Άγγελος Σφακιανάκης: O φημισμένος μουσικός Sylvio Gualda σε μία ομαδική απόδραση - Ο Περίγυρος της Κινηματογραφικής Λέσχης Άνδρου

Ο μουσικός παραγωγός Άγγελος Σφακιανάκης θυμάται τη συνεργασία του με τον φημισμένο μουσικό κρουστών Sylvio Gualda στην Αθήνα.

Με τον Δημήτρη Οικονομάκη περπατούσαμε σε δρόμους παράλληλους. Πατήσαμε στο ίδιο πάτωμα στη Δραματική σχολή του Πέλου Κατσέλη. «Αδιαβάθμητες σπουδές». Νέοι με κοινωνικοπολιτικές ανησυχίες. Μετά βρεθήκαμε σε πάλκα διαφορετικά να παίζουμε ρεμπέτικα. Μετά σε ομάδες με υπαρξιακές ανησυχίες. Αναζητητές με λευκά μπαστούνια.

Στην κλασική κιθάρα θα ασκηθεί με τον Νότη Μαυρουδή. Μονάχος του έμαθε το μπάσο. Με την παρέα του Παλαιού Φαλήρου που λέει κι ο Καρβέλας. Η γνωριμία του με τον Γιώργο Φακανά θα του ανοίξει τους μπασιστικούς του ορίζοντες. Αργότερα θα μυηθεί στο κοντραμπάσο. Πάντα με ωραία όργανα. Ήταν ευκατάστατος «οργανικά» κι έτσι του δανείστηκα μία ιρλανδέζικη ακουστική «Lowden» που ηχογραφήσαμε τις «Μέρες Αδέσποτες» των Υπόπτων.

Θα γίνει δάσκαλος. Θα διδάξει κλασική κιθάρα στο Ωδείο Αττικής στη Νέα Σμύρνη. Ένα πενταόροφο κτίριο με πάμπολλους μαθητές που διεύθυνε η αεικίνητη Μαίρη Νίκα Κωνσταντάρα.

Εκεί θα ταιριάξει με άλλους δύο ομότεχνούς του. Γούστα και όνειρα κοινά. Είναι ο Αριστείδης Χατζησταύρου. Από Μικρασιάτες γονείς. Θα μεγαλώσει στη Νίκαια. Κάθε τετράγωνο και ένα ροκ συγκρότημα. Δυναμική έκφραση. Σπάθας, Κροκίδης, Γιοκαρίνης, Απέργης, είναι εκεί. Η μουσική θα τον τραβήξει απ’ το μανίκι. Το πρώτο του συγκρότημα οι «Αχενατόν». Στην Α’ Λυκείου αποφασίζει πως ο δρόμος του είναι η μουσική. Στο ωδείο τον συνεπαίρνει και τον σηκώνει ο Μπαχ. Έχει δάσκαλο τον Ιάκωβο Κολονιάν. Από τα δεκαοκτώ του θα αρχίσει κι εκείνος να διδάσκει. Κορνιζάρει δίπλωμα στα είκοσι. Το δεύτερο πρόσωπο είναι η Σοφία Μαυρογενίδου. Φλαουτίστα με υποτροφίες και διακρίσεις. Έχει έρθει από την Τσεχία. Από το Brno, τη γενέτειρα του Μίλαν Κούντερα. Είναι από πρόσφυγες γονείς. Πρόσφυγες του εμφυλίου. Εκεί στο Brno τις αγαπάνε τις τέχνες. Θα διακρίνουν τη φιλόμουση ροπή της. Θα εισαχθεί στην Λυρική Σκηνή. Θα σπουδάσει πιάνο. Το φλάουτο όμως, όπως λέει κι ο Ian Anderson «το κουβαλάς και μες την μπότα σου». Θα γίνει το όργανό της. Με το φλάουτό της θα μπει στην Ορχήστρα Νέων Μεσογείου & Ευρώπης το 1985. Στη Γαλλία. Σε ένα masterclass θα γνωρίσει τον διεθνούς φήμης πρωτοπόρο στα κρουστά Sylvio Gualda. Θα γίνει ο μέντοράς της.

Ο Sylvio Gualda είναι Γάλλος που γεννήθηκε στην Αλγερία. Για τους κρουστούς είναι πρόσωπο μυθικό. Είναι ο σολίστας που έχει διακριθεί στην ερμηνεία του σύγχρονου ρεπερτορίου. Ο κρουστός της πρωτοπορίας. Karlheinz Stockhausen, Pierre Boulez, Marius Constant, Luciano Berio. Στις 18 Μαρτίου του 1973 θα δώσει το πρώτο ρεσιτάλ στην ιστορία των δυτικών κρουστών κλασικής μουσικής. Θα μείνει μνημειώδης η εκτέλεση της «Σονάτας για 2 πιάνα και κρουστά» του Bela Bartok με τις αδελφές Labeque.

Δίνει σεμινάρια ανά την υφήλιο. Είναι δοτικός με νεανικό μυαλό. Τον λατρεύουν οι σπουδαστές του. Θα ιδρύσει τις Πλειάδες επηρεασμένος από το ομώνυμο έργο του Ξενάκη. Ένα εννεαμελές θηλυκό συγκρότημα κρουστών και θα γυρίσει τον κόσμο όλο. Ο Sylvio Gualda θα εφαρμόσει νέες πρωτότυπες τεχνικές. Το 1976 ερμηνεύει το Psappha (Σαπφώ στην Αιολική διάλεκτο) του Γιάννη Ξενάκη ένα έργο για έναν κρουστό με τέσσερις μπακέτες. Η απαιτητική δεξιοτεχνία των έργων του Ξενάκη βρίσκει τον ιδανικό της ερμηνευτή. Γίνεται ο σολίστας του. Είναι αδελφές ψυχές. Είναι καταγεγραμμένο το πάθος και η ασύλληπτη ενέργεια του στις πρόβες του «Πολύτοπου» των Μυκηνών στο αφιέρωμα της ΕΡΤ για τη συναυλία (13.06)

Ο Ξενάκης γνωρίζει καλά τον Πλάτωνα, τον Πυθαγόρα, τους προσωκρατικούς. Τους ενώνει η Χρυσή Τομή και η Ακολουθία Φιμπονάτσι. Ο Ξενάκης με τη «Στοχαστική Μουσική» και τη «Μουσική των Μαζών» θα ανοίξει νέα παράθυρα. Επαναπροσδιορίζει τη σύμβαση της μουσικής. Διευρύνει την ηχητική οργάνωση. Θα διαχωριστεί από την ευρωπαϊκή πρωτοπορία και θα χαράξει τον δικό του δρόμο. Θέλει να συγκοινωνήσει την Αρχιτεκτονική, τα Μαθηματικά και την Φυσική με την Τέχνη. «Συμμείξεις Τέχνης και επιστήμης». Ένας νέος ουμανισμός. Κυριολεκτεί τον Γκαίτε που λέει ότι «Η αρχιτεκτονική είναι η απολιθωμένη μουσική». Έχουν συγγενή κοσμοαντίληψη με τον Sylvio Gualda. Η Σοφία θα τους ακολουθήσει σε πολλές περιοδείες. Θα βρεθεί στο γίγνεσθαι των νέων τάσεων. Θα παρακολουθήσει πρόβες και συζητήσεις. Βλέπει την πίστη τους στο όραμα της νέας διεύρυνσης.

Μας μεταφέρει το επεισόδιο που το υπουργείο Πολιτισμού ζητά από τη χήρα του Ξενάκη την τέφρα του. Το υπουργείο που δεν τον τίμησε ποτέ όσο ήταν ζωντανός. Και η Φρανσουάζ Ξενάκη, ηρωίδα της γαλλικής αντίστασης, τους δίνει ένα κουταλάκι γεμάτο λέγοντας πως «ο Ξενάκης το είχε προβλέψει και μου είπε να σας δώσω αυτό. Είναι τα αρχίδια του».

Στην Αθήνα τώρα. Εκεί στη Νέα Σμύρνη η Σοφία, ο Δημήτρης και ο Αριστείδης θα γίνουν ένας τριαδικός πυρήνας. Θα ταιριάξουν τα γούστα και τα θέλω τους. Θα φτιάξουν το συγκρότημα. «Ομαδική Απόδραση». Μου αρέσει η κίνηση. Με ιντριγκάρει και η ονομασία.

Η ομαδική απόδραση από τις φυλακές των Βούρλων το 1955 ή μήπως η «Μεγάλη Απόδραση» του Χόλιγουντ του 1963; Μπορεί και να έχουν εντυπωσιαστεί από τις αποδράσεις του Ρωχάμη, που μοιάζει με τον Οικονομάκη. Το ερώτημα δεν απαντήθηκε ποτέ. Η μουσική τριάδα θα πλαισιωθεί από εξαιρετικούς μουσικούς. Θανάσης Τσακμάκας, Γιάννης Νικολετόπουλος, Φώφη Καρούντζου και η Μαριάνθη Σοντάκη. Ονειρεύονται να παίξουν τον Ζαμπέτα στα Βραζιλιάνικα. Μια Μεσογειακή Bossa Nova. Το 1975 κυκλοφορούνε δίσκο σε λάθος εταιρία. «Ένα βλέμμα φτάνει». Ακούω την «Μπαλάντα του Αϊμάν» και λέω μέσα μου αμάν.

Μια μεταχατζιδακική γραφή. Σαν soundtrack από ταινία του Καζάν. Ενδιαφέρομαι για το γκρουπ. Πάω σε live τους. Ενθουσιάζομαι.

Πριν προλάβω να γνωρίσω το συγκρότημα ανακατατάσσονται. Άλλοι θα έρθουν, άλλοι θα φύγουν. Μετακινούνται αισθητικά. Η ορχηστρική μουσική θα γίνει το όχημά τους. Η κλασική με την τζαζ θα αναμιχθούν για να δώσουν το νέο ηχόχρωμα του γκρουπ.

Και όπως στο μυθιστόρημα του Δουμά οι σωματοφύλακες δεν θα παραμείνουν τρεις. Ο Γιώργος Κατσάνος έρχεται από τη Χιροσίμα της Ιαπωνίας το 1977. Κι εκεί αγαπάνε τις τέχνες. Έχει σπουδάσει πιάνο, μπάσα φλογέρα και κλασικά κρουστά. Στην Αθήνα μπαίνει στην πρίζα. Ηλεκτροποιείται. Ζηλεύει τον Jean Michel Jarre, τον Ray Manzarek, τους Tangerine Dream, τους Pink Floyd. Θα φύγει για το Μπέρκλεϋ, τη μεγάλη μουσική σχολή. Όταν γυρίσει θα διδάξει πιάνο στο εκπαιδευτήριο των jazzmen. Ωδείο Γιώργου Φακανά.

Εκεί έχει μεταγραφεί και ο Οικονομάκης που διδάσκει θεωρητικά και ενορχήστρωση. Τον προσκαλεί σε συναυλία της «Απόδρασης» στην Καλλιθέα. Ο Κατσάνος δηλώνει θαυμαστής. Θέλει να ενταχθεί στο γκρουπ. Δεν τον πιστεύουν. Νομίζουν πως κάνει πλάκα. Οι σωματοφύλακες έγιναν τέσσερις. Ένας για όλους όλοι για έναν! Σε πέντε μήνες θα δώσουν συναυλία στη Σάμο και θα πληρωθούν για πρώτη φορά κανονικά. Από τη συγκίνηση άλλος θα μείνει στήλη άλατος, άλλος θα πέσει κάτω και άλλος θα χοροπηδάει. Δεν είναι εύκολο να παίζεις μουσική που σου αρέσει και να πληρώνεσαι.

Τους φλερτάρω να δουλέψουμε παρέα. Να έρθουν στη Λύρα. Τα βρήκαμε και μου αποκαλύπτουν το σχέδιο της «Απόδρασης».

Ο Gualda είναι φιλέλληνας και θα έρθει στην Ελλάδα. Θα συνδυαστεί να παίξει στον νέο τους δίσκο «Όπως η θάλασσα». Όχι «Απόδραση», σχεδόν απαγωγή ακούγεται. Η συγκίνησή μου δεν περιγράφεται. Θα έρθει ο πρωτοπόρος των κλασικών κρουστών και θα είμαι στην ηχογράφηση. Οι εγγραφές θα γίνουν στο Studio Spectrum του Βαγγέλη Κατσούλη στην Παλλήνη. Έχω πάρει τη φωτογραφική μαζί μου.

Στο στούντιο επικρατεί χαρά και συγκίνηση. Είναι απλός, γλυκός, χαριτωμένος, ευφάνταστος και έχει κατανόηση. Διορθώνει, συμπληρώνει, προτείνει. Πάντα με άνεση και χιούμορ. Οι «Δραπέτες» έχουν γράψει όλοι μαζί. Ο Sylvio θα ηχογραφήσει μόνος. Playback.