“Οι ανεμογεννήτριες δεν λύνουν το πρόβλημα της ενέργειας” της Κωνσταντίνας Ιωακειμίδου

Τον περασμένο Μάιο το Πανελλήνιο Δίκτυο Συλλογικοτήτων για την Ενέργεια σχολιάζοντας τις επιλογές της Ε.Ε. για την «πράσινη» πολιτική της, όπως διατυπώθηκε και με το Repower EU καθώς και από την τροποποίηση της οδηγίας για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, σημείωνε χαρακτηριστικά: «Είναι πολύ βολικό να λέγεται σήμερα ότι για την ενεργειακή κρίση φταίει απλώς η κερδοσκοπία». Και αυτό καθώς η κερδοσκοπία είναι σύμφυτη με τις αγορές και «αποτελεί δομικό στοιχείο των μηχανισμών παραγωγής και διανομής της ενέργειας στην απελευθερωμένη αγορά ενέργειας».

Η Ευρωπαϊκή Ενωση, που βύθισε στην ενεργειακή φτώχεια τους λαούς της Ευρώπης, ζητά τώρα επιτάχυνση των διαδικασιών των έργων ΑΠΕ και ως προϋπόθεση θέτει την απλούστευση και συντόμευση της διαδικασίας αδειοδότησης, ενώ τα κράτη-μέλη καλούνται να χαρτογραφήσουν και να διασφαλίσουν διαθεσιμότητα κατάλληλων εκτάσεων ξηράς και θάλασσας για τα έργα αυτά (περιοχές πρώτης επιλογής).

Ο καθ’ ύλην αρμόδιος υπουργός Κ. Σκρέκας, που προέβη σε έτι περαιτέρω απλοποίηση των διαδικασιών για τις ΑΠΕ, μπορεί να εκτοξεύει πομφόλυγες, όπως ότι έως το τέλος του έτους το 50% της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα θα καλύπτεται από τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.

Και αυτό όταν στη χώρα οι απλοποιήσεις της νομοθεσίας για την ανάπτυξη των Αιολικών, αρχής γενομένης από το 2001, κονιορτοποίησαν τον περιβαλλοντικό και τον χωροταξικό σχεδιασμό διαθέτοντας όλη την επικράτεια –και ερήμην των τοπικών κοινωνιών– κατά προτεραιότητα στην ανάπτυξη των ΑΠΕ. Μάλιστα δεσμεύοντας για τον σκοπό αυτόν οποιαδήποτε σχεδόν έκταση, χωρίς να απασχολεί καν η ύπαρξη προϋποθέσεων για την ανάπτυξή τους. Σε όλη τη χώρα το κίνημα κατά των ανεμογεννητριών –παρά την ισχυρή καταστολή– ενδυναμώνει. Και υπάρχουν σοβαροί λόγοι για αυτό.

Το ενημερωτικό φυλλάδιο του Πανελλήνιου Δικτύου των Συλλογικοτήτων για την Ενέργεια έχει δώσει απόλυτα τεκμηριωμένες απαντήσεις ακυρώνοντας μεθοδικά ένα προς ένα τα επιχειρήματα του «πράσινου» λόμπι και δη της Ελληνικής Επιστημονικής Ενωσης Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ).

Σύμφωνα με την ΕΛΕΤΑΕΝ «δεν έχει νόημα να συγκρίνουμε την απόδοση ανεμογεννητριών με την απόδοση θερμοηλεκτρικών σταθμών».

Ποια είναι η αλήθεια; Η ονομαστική ισχύς των ανεμογεννητριών περιγράφει αυτήν που προκύπτει υπό ιδανικές συνθήκες ως προς τον τόπο και την ταχύτητα του ανέμου. Κάτι τέτοιο επιτυγχάνεται λίγες ημέρες τον χρόνο, ενώ τις υπόλοιπες περιορίζεται σε ένα κλάσμα αυτής της απόδοσης που είθισται να είναι μηδενικό τις ημέρες που δεν φυσάει. Αν τα έργα αιολικής και ηλιακής ενέργειας, όπως σημειώνει το δίκτυο, απέδιδαν σύμφωνα με την ονομαστική ισχύ τους, που είναι σήμερα περί τα 7.000 MW, σχεδόν θα κάλυπταν τις ανάγκες της χώρας σε ηλεκτρική ενέργεια και όχι μόνο το 14,8%.

Εξάλλου οι μονάδες ΑΠΕ, λόγω της ασυνεχούς παραγωγής τους, συνυπάρχουν αναγκαστικά με μονάδες ορυκτών καυσίμων καθώς και με μονάδες πυρηνικής ενέργειας. «Μάλιστα, όσο πιο φιλόδοξα είναι τα σενάρια της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την “ενεργειακή μετάβαση” μέχρι το 2050 τόσο περισσότερο αυξάνεται το ποσοστό συμμετοχής στο ενεργειακό μείγμα εκτός των μονάδων ΑΠΕ και αυτό της πυρηνικής ενέργειας».

Οι ανεμογεννήτριες είναι από τις φτηνότερες επιλογές για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας;

Τα αιολικά, όπως ήδη σημειώθηκε, δεν παράγουν σταθερά και με προβλέψιμο τρόπο επί 24ώρου βάσεως. Με δυο λόγια, δεν μπορεί να υπάρξει ηλεκτρικό σύστημα που να αποτελείται μόνο από ανεμογεννήτριες ή φωτοβολταϊκά. Επομένως, το κόστος της ενέργειας μπορεί να αξιολογηθεί μόνο στο σύνολο ενός ηλεκτρικού συστήματος.

Οι ΑΠΕ δεν επιβαρύνουν τους καταναλωτές, αλλά λειτουργούν προς όφελός τους;

Η μετάβαση σε ένα νέο ενεργειακό σύστημα περιλαμβάνει σταθμούς φυσικού αερίου, μονάδες αποθήκευσης, εθνικές και διεθνείς διασυνδέσεις. Ολα αυτά τα κόστη, οικονομικά και περιβαλλοντικά, θα πληρωθούν από την κοινωνία. Η αποσπασματική αποτίμηση του κόστους αποσιωπά όλα τα εξωτερικά κόστη που σχετίζονται με την κατασκευή των αιολικών, ενώ αγνοείται παντελώς η καταστροφή των δασικών οικοσυστημάτων και τοπίων, η απώλεια παραγωγικών δραστηριοτήτων και η απαξίωση της ακίνητης περιουσίας κατά την εγκατάστασή τους. Το κόστος εκτοξεύεται ακόμη περισσότερο εξαιτίας της επιβολής υψηλών κερδών των ιδιωτικών εταιρειών. Και ενώ τα ορυκτά καύσιμα επιβαρύνονται με φόρο άνθρακα και δικαιώματα ρύπων, τα κόστη των αιολικών, όπως η περιβαλλοντική επιβάρυνση των δασικών οικοσυστημάτων, η απώλεια των παραγωγικών δραστηριοτήτων, δεν προσμετρώνται πουθενά.

Είναι μύθος ότι η αιολική ενέργεια επιδοτείται υπερβολικά;

Ολες οι μονάδες που λειτουργούσαν στις 4 Ιουλίου του 2019 ή έχουν συνάψει συμβάσεις σύνδεσης πριν από την ημερομηνία αυτή, θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν προτεραιότητα κατανομής στο σύστημα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Επίσης τα έργα ΑΠΕ επιδοτούνται με προνόμια, όπως χρήση δημόσιων εκτάσεων, ειδική χωροταξική πολιτική, χαλάρωση του περιβαλλοντικού ελέγχου. Επίσης μια σειρά από έργα που χαρακτηρίζονται καινοτόμα και άλλα όπως συστήματα αποθήκευσης ενέργειας, θαλάσσιοι αιολικοί σταθμοί και πολλά άλλα εντάσσονται στις «Στρατηγικές Επενδύσεις», ενώ καθημερινά αναφύονται νέοι μηχανισμοί στήριξης, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης και άλλα.

Το ΕΤΜΕΑΡ δεν είναι επιδότηση των αιολικών πάρκων;

Με τον νόμο 2773/1999, για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, η ΔΕΗ διασπάστηκε σε επί μέρους αυτόνομα σχήματα-φορείς, που μέχρι τότε αποτελούσαν δικούς της κλάδους. Στη συνέχεια οι φορείς αυτοί αυτονομήθηκαν και προσαρμόστηκαν στις επιταγές της απελευθερωμένης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, υπηρετώντας τις εταιρείες παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας. Ο μετασχηματισμός της πληρώνεται από τότε και μέχρι σήμερα από την κοινωνία, μέσω των ρυθμιζόμενων χρεώσεων που εμφανίζονται στους λογαριασμούς του ρεύματος όλων των προμηθευτών ενέργειας.

Είναι μύθος τα περί υπερβολικών προνομίων των αιολικών πάρκων;

Η Σύμβαση Διαφορικής Προσαύξησης που προστατεύει τα αιολικά από τις απότομες διακυμάνσεις της τιμής στο χρηματιστήριο ενέργειας συνιστά κρατική ενίσχυση. Το μεγαλύτερο όμως προνόμιο αφορά τη διασφάλιση διαθέσιμης και χρήσης γης. Μέσω αυτής της διαδικασίας υλοποιείται και ένα νέο παραγωγικό πρότυπο για τη χώρα, με τεράστιες απώλειες αγροτικής και κτηνοτροφικής γης, συρρίκνωση του ήπιου τουρισμού, βίαιη συσσώρευση ανέργων στα αστικά κέντρα και βλάβες μη αναστρέψιμες για το φυσικό περιβάλλον.

Οι τοπικές κοινωνίες ευγνωμονούν…
Τα αιολικά πάρκα προσφέρουν πολλά στις τοπικές κοινωνίες;

Το φυσικό και πολιτιστικό τοπίο των τοπικών κοινωνιών διαταράσσεται ανεπίστρεπτα. Επηρεάζεται ο κύκλος του νερού μέσω της μείωσης των βροχοπτώσεων, τα δάση και η χλωρίδα μέσω των εκχερσώσεων, καταλαμβάνονται βοσκότοποι και αγροτική γη. Πλήττεται ο τουρισμός που αποτελεί σημαντικό κομμάτι του ΑΕΠ της χώρας, ενώ προκαλούνται προβλήματα υγείας λόγω των ήχων και υπόηχων από τις ανεμογεννήτριες.

Ως προς τα οικονομικά οφέλη, το ειδικό τέλος 3% είναι εξαιρετικά πενιχρό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το ποσό των 82,6 εκατομμυρίων ευρώ που προσφέρθηκαν στην τοπική κοινωνία της Εύβοιας την περίοδο 1998-2017, το οποίο αντιστοιχεί σε 390 ευρώ ανά κάτοικο στα 9 χρόνια, δηλαδή σε 43 ευρώ τον χρόνο ανά κάτοικο! Οι δε 62 θέσεις εργασίας στην Εύβοια αντιστοιχούν στο 0,000294% του πληθυσμού της! Πολλώ δε μάλλον που οι ανεμογεννήτριες δεν κατασκευάζονται εδώ, αλλά εισάγονται, με το κόστος της προμήθειάς τους να ανέρχεται στο 70% της όλης επένδυσης.

Είναι μύθος ότι τα αιολικά πάρκα μειώνουν την αξία των ακινήτων;

Σύμφωνα με το London School of Economics, οι βιομηχανικοί αιολικοί σταθμοί μειώνουν τις τιμές των κατοικιών. Οσο πιο κοντά είναι τα αγροκτήματα τόσο επιτείνεται η υποβάθμιση. Σε απόσταση 2 χιλιομέτρων μειώνουν τις τιμές των ακινήτων κατά περίπου 12% κατά μέσο όρο, ενώ σε απόσταση 8 έως 14 χιλιομέτρων καταγράφεται μείωση 4,5%.

Θεωρία συνωμοσίας η βλαπτική επίδραση στον τουρισμό;

Η εγκατάσταση βιομηχανικών αιολικών σταθμών εντός ή πλησίον αρχαιολογικών χώρων, στα νησιά, σε χώρους φυσικού κάλλους, σε ακτές, σε κορυφογραμμές, δίπλα σε παραδοσιακούς οικισμούς προσβάλλει βάναυσα και αλλοιώνει τον χώρο, την ιστορικότητα και το τοπίο.

Στα συμπεράσματα μελέτης του Institute of Economic and Cultural Geography, που δημοσιεύτηκε το 2015, σημειώνεται: «Σύμφωνα με τα υπάρχοντα εμπειρικά στοιχεία για τη Γερμανία, υπάρχει σύγκρουση στην ταυτόχρονη ανάπτυξη και των δύο βιομηχανιών [αιολικής και τουριστικής]».

Πράσινη μετάβαση χωρίς πράσινο;

Η αιολική ενέργεια δεν συνεισφέρει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής;

Οι ανεμογεννήτριες είναι προφανές ότι δεν παράγουν CO2. Ομως οι συνθήκες λειτουργίας του συστήματος απαιτούν τη στήριξή τους από συμβατικούς σταθμούς εξαιτίας της αστάθειας των αιολικών εγκαταστάσεων. Σε μελέτη του ΕΜΠ, αποσαφηνίζεται πως όσες χιλιάδες MW ΑΠΕ κι αν μπουν, όχι μόνο δεν κλείνουν οι συμβατικοί σταθμοί, αλλά αυξάνεται και η δυναμικότητά τους.

Το ενεργειακό και περιβαλλοντικό ισοζύγιο των αιολικών είναι απολύτως θετικό;

Η αιολική βιομηχανία βασίζεται σε εκτεταμένη εξορυκτική, μεταφορική και μεταποιητική δραστηριότητα. Για κάθε μία από τις ανεμογεννήτριες, εκτός από τους εκατοντάδες τόνους τσιμέντου και χάλυβα, χρησιμοποιούνται σημαντικές ποσότητες μολυβδενίου, ψευδαργύρου, χαλκού, βωξίτη, αλουμινίου κ.ά., παράγοντας μεγάλες ποσότητες επικίνδυνων αποβλήτων.

Πέρα όμως από την καταστροφή των δασών και των οικοσυστημάτων, η εγκατάστασή τους εξαιτίας του όγκου και του ύψους δόμησης στρεβλώνει το πεδίο ανέμου επηρεάζοντας την τοπική κλιματολογία. Μελέτες καταδεικνύουν πώς οι τουρμπίνες των ανεμογεννητριών επηρεάζουν την επιφανειακή θερμοκρασία, καθώς ευθύνονται για τη μεταφορά θερμότητας και σχετικής υγρασίας. Μελέτες στις ΗΠΑ έδειξαν ότι η επιφανειακή θερμοκρασία γύρω από βιομηχανικούς αιολικούς σταθμούς αυξήθηκε με ρυθμό 0,72 0C, ανά δεκαετία.

Ευθύνονται οι ιθαγενείς του Αμαζονίου;
Μύθος ότι οι ανεμογεννήτριες επηρεάζουν την υγεία των ανθρώπων και την αναπαραγωγικότητα των θηλαστικών;

Στους χώρους όπου χωροθετούνται μεταβάλλεται οριστικά η ηχητική αίσθηση του περιβάλλοντος για ανθρώπους και ζώα σε μια ικανή απόσταση από τον χώρο όπου είναι τοποθετημένες. Αυτή η απόσταση μπορεί να φτάσει και τα 1.000 μέτρα. Για τα ζώα που είχαν εκεί τα ενδιαιτήματά τους, ο θόρυβος συνιστά ακόμα έναν σοβαρό έως αποτρεπτικό παράγοντα όχλησης. Για τους ανθρώπους που ζουν ή έχουν τη γη ή τα ζώα τους κοντά στα αιολικά εργοστάσια, η ήσυχη ζωή τελειώνει οριστικά.

Θεωρία συνωμοσίας η οπτική όχληση εξαιτίας των αιολικών;

Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου, που έχει κυρωθεί και από την Ελλάδα, αναγνωρίζει ότι το τοπίο αποτελεί βασικό συστατικό της ευρωπαϊκής φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και της ποιότητας της ζωής των ανθρώπων. Το τοπίο είναι εξίσου σημαντικό και πολύτιμο με έναν καθεδρικό ναό ή ένα ανάκτορο.

Οι ανεμογεννήτριες ανακυκλώνονται;

Κάθε ανεμογεννήτρια έχει χρόνο ζωής 15-20 έτη. Στη συνέχεια, ακόμη κι αν απομακρυνθούν, μέσα στο έδαφος παραμένει η βάση της, δηλαδή περίπου 400 με 500 κυβικά μέτρα σκυροδέματος, προκαλώντας επιπτώσεις στον υδροφόρο ορίζοντα καθώς το μπετόν στην υπόγεια βάση της εμποδίζει το νερό της βροχής να κατεισδύσει στο έδαφος, αυξάνοντας τον κίνδυνο πλημμυρών και κατολισθήσεων, ενώ εξαιρετικά προβληματική είναι η ανακύκλωση των ανεμογεννητριών.

Θεωρία συνωμοσίας: Τα πουλιά κινδυνεύουν από τις ανεμογεννήτριες.

Πουλιά που χάνουν τη ζωή τους από πρόσκρουση σε ανεμογεννήτριες είναι απειλούμενα, σπάνια και προστατευόμενα είδη, κυρίως αρπακτικά και πτωματοφάγα, που συχνά η μόνη τους κατοικία είναι οι κορυφές βουνών και οι απάτητες νησίδες. Επίσης, χάνουν τη ζωή τους όταν η χωροθέτηση των ανεμογεννητριών γίνεται σε μεταναστευτικά περάσματα.

Στην Ελλάδα υπάρχει υπερσυγκέντρωση ανεμογεννητριών σε περιοχές με ευαίσθητα και προστατευόμενα οικοσυστήματα. Τέλη του 2020 η Ελλάδα καταδικάστηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για την πλημμελή οργάνωση του συστήματος προστασίας των περιοχών Natura. Απόφαση που προστίθεται σε σειρά καταδικαστικών αποφάσεων για την προστασία του περιβάλλοντος.

Τέλος, συνιστά σχήμα οξύμωρο να αναμένουμε από τη βιομηχανία να επιλύσει τα προβλήματα της κλιματικής κρίσης που η ίδια δημιούργησε. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι το 1% των πλουσιότερων του πλανήτη ευθύνεται για διπλάσιες εκπομπές σε σχέση με το 50% των φτωχότερων. Αντίστοιχα το 10% των πλουσιότερων ευθύνεται για το 50% των παγκόσμιων ρύπων, ενώ οι δέκα πλουσιότερες χώρες του πλανήτη συμμετέχουν σε ποσοστό 75% στις παγκόσμιες εκπομπές ρύπων.

Επομένως, όταν γίνεται λόγος για ανθρωπογενή αίτια της κλιματικής κρίσης «αναφερόμαστε πρωτίστως στα αποτελέσματα των εταιρικών και κρατικών σχεδιασμών και δευτερευόντως σε μεμονωμένες ατομικές συμπεριφορές. Είναι σαν να ρίχνουμε την ευθύνη, για παράδειγμα, για τη διαρκή αποψίλωση του Αμαζονίου στους ιθαγενείς της περιοχής και στο ανθρώπινο είδος συλλήβδην», όπως εύστοχα υπογραμμίζεται από το Πανελλαδικό Δίκτυο Συλλογικοτήτων για την Ενέργεια.