Οι σύγχρονοι «φαροφύλακες» της Άνδρου
Πώς μια ομάδα εθελοντών κατάφερε να σώσει ένα τοπόσημο του νησιού
Έχει περάσει περισσότερο από μία δεκαετία. Ο Βασίλης Μπαρτζώκας, οδοντίατρος με εξοχικό στον Φελλό της Άνδρου , επισκέφθηκε τον εγκαταλελειμμένο από χρόνια φάρο του Γαυρίου, που βρίσκεται στην είσοδο του λιμανιού. Παρακινημένος από την κακή του κατάσταση, συζήτησε με την αρχιτέκτονα ανιψιά του –ακόμη φοιτήτρια τότε– Σοφία Μπαρτζώκα τι θα μπορούσε να γίνει για τη διάσωσή του.
Εκείνη με τη σειρά της μίλησε με συμφοιτητές της, επισκέφθηκαν τον φάρο και δημιούργησαν μια ομάδα με σκοπό τη διάσωσή του. Το όνομά της είναι «Φάρος 8022», από τον κωδικό που συνοδεύει στα επίσημα αρχεία τον συγκεκριμένο φάρο.
Ο φάρος του Γαυρίου
Οι φοιτητές σύντομα πλαισιώθηκαν από καθηγητές και ιδιώτες μηχανικούς, όλοι εθελοντές. «Ο φάρος του Γαυρίου κατασκευάστηκε το 1874 από τη Γαλλική Εταιρεία Φάρων. Αρχικά ήταν ισόγειος, αργότερα έγινε προσθήκη ορόφου κι έπειτα ένα συνοδευτικό κτίσμα. Το 1941 καταστράφηκε από τους Γερμανούς και λειτούργησε ξανά το 1945. Από το 1953 η λειτουργία του αντικαταστάθηκε από ένα αυτόματο φανάρι σε χωροδικτυωματικό πύργο και έκτοτε το κτίσμα παραμένει ερειπωμένο», διηγείται η κ. Μπαρτζώκα.
«Ο συγκεκριμένος φάρος έχει πολλές ιδιαιτερότητες. Είναι από τους ελάχιστους φάρους στην Ελλάδα στους οποίους η κατοικία των φυλάκων έχει δύο ορόφους και ο μοναδικός στον οποίο η σκάλα ανόδου προς τον φανό είναι εξωτερική. Είναι ένα σημαντικό μνημείο, με ιστορική, πολιτισμική, αρχιτεκτονική και τεχνολογική αξία, που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως τοπόσημο για το λιμάνι του νησιού».
Με τη βοήθεια των καθηγητών, επαγγελματιών μηχανικών και της Υπηρεσίας Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού η ομάδα εκπόνησε τη μελέτη αποκατάστασης του φάρου. Καθώς ο φάρος είναι διατηρητέος, η μελέτη έπρεπε να περάσει από μια μακρά διαδικασία εγκρίσεων, η οποία ολοκληρώθηκε το 2015. Η ομάδα αποφάσισε τότε να δημοσιοποιήσει την πρωτοβουλία της, σε αναζήτηση χορηγού. Οι προσπάθειες ήταν άκαρπες μέχρι πριν από ενάμισι έτος, οπότε και δέχθηκε να αναλάβει το κόστος ο Ανδριώτης εφοπλιστής Γιαννούλης Καμπάνης.
Φωτ. ΑΝΔΡΕΑΣ ΧΑΛΑΣ
Προχθές Δευτέρα 29 Αυγούστου, το απόγευμα τελέστηκε στον φάρο αγιασμός, για να σηματοδοτήσει την έναρξη των εργασιών αποκατάστασης, οι οποίες θα ολοκληρωθούν την άνοιξη του 2023. Επιβλέπων μηχανικός στο έργο είναι ο αρχιτέκτονας Ανδρέας Χαλάς, ο οποίος συμμετείχε και στην ομάδα που εκπόνησε τη μελέτη αποκατάστασης. «Το έργο θα εκτελεστεί ως ιδιωτικό και θα παραδοθεί από τον χορηγό στην Υπηρεσία Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού. Το κτίριο θα γίνει πλήρως λειτουργικό, προσπαθούμε μάλιστα ο φανός του να είναι ρεπλίκα του αυθεντικού, ενώ ο σιδερένιος πύργος με το σύγχρονο φανάρι θα αφαιρεθεί», εξηγεί.
Η μελέτη προβλέπει τη σύνδεση της περιοχής του φάρου με το Γαύριο μέσω μονοπατιού 2 χιλιομέτρων, τη δημιουργία μικρού χώρου πολιτιστικών εκδηλώσεων στον περίβολό του και σημείων «θέας» προς το λιμάνι και το ηλιοβασίλεμα.
«Η μελέτη μας συνοδεύεται από μια πρόταση λειτουργίας του φάρου ως “Μουσείο Φάρων και Φαροφυλάκων της Ανδρου”, προκειμένου η νέα χρήση του να αποτελέσει θεματοφύλακα του κτιρίου», καταλήγει ο κ. Χαλάς.
Θεματοφύλακες μνήμης
«Η σημασία του εγχειρήματος αυτού είναι διπλή», λέει η κ. Μπαρτζώκα. «Δεν είναι μόνο η αποκατάσταση ενός σημαντικού μνημείου και η επανένταξή του στη ζωή του νησιού. Αλλά και ότι όλο αυτό ξεκίνησε και ήρθε σε πέρας από το επίπεδο του πολίτη, κάτι παραδειγματικό ιδίως στις μικρές κοινότητες».
«Αυτό που έγινε στο Γαύριο είναι μια γιορτή του εθελοντισμού», λέει ο κ. Χαλάς. «Μια ομάδα ανθρώπων ήρθαν ως θεματοφύλακες της μνήμης, αγκάλιασαν ένα μνημείο και το κατέστησαν λειτουργικό για τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας. Θα ήμουν χαρούμενος αν υπάρξει συνέχεια και σε άλλα νησιά, από τοπικούς αρχιτέκτονες εθελοντές».
Δυστυχώς την ίδια τύχη έχουν και οι άλλοι φάροι της Άνδρου ,της Γριάς και της Φάσας, οι οποίοι λειτουργούσαν μέχρι αρχές δεκαετίας του 70 με φαροφύλακες. Αυτοί βέβαια δεν φαίνονται από το λιμάνι και δεν υπάρχει περίπτωση να επισκευασθούν κάτι που έπρεπε να κάνει το ΠΝ στο οποίο ανήκουν.