Ο μουσικός παραγωγός Άγγελος Σφακιανάκης θυμάται τη συνεργασία του με τον Θοδωρή Κοτονιά και τη δημιουργία του άλμπουμ «Τα Κλειδιά».
«Σφύριξε χαρούμενα μπορείς» …. Το άκουγες σχεδόν σε καθημερινή βάση στα πρωινά ράδια αλλά και τα απογεύματα του 2008… Μόλις κυκλοφόρησε ο Μικρός Ήρως το CD «Καλό Ταξίδι», το τραγούδι «Η φωτεινή πλευρά της ζωής», αυτός είναι ο επίσημος τίτλος του, τα ραδιόφωνα ενημερωτικά ή ψυχαγωγικά, έντεχνα ή μη, το έπαιζαν κατά κόρον. Το έπαιζε καθημερινά στη ραδιοφωνική του εκπομπή ο Νίκος Χατζηνικολάου και δεν ήταν ο μόνος. Μια χαριτωμένη ελληνοποίηση του τραγουδιστικού φινάλε της ταινίας «The life of Brian» των Monty Pythons, από τον Θοδωρή Κοτονιά. Ένα γαργαλιστικό τραγούδι με εκλαϊκευμένο τον νόμο του Μέρφι. Σαν φοιτητικό καλαμπούρι. Η κεφάτη ομάδα που συμμετείχε ήταν ο Σπύρος Παπαδόπουλος, ο Θοδωρής Αθερίδης, ο Αντώνης Καφετζόπουλος, ο Θοδωρής Κοτονιάς και εκτάκτως ο Γρηγόρης Ψαριανός.
Τη χαρά όμως αυτή την διαδέχτηκε μια γκρίνια… Οι ξένοι εκδότες μας έδωσαν ναι μεν την άδεια να το κυκλοφορήσουμε αλλά δεν μας αναγνώριζαν το δικαίωμα της διασκευής. Είναι μια γνωστή αδικία που επιβάλλουν πολλές φορές οι ξένοι μοναχοφάηδες εκδότες. Εμείς περιμέναμε καιρό να μας δώσουν την άδεια και μόλις ήρθε οριακά, αποδεχθήκαμε αυτό το status για να κυκλοφορήσουμε επιτέλους. Έτσι όμως ο Κοτονιάς δεν θα έπαιρνε φράγκο για την εργασία του. Στην αρχή το δέχτηκε σαν κάτι αναπότρεπτο και μη αναστρέψιμο. Στην πορεία όμως όσο το άκουγε να παίζει στα ραδιόφωνα, του φαινόταν αδιανόητο. Από τα 14 νέα τραγούδια που έγραψε επέλεγαν την παιχνιδιάρικη διασκευή. Πίστεψε πως σίγουρα κάτι δεν κάναμε καλά. Συναντήσαμε δικηγόρους, παρατρεχάμενους και εθελοντές κάθε είδους. Η εκδοτική που εκπροσωπούσε το τραγούδι ήταν ανένδοτη. Άκρη δεν βγήκε. Ο Κοτονιάς το ξανασκέφτηκε και είπε «Τι βρεγμένος τι μούσκεμα». Αποφάσισε όμως να μη λέει το τραγούδι.
Ο Θοδωρής Κοτονιάς και μία… θαυμάστρια
Άρχιζε να ξεκαθαρίζει μέσα του με ποιους θα πάει και ποιους θα αφήσει. Δεν ήθελε να ταυτίζεται με την εφηβεία της χαριτωμενιάς. Ακόμα και στην πρόσκληση των ΑΜΑΝ στην τηλεόραση, που θα ήταν και η πρώτη εμφάνιση που θα έβλεπε ο κόσμος ζωντανά «Τα Μακρινά Ξαδέρφια» εν δράσει – και εκεί αρνήθηκε να το παρουσιάσει. Είχε αποφασίσει να εγκαταλείψει τις νεανικές του ποπ επιρροές και να γυρίσει από εκεί που ξεκίνησε. Στην «Αποδοχή κληρονομιάς». Στις παραδοσιακές του καταβολές. Διεκδίκησε την τραγουδοποιητική του ενηλικίωση. Σε αυτήν τη διαδικασία ένας αδελφικός του φίλος έφυγε αναπάντεχα από τη ζωή. «Κάποιος λείπει απόψε από την παρέα».
Τα πράγματα σοβάρεψαν απότομα.
Απομακρύνθηκε από όλους. Βίωσε το πένθος του μόνος. Ανασυντάχθηκε στη μοναξιά του. Έφτιαξε μικρότερη μπάντα και ξαναβγήκε στη γύρα.
Η δισκογραφική κρίση είχε στρογγυλοκαθίσει στον θρόνο της παλιάς δόξας.
Οι παλιές δισκογραφικές παρακολουθούσαν αμήχανα τα τηλεοπτικά κανάλια που είχαν πάρει νέες πρωτοβουλίες. Τα κυρίαρχα δίκτυα εκτός από ραδιόφωνα είχαν φτιάξει και δισκογραφικές. Έκαναν εισαγωγή διαγωνιστικών παιχνιδιών για νέους τραγουδιστές.
Παιχνίδια ανταγωνιστικά με τη συμμετοχή ή την συνενοχή του κοινού. Έμοιαζε μια γυαλιστερή ευκαιρία για τους νέους που θα τους εξασφάλιζε μια λαμπρή καριέρα στις πίστες του κόσμου. Κάθε κανάλι προωθούσε τους δικούς του παίκτες σε τηλεοπτικές εκπομπές και στα ράδια που ελέγχανε. Επιτροπές από παλιά στελέχη, αλλά και τρέχοντα, τραγουδιστές, συνθέτες και μανατζαραίοι αναλάμβαναν να αξιολογήσουν νέους από όλη την Ελλάδα. Επιστρατεύτηκαν χορογράφοι, στιλίστες, προπονητές για να βελτιστοποιήσουν την εικόνα και να δείχνουν μεγάλα τα μικρά. Ότι δεν τους λείπει τίποτα. Το ρεπερτόριο στην αρχή μονοδιάστατο αλλά στην πορεία αυτομόλησαν ειδήμονες από την «έντεχνη» σκηνή και έδειχνε πιο «δημοκρατικό» το πάνελ. Κάθε χρόνο έβγαιναν και νέα πρόσωπα πριν προλάβει η αγορά να αξιοποιήσει τα προηγούμενα. Σα να περίμεναν πίστες άπειρες τα νέα ταλέντα. Ήρθαν και τα νέα συμβόλαια. Έπαιρναν από τα ταλέντα 20 – 40% από τις εμφανίσεις τους. Ήρθε και εκ του εξωτερικού η φόρμα συμβολαίου 360. Αυτό μεταφράζεται ότι η δισκογραφική γινόταν μέτοχος σε όλες, μα όλες τις δραστηριότητες που μπορεί να προκύψουν στους καλλιτέχνες. Κρίση τέχνας κατεργάζεται. Τα ραδιόφωνα από την άλλη έσφιξαν τον κλοιό και λάνσαραν για διαφημιστική αποτελεσματικότητα τις playlists. Έπαιζαν παλιά πασίγνωστα τραγούδια και από νέους έπαιζαν όσους είχαν τα περισσότερα «views». Το νέο και το ευαίσθητο τραγούδι είχαν εξοστρακιστεί. Όλα έσπρωχναν προς τον μονόδρομο της TV καταξίωσης. Στις συναυλίες όλο και περισσότεροι νέοι σαν αντισώματα τραγουδούσαν «Σαν αερικό θα ζήσω».
Η πιάτσα παλιά είχε ένα χρονικό φίλτρο που έπρεπε κάποιος να διανύσει. Ή θα ήταν η τρομερή έκπληξη που με τη μία θα έσπαγε το φράγμα της αδιαφορίας και της ανωνυμίας ή ο μέσος χρόνος για να «σκάσει» ο καλλιτέχνης ήταν τα 10 χρόνια. «Βιορυθμοί αγοράς». Είτε ήταν οι Αφοί Κατσιμίχα, είτε ο Πλούταρχος, είτε ο Κοτονιάς. Ανέβαινε τα σκαλοπάτια της αναγνώρισης και της αποδοχής. Τον τεστάριζε το σινάφι. Τον ενέκρινε και τον ευλογούσε ο περίγυρος. Ωρίμαζε ο ίδιος προσπαθώντας και ήταν έτοιμος στη μεγάλη του στιγμή.
Ήρθε η TV και έσπασε αυτή η σύμβαση. Με την έκθεση στην τηλεόραση το πρόσωπο έμπαινε στα σπίτια του φιλοθεάμονος κοινού. Οι άνθρωποι στα σπίτια τους είναι φιλόξενοι. Τους κάθιζαν στον καναπέ. Γινόταν ο δικός τους άνθρωπος. Το τραγούδι όμως χρειάζεται δημιουργία και η δημιουργία ήταν πολύ μακριά από αυτήν την «πιάτσα».
Μέσα στη μαυρίλα και την πολιτική αβεβαιότητα του 2011 έρχεται ένα αισιόδοξο μήνυμα από τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Το Ελληνικό Σχέδιο του Δημήτρη Παπαδημητρίου ανακηρύσσει τους «Αγώνες Δημιουργίας Ελληνικού Τραγουδιού».
Επιτέλους μια αναγεννητική προσπάθεια, ένα αντίπαλο δέος στην παπαγαλία. Σαν να επανενσαρκώθηκαν οι Αγώνες του Χατζιδάκι. Και γράφει ο Δημήτρης Παπαδημητρίου: «Οι Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού αποσκοπούν στην ανάδειξη νέων συνθετών, στιχουργών και τάσεων του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού. Αυτό άλλωστε βρίσκεται στον πυρήνα όλων των δράσεων του Κύκλου: η αναγέννηση του χαμένου Κέντρου του ελληνικού τραγουδιού, η ανάδειξη των δυνάμεων της εξέλιξής τους και ο επαναπροσδιορισμός των όρων του. Μια εκδήλωση αφιερωμένη στις σημαντικότερες νέες δημιουργίες από τον πολυδιάστατο χώρο της εγχώριας τραγουδοποιίας.»
Η Μαρία Λούκα, φίλη και συνάδελφος του Κοτονιά, τον παροτρύνει επίμονα να συμμετάσχει. Με μισή καρδιά υποβάλλει τα τραγούδια και δεν το πιστεύει ότι προκρίνεται στους 11 που θα διαγωνιστούν. Δεν πάει να διεκδικήσει βραβείο. Θεωρεί ότι τα τραγούδια του είναι κλασικής λαϊκής φόρμας και ο διαγωνισμός αυτός ζητά πιο σύγχρονες συνθέσεις. Του αρκεί ότι θα τραγουδήσει στη Στέγη. Ξεχνάει ότι ο Ωνάσης ήταν φίλος του Ζαμπέτα και του άρεσαν και τα λαϊκά. Πρέπει να βρει ενορχηστρωτή. Θα ενεργοποιήσει τον Μακρινό Ξάδερφο και ιδρυτικό μέλος του συγκροτήματος που μένει πια στην Λάρισα. Ο Σπύρος Καβαλλιεράτος θα ενορχηστρώσει εθελοντικά για μεγάλη ορχήστρα με την προϋπόθεση ότι θα πληρωθεί αν σηκώσει ο Κοτονιάς το έπαθλο. Όλοι θα διαγωνιστούν με τρεις συνθέσεις. Έχει υποβάλλει «Τα Κλειδιά», «Το Μπαλόνι» και το «Κόσμε». Τα Κλειδιά είναι μια λαϊκή μπαλάντα με ρεφρέν. Τα Κλειδιά έχουν ένα άνοιγμα από την καρδιά του και ένα αεράκι από τον θαυμασμό του για την Ουγγαρέζα τραγουδίστρια Marta Sebestyen. Με δύο πρόβες ο μαέστρος Γεράσιμος Πυλαρινός με τους εξαιρετικούς μουσικούς δίνουν ήχο και υπόσταση στα 33 τραγούδια των αγώνων. Ο Κοτονιάς έχει καλέσει δύο έκτακτους μουσικούς. Ο Δημήτρης Μποσινάκος θα κάτσει στα τύμπανα που ξέρει τις ανάσες του και για Τα Κλειδιά είναι ο κλαρινετίστας Διονύσης Θεοδόσης. Θα παίξει με ασυγκέραστο λυγμό σε μια δυτική συγκερασμένη ορχήστρα. Μια γοητευτική ερμηνεία. Ο Κοτονιάς παθαίνει αυτό που παθαίνουν πολλοί όταν πλησιάζει η μεγάλη στιγμή. Αρρωσταίνει. Κλείνει η φωνή του. Σκέφτεται να μην παραστεί αλλά τελικά θα υποστεί μια κορτιζόνη για να μπορέσει να τραγουδήσει. Η ερμηνεία του είναι φυσικά πονεμένη. Διακρίνεται αλλά δεν προκρίνεται. Όλη η βραδιά ηχογραφείται και κυκλοφορεί σε cd.
Θα ξαναβρεθούμε με τον Θοδωρή και θα συνεχίσουμε τις ηχογραφήσεις για να βγάλουμε cd με το νέο υλικό. Στο φιλόξενο studio Soundflakes θα μαζευτούν πάλι τα Μακρινά Ξαδέρφια. Γράφουμε εξ αρχής τα δικά μας Κλειδιά. Τα Κλειδιά του Studio.
Εν μέσω ηχογραφήσεων τον κυνηγάει μια τράπεζα στο τηλέφωνο και του λέει το γνωστό ποίημα «η κλήση μας θα ηχογραφηθεί» και ο Θοδωρής σε μεγάλα κέφια απαντά « Έλα κορίτσι μου να ηχογραφήσουμε τσάμπα γιατί αυτός εδώ μας χρεώνει με την ώρα» και της τραγουδάει την «Παπαλάμπραινα». Με πλάκες αισιοδοξία και χαρά θα ολοκληρώσουμε δέκα τραγούδια σαν να μην συμβαίνει γύρω μας τίποτα. Σαν να μην έχουν έρθει τα πάνω κάτω. Θα έρθει και η αγαπημένη Σοφία Παπάζογλου και τραγουδάει «Της Άνοιξης πουλί». Τραγούδι γραμμένο ειδικά για κείνην.
Γράφουμε και το Μπαλόνι που μοιράστηκε με τα Κλειδιά τους ψήφους της Στέγη
Στις ηχογραφήσεις ο Θανάσης Αρχανιώτης ο ντράμερ φέρνει και τον εξάχρονο γιό του που μαγεύεται από το Μπαλόνι και το τραγουδάει όλο, ολόσωστα. Κάνει μια αναστροφή στίχων στο φινάλε κάνει παύση και λέει Θα βγάλω φτερά! Μας γοητεύει η αθωότητά του. Το καταγράψαμε στον δίσκο.
Συμφωνούμε να περάσουν σε δεύτερη μοίρα «Τα Μακρινά Ξαδέρφια» και να επιμείνουμε στο όνομά του. Θοδωρής Κοτονιάς. Τίτλος του δίσκου «Τα Κλειδιά». Ο Θοδωρής θέλει εικαστικό εξώφυλλο και ψάχνουμε τον κομίστα που έκανε το «Καλό Ταξίδι» αλλά δεν τον βρίσκουμε. Παίρνω τον φίλο μου Πέτρο Ζερβό που είναι αρχικομίστας και ξέρει καλά και την νέα γενιά και μου συστήνει τον Θανάση Πέτρου που παίζει και μπουζουκάκι και θα γίνουμε φίλοι.
Ο Θοδωρής του περιγράφει τι φαντάζεται και βήμα βήμα η Τσιγγάνα του εξωφύλλου με το σκουλαρίκι κλειδί σχηματίζεται.
Όλο το υλικό το παραλαμβάνουν η Ρούλα και ο Βασίλης από την Green Line που κάνουνε το artwork. Ο δίσκος έγινε ρεφενέ. Με την αρωγή πολλών φίλων.
Ο δίσκος είναι έτοιμος και κάνω την καθιερωμένη μου βόλτα από τα δισκάδικα της Ομόνοιας να ενημερώσω τι πρόκειται να εκδώσω. Στο Music Corner Πανεπιστημίου και Μπενάκη είναι ο Σταύρος Μπουρτζίκος και μου λέει «Τα έδωσες τα Κλειδιά στον Μελωδία γιατί τα ακούσανε και μου τα ζητάνε». Ανακαλύπτω πως ο Μελωδία όντως παίζει τη ζωντανή εκτέλεση αλλά στην αγορά δεν υπάρχει ο δίσκος. Μιλάω με τον Δημήτρη Παπαδημητρίου που μου επιβεβαιώνει ότι δίσκος δεν υπάρχει στο εμπόριο και ω του θαύματος αποδέχεται την πρότασή μου και το Ελληνικό Σχέδιο, μας παραχωρεί το ηχογράφημα. Στα credits τους ευχαριστούμε για τη γενναιοδωρία τους. Τους ευχαριστούμε κι από εδώ. Κυκλοφορούμε με δύο «Κλειδιά». Της Στέγης και του Studio. Χορηγός επικοινωνίας ο Menta με επικεφαλής τη Μαργαρίτα Μυτιληναίου.
Ο Μελωδία επιμένει στις αναμεταδόσεις και σιγά σιγά το τραγούδι το ανακαλύπτει και η επαρχία. Προσπαθώ να το οπτικοποιήσουμε. Ο Θοδωρής όμως δεν ικανοποιείται από καμία animation προσπάθεια. Υπάρχει το live της Στέγης στο YouTube. Το τραγούδι κάθε χρόνο αποκτά αγαπημένους. Σιγά σιγά. Από στόμα σε στόμα. Από σκηνή σε σκηνή τα «Κλειδιά» ανοίγουν πόρτες και καρδιές. Το παίρνουν χαμπάρι και οι λαϊκοί τραγουδιστές. Έχουν ζωντανό παράδειγμα την «Πριγκηπέσσα» του Μάλαμα. Μπορεί ένα τραγούδι των «εντέχνων» να γίνει και δικιά τους επιτυχία. Μας χτυπάνε την πόρτα.
Γίνεται με την άδεια του δημιουργού η πρώτη επανεκτέλεση και το τραγούδι παίζεται στις πίστες και στα μπαράκια. Το τραγούδι ξενυχτάει. Διευρύνει το κοινό του. Παίζεται στα ράδια που παίζουν «Μόνο επιτυχίες»! Ναι είναι επιτυχία σε εποχή κρίσης. Επιτυχία με διχασμένη και τραυματισμένη τη συλλογή των πνευματικών δικαιωμάτων… Μια επιτυχία αγαπησιάρικη χωρίς διαπλοκές, μηχανισμούς και εξαγορές. Μια τίμια επιτυχία. Η τελευταία επιτυχία των δέκα τελευταίων χρόνων. Ο Κοτονιάς επαναλαμβάνει χαριτωμένα «Τι βρεγμένος τι μούσκεμα».
