υπερβαίνει το 4% ανά δημοτική ενότητα, δηλαδή 0,53 τυπικές ανεμογεννήτριες /1.000 στρέμματα. Όσο για τα μη διασυνδεδεμένα, η συνολική ισχύς των αιολικών σταθμών ανά νησί δεν πρέπει να ξεπερνά το διπλάσιο της αιχμής της ζήτησης που αυτό εμφανίζει σε ορίζοντα 10ετίας. Σε όσες δημοτικές ενότητες εντάσσονται σύμφωνα με το Ειδικό Χωροταξικό του Τουρισμού σε περιοχές ελέγχου ή ανεπτυγμένες, ισχύουν τα ίδια ποσοστά κάλυψης. Δηλαδή 2% ή 0,26 τυπικές ανεμογεννήτριες/1.000 στρέμματα.
Αιολικά στη θάλασσα και σε βραχονησίδες
Σε αυτές τις περιπτώσεις επιτρέπεται η χωροθέτηση αιολικών σε όλες τις θαλάσσιες περιοχές που διαθέτουν προϋποθέσεις αιολικής εκμεταλλευσιμότητας, εφόσον αυτές δεν εντάσσονται σε ιδιαίτερο θεσμικό καθεστώς ή δεν αποτελούν ζώνες αποκλεισμού. Τέτοιες είναι οι έξης:
− Θεσμοθετημένα θαλάσσια και υποθαλάσσια πάρκα
− Περιοχές με ενάλιες αρχαιότητες ή προστατευόμενα ναυάγια
− Περιοχές Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (ΠΑΥ) του σχετικού Ειδικού Πλαισίου. Κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται η εγκατάσταση ανεμογεννητριών εντός Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (ΠΟΑΥ), ύστερα από σύμφωνη γνώμη του φορέα εκμετάλλευσης
− Κλειστοί κόλποι με καθορισμένη γραμμή βάσης
− Γραμμές επιβατικής ναυσιπλοΐας.
Σε ό,τι αφορά τις ακατοίκητες νησίδες επιτρέπεται η χωροθέτηση αιολικών, εφόσον αυτές δεν εμπίπτουν σε κάποιες από τις 13 αρχικές «περιοχές αποκλεισμού και ζώνες ασυμβατότητας» (άρθρο 5).
Περιοχές αποκλεισμού για τα φωτοβολταϊκά
Στα φωτοβολταϊκά, πέραν της κατεύθυνσης που δίνεται οι επενδυτές να στραφούν σε περιοχές άγονες, μη αρδευόμενες και όσες δεν προορίζονται για βόσκηση, καθιερώνεται για πρώτη φορά απαγόρευση και σε δασικές εκτάσεις (εκτός από δάση), σε περιοχές με προστατευόμενες αναβαθμίδες και σε φυσικές λίμνες.
Ανάμεσα στις συνολικά 12 «περιοχές αποκλεισμού» απαγορεύεται η χωροθέτηση φωτοβολταϊκών σε δάση και δασικές εκτάσεις, γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας, ζώνες απολύτου προστασίας της φύσης, Υγροτόπους Ραμσάρ, Πυρήνες Εθνικών Δρυμών, κηρυγμένα μνημεία της φύσης και αισθητικά δάση και Οικότοποι του Δικτύου Natura 2000 και περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί ως Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους.
Καθορίζεται ένα μέγιστο ποσοστό εδαφικής κάλυψης από φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις (συμπεριλαμβανομένων των ηλιοθερμικών σταθμών), της τάξης του 3% στο σύνολο των καλλιεργήσιμων και βοσκήσιμων εκτάσεων ανά Δήμο. Από τον κανόνα αυτόν εξαιρούνται τα αγροβολταϊκά. Ειδική πρόβλεψη υπάρχει για την εγκατάσταση μικρών φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων (<1 MW) σε γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας.
Στο νησιωτικό χώρο, πλην Κρήτης και Εύβοιας, επισημαίνεται ότι είναι επιθυμητή η κατά προτεραιότητα χωροθέτηση μικρών εγκαταστάσεων. Ενώ για την χωροθέτηση φωτοβολταϊκών εντός ζώνης 1500 μέτρων από εγγεγραμμένα στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς και άλλα μείζονος σημασίας
μνημεία, αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικούς τόπους, καθώς και εντός ζώνης 1.000 μ. από ζώνη απολύτου προστασίας (Ζώνη Α) των αρχαιολογικών χώρων, κηρυγμένων πολιτιστικών μνημείων και των παραδοσιακών οικισμών, απαιτείται η σύνταξη και προσκόμιση ειδικής μελέτης.
Και τι συμβαίνει σε περιπτώσεις με γειτνιάζοντα φωτοβολταικά; Απαιτείται περιβαλλοντική αδειοδότηση για να ληφθούν υπόψη και να εξεταστούν οι σωρευτικές και συνεργιστικές επιδράσεις τους. Η περιβαλλοντική κατάταξη της εγκατάστασης πραγματοποιείται σύμφωνα με την εγκατεστημένη ισχύ αθροιζόμενη με την εγκατεστημένη ισχύ των γειτονικών.
Τι ισχύει για τα μικρά υδροηλεκτρικά
Σαν περιοχές προτεραιότητας ορίζονται τρεις κατηγορίες:
- Η ευρεία ζώνη του ημιορεινού και ορεινού ηπειρωτικού κορμού της χώρας, καθώς η ύπαρξη νερού σε συνδυασμό με την υψομετρική διαφορά που επιτυγχάνεται από το σημείο υδροληψίας μέχρι τον σταθμό παραγωγής ενέργειας, εξασφαλίζει τη σκοπιμότητα και βιωσιμότητα του έργου.
- Η ευρεία ζώνη του νησιωτικού τμήματος της χώρας στο πλαίσιο κυρίως των υβριδικών συστημάτων.
- Επιπλέον των παραπάνω, σε όλες τις περιοχές της χώρας προτεραιότητα αποτελεί η εγκατάσταση μικρών υδροηλεκτρικών σε υφιστάμενες υποδομές και δίκτυα διαχείρισης και αξιοποίησης των υδάτων όπως ταμιευτήρες/τεχνητές λίμνες, αρδευτικά δίκτυα, δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης
