Μία μελέτη του Τάκη Γεωργιόπουλου που θα κάνει την Άνδρου να «γουργουρίζει» ευχαριστημένη

 

Είχα πάντα κατά νου, πριν από το επέκεινα, να αφήσω πίσω μου κάτι που θα μπορούσε να ωφελήσει το νησί μας, την Άνδρο. Ο αναγκαστικός εγκλεισμός μας, τον οποίο επέβαλε ο κορονοϊός και ο χρόνος, φαίνεται, ότι επέδρασαν θετικά στην υλοποίηση αυτής μου της πρόθεσης. Η μελέτη, την οποία ενεχείρισα στον νυν και τέως Δήμαρχο,κ κ Δ.Λοτσάρη και Θ.Σουσούδη, καθώς και στον έπαρχο κ. Δ Λάσκαρη, θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην γίνει  γνωστή στην κοινότητα της Άνδρου, στους ενεργούς πολίτες της.

Τάκης Γεωργιόπουλος, Οικονομολόγος

 

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ: ΔΗΜΑΡΧΟ ΑΝΔΡΟΥ, ΚΥΡΙΟ ΔΗΜΗΤΡΗ ΛΟΤΣΑΡΗ

ΚΟΙΝ.: ΚΥΡΙΟ ΘΕΟΔΟΣΗ ΣΟΥΣΟΥΔΗ (τ. ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΑΝΔΡΟΥ)

Άνδρος, Οκτώβριος 2021

Αξιότιμε κύριε Δήμαρχε,

Αγαπητέ κύριε Λοτσάρη,

Από το περιεχόμενο της μελέτης εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς, ότι αυτή αφορά τους Δημοτικούς Άρχοντες της Άνδρου στην διαχρονία. Η εξέλιξη της ανάπτυξης στην Άνδρο οδηγεί στη συμφωνία των Διοικητικών Δομών με τους πολίτες, σχετικά με τα κυλιόμενα προγράμματα επιλεγμένων ενεργειών και επενδύσεων, που ταιριάζουν στο νησί και αναδεικνύουν τις ανάγκες, τις ευκαιρίες και τα πλεονεκτήματά του. Ο χρόνος και η συμμετοχή των πολιτών στα «κοινά» είναι οι κρίσιμοι παράγοντες, οι οποίοι θα διαμορφώσουν το πρόγραμμα των επιλογών. Η μελέτη, η οποία συνοδεύει την παρούσα επιστολή, εκτός από την αντικειμενική της χρησιμότητα, έχει και την αξία που θα της προσδώσει κάθε αντικειμενικός και καλόπιστος αναγνώστης.

Εσείς, κύριε Δήμαρχε, όπως και οι αρμόδιοι συνεργάτες σας στο Δήμο, γνωρίζετε τον καταλληλότερο τρόπο και τα μέσα, για να επικοινωνήσετε το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας, η οποία, ομολογώ, δεν ήταν εύκολη στην αναγκαστική μοναξιά, την οποία επέβαλε ο κορονοϊός.

Είμαι στην διάθεσή σας για οποιαδήποτε σχετικό χρειαστείτε συμπληρωματικά.

ΥΓ. Κατά τ άλλα, τολμώ να δηλώσω ότι συγκαταλέγω τον εαυτό μου στο χώρο των ενεργών πολιτών και από αυτή την ιδιότητα πηγάζει το περιεχόμενο αυτής της μελέτης σαν προσφορά στην Άνδρο και στην κοινότητα μας.

Με εκτίμηση,

Τάκης Γεωργιόπουλος, Οικονομολόγος

Μεσαθούρι Άνδρου

Τ: 22820 23103 Κιν: 693 7020300

email: [email protected]

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ: ΕΠΑΡΧΟ ΑΝΔΡΟΥ, ΚΥΡΙΟ ΔΗΜΗΤΡΙΟ ΛΑΣΚΑΡΗ

Άνδρος, Οκτώβριος 2021

Αγαπητέ κύριε Λάσκαρη,

Επιτρέψτε μου να σας κοινοποιήσω με την παρούσα μου, την μελέτη για την πολιτική στρατηγικής ανάπτυξη της Άνδρου, την οποία έστειλα στον νυν και τέως Δήμαρχο κ Δ.Λοτσάρη και κ Θ.Σουσούδη.

Η σωρευτική σας εμπειρία, τόσο στον Δήμο πριν και τώρα ως Επάρχου της Άνδρου, καθιστούν την συμβολή σας απαραίτητη προϋπόθεση στην προσπάθεια οργάνωσης και υλοποίησης οποιουδήποτε προγράμματος, είτε διοικητικών μέτρων, είτε επιλεγμένων έργων, τα οποία θα ωθήσουν την οικονομία και την κοινωνία σε έναν καινούργιο κύκλο ανάπτυξης.

Θα είμαι στην διάθεση σας, κύριε Έπαρχε, αν χρειαστείτε οτιδήποτε συμπληρωματικά.

ΥΓ. Κατά τ άλλα, τολμώ να δηλώσω ότι συγκαταλέγω τον εαυτό μου στο χώρο των ενεργών πολιτών και από αυτή την ιδιότητα πηγάζει το περιεχόμενο αυτής της μελέτης σαν προσφορά στην Άνδρο και στην κοινότητα μας.

Με εκτίμηση,

Τάκης Γεωργιόπουλος

Η ΜΕΛΕΤΗ

 

 

Στοιχεία Στρατηγικής Οικονομικής Ανάπτυξης της Άνδρου

Π. Γεωργιόπουλος

Α. Εισαγωγή
1. Αντικείμενο της μελέτης
2. Τι είναι και τι δεν μπορεί να είναι αυτή η μελέτη
3. Ο χρόνος και διαχρονικότητα
Β. Οργανωτική δομή
1. Οργάνωση του ανθρώπινου δυναμικού
2. Επιτελικό Κέντρο Στρατηγικού Σχεδιασμού
3. Η Ουσιαστική επικοινωνία με τους πολίτες
Γ. Τα οικονομικά και ο προϋπολογισμός του Δήμου
1. Τα έσοδα
2. Οι δαπάνες και η αντιστοίχισή τους με τους διαθέσιμους πόρους
3. Ο προϋπολογισμός – εργαλείο χρηστής Διοίκησης
Δ. Η ανάπτυξη των παραγωγικών κλάδων στην Άνδρο
1. Ο ρόλος του Δήμου
2. Ο πρωτογενής και δευτερογενείς κλάδος
Ε. Μέτρα – μικρά και μεγάλα έργα ανάπτυξης
1. Ανατροπή της ακινησίας
2. Η αναθεώρηση του καθεστώτος χρήσης γης
3. Η αξιοποίηση των χωριών της Άνδρου
4. Η συντήρηση των αιμασιών, η μόνιμη προσπάθεια αναδάσωσης
5. Η διαχείριση των υδάτινων πόρων
6. Ηλεκτρισμός από ΑΠΕ- ευλογία ή κατάρα;
7. Τα δίκτυα κυκλοφορίας
8. Τα δίκτυα επικοινωνίας
9. Διαχείριση οικιακών υγρών αποβλήτων
10. Διαχείριση στερεών αποβλήτων (τα σκουπίδια)
ΣΤ. Μοχλός ανάπτυξης ο τουρισμός;
1. Το λιμάνι και οι μαρίνες
2. Εναλλακτικός και θεματικός τουρισμός
3. Σχολή μεταπτυχιακών ναυτιλιακών σπουδών και το συνεδριακό κέντρο Άνδρου
4. Ιστορικά και πολιτιστικά μνημεία
5. Οι φάροι της Άνδρου
Ζ. Η ναυτιλία και η ναυτοσύνη των κατοίκων της Άνδρου – Το φαινόμενο διαρκείας
Η. Η υπόσχεση

Μέτοικος, έποικος ή γηγενής,
στην Άνδρο ο «στίβος» είναι διαφανής.

ΘΕΜΑ: ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥ

Α. Εισαγωγή
Μία καλοκαιριάτικη νύχτα, ακριβώς στα μεσάνυχτα, ακούστηκε βαριά, στεντόρεια και ανήσυχη η φωνή του νησιού, η φωνή της Άνδρου! Βοήθεια άνθρωποι, βοήθεια πολίτες! Πόσο ακόμα και με πόσους τρόπους θα συνεχίσετε να πληγώνετε το κορμί μου, την ψυχή και την εικόνα μου σαν να είσαστε κατακτητές και όχι γνήσια παιδιά μου! Δεν αναλογίζεστε, συνέχισε η φωνή, ότι η καλύτερη κληρονομία που θα αφήσετε στα παιδιά σας, στα εγγόνια σας, στις επόμενες γενιές είναι το περιβάλλον και η εικόνα μου συνολικά; Τα λόγια που προηγήθηκαν φάνηκαν τόσο σοβαρά και βαρυσήμαντα που προκάλεσαν την επίταση της προσοχής των κατοίκων από το ένα άκρο του νησιού στο άλλο. Το ηχόχρωμα της φωνής του νησιού, τους φάνηκε τόσο ακαθόριστο, που θα μπορούσε να εκληφθεί σαν παράπονο ή προτροπή, αλλά και σαν απειλή επίσης. Όμως, αντίθετα, η φωνή συνέχισε τώρα πιο συγκαταβατική και λυπημένη. Έτσι, τουλάχιστον, φάνηκε στους πολίτες. Φυσικά και δεν διαφεύγει της προσοχής μου η συμπεριφορά και οι καταστροφικές παρεμβάσεις των ανθρώπων στο σώμα της μητέρας γης. Η ανόητη και άστοχη δικαιολογία, ότι τάχα, πασχίζετε για τον επιούσιον άρτον, το «μάννα», που δεν πέφτει πια από τον ουρανό, είναι μια φθηνή δικαιολογία αναντίστοιχη προς το πραγματικό σας συμφέρον. Ας αφήσουμε, όμως, την μεγάλη εικόνα, για να περιοριστούμε στον δικό μας μικρόκοσμο. Γιατί γι’ αυτόν είσαστε εσείς μόνο μαζί με τις επόμενες γενιές υπεύθυνοι. Κοιτάξτε παντού γύρω-γύρω στο νησί σας, δηλαδή στο σώμα μου και αναλογιστείτε με αίσθημα ευθύνης και αυτοκριτικής, αν σας εκφράζει αυτό που διαπιστώνετε. Θα σας συμβούλευα να μην βιαστείτε να παρακάμψετε το πρόβλημα λέγοντας, ότι ακολουθείτε τους κανόνες και τους νόμους που ισχύουν, γιατί ούτε αυτό κάνετε, ούτε ζητήσατε να αλλάξουν, οι νόμοι που δεν ανταποκρίνονται σε μία ποιοτική ανάπτυξη όπως θα την θέλατε. Κοιτάξτε λοιπόν γύρω σας και ακούστε προσεκτικά όσα, ενδεικτικά και μόνο θα παρατηρήσω.
Μεταξύ άλλων είναι αυτά που πρέπει να μελετήσετε να επανασχεδιάσετε και να υλοποιήσετε στα χρόνια που θα ακολουθήσουν:
– Γενικά, οι υποδομές
– Οι αναδασώσεις
– Οι υδάτινοι πόροι (υπόγειοι και επιφανειακοί)
– Τα δίκτυα (μεταφοράς και επικοινωνίας)
– Οι χρήσεις γης
– Η διαχείριση στερεών και υγρών αποβλήτων
– Η φροντίδα της εικόνας της Άνδρου κλπ κλπ

Μόλις μίλησε η μεγάλη φωνή, βουβάθηκαν, όχι μόνο οι κάτοικοι, οι πολίτες αλλά και όσοι παρευρίσκονταν εκείνη την κρίσιμη ώρα πάνω στο νησί. Όλη την υπόλοιπη νύχτα δεν έκλεισαν μάτι! Η ανατολή του τεράστιου ήλιου, μέσα απ’ τη θάλασσα, τους βρήκε ξύπνιους, θορυβημένους και πανικόβλητους. Η καινούρια μέρα μετρίασε τον εφιάλτη της νύχτας. Τον επόμενο καιρό σιγά-σιγά πήραν, ομόφωνα σχεδόν, την απόφαση να δράσουν. Μαζεύτηκαν, στην αρχή σε μικρές ομάδες, αργότερα πιο μαζικά, όπου όλοι ήθελαν να πάρουν μέρος, να μιλήσουν. Οι συζητήσεις κράτησαν, δυστυχώς, μακρύ χρόνο. Κάθε ένας έλεγε με το δικό του τρόπο, αυτό που θεωρούσε σημαντικό να γίνει. Οι πιο δυνατές φωνές υποστηρίζαν και τις πιο σφαλερές ιδέες. Τελικά βρήκαν την άκρη! Αποφάσισαν να τ’ αλλάξουν όλα! Όλα, όσο χρόνο κι αν χρειαζότανε. Συμφώνησαν ότι, η συνέπειά τους στο χρόνο θα ήταν και η καλύτερη παραίνεση στις επόμενες γενιές να συνεχίσουν στον ίδιο δρόμο με το ίδιο πάθος.
Άραγε, έχει δίκιο το νησί; Αν ναι, οι πολίτες θα καταφέρουν να αντιστρέψουν την εξέλιξη και θα αντέξουν στον χρόνο, να κάνουν όσα πρέπει;
Θα δείξει, θα κριθεί, θα κρίνεται.

1. Αντικείμενο της μελέτης

Αν αυτή η προσπάθεια και το περιεχόμενο αυτής της μελέτης καταφέρει να επισημάνει προτείνοντας την κατάλληλη οργανωτική δομή για την σύγχρονη λειτουργία του Δήμου και αναδείξει ένα σύνολο ενεργειών και έργων για την ουσιαστική και ποιοτική πρόοδο του νησιού τότε, μπορεί, να έχει γίνει ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Η ενεργοποίηση των πολιτών σε μία πάνδημη μόνιμη συμμετοχή στα «κοινά» της Άνδρου, αποτελεί την αναγκαία συνθήκη συνεργασίας μεταξύ της διοίκησης του Δήμου και του αστείρευτου δυναμικού των δημοτών. Η αναζήτηση μίας κατάλληλης πολιτικής που θα κινητοποιήσει τους δημότες να συμμετάσχουν είναι ένα πολύ σημαντικό θέμα.
Η στοχαστική περιήγηση και ανασκόπηση στους παραδοσιακούς τομείς της οικονομίας θα καταδείξει, αν η αναβίωση κάποιων από αυτούς είναι, και με ποιους όρους, εφικτή!
Οι υποδομές στο νησί και τα μεγάλα έργα, που κρίνονται, ότι έχουν, ιδιαίτερο, αναπτυξιακό χαρακτήρα, θα αποτελέσουν τον κύριο μοχλό ανάπτυξης της οικονομίας συνολικά. Η αναφορά σε θέματα που ξεπερνούν τα όρια της Άνδρου, υπαγορεύεται από το περιεχόμενό τους, αφού παρουσιάζουν καθολικό ενδιαφέρον για όλους τους Έλληνες και τους τόπους όπου ζούνε.

2. Τι είναι και τι δεν μπορεί να είναι αυτή η μελέτη

Η θεματική και το περιεχόμενο αυτής της μελέτης, απλά θίγει τα έργα και δεν εξαντλεί το αναγκαίο βάθος μελέτης που κρίνεται απαραίτητο, προκειμένου να αποφασιστούν η σκοπιμότητα, η ωρίμανση και οι όροι για την υλοποίησή τους. Μπορεί, επίσης, να εκληφθεί σαν έναυσμα που θα προκαλέσει ενεργούς, εν δυνάμει, πολίτες της Άνδρου να συμμετάσχουν με δικές τους προτάσεις έργων που θα βελτιώνουν ή και θα συμπληρώνουν τις δομές και τα έργα για την οικονομική και όχι μόνος ανάπτυξη της Άνδρου. Αν δε, προέκυπταν προτάσεις, πλήρεις μελέτες κλπ., δηλαδή τέτοιες που να προσεγγίζουν με αξιοπιστία θέματα συναφή, για την ανάπτυξη της Άνδρου, τούτο θα αποτελούσε εξαιρετικά χρήσιμο έργο.

3. Χρόνος και διαχρονικότητα

Κρίσιμα μεγάλα ή και μικρά έργα που αφορούν την στρατηγική ανάπτυξη της Άνδρου από τη φύση τους, αλλά και από τη δυσκολία την οποία αντιμετωπίζουν, συνήθως, στην εξασφάλιση των αναγκαίων κονδυλίων για την υλοποίησή τους, έχουν, εξ ορισμού διαχρονικό χαρακτήρα. Ο διαχρονικός χαρακτήρας των έργων καθόλου δε σημαίνει, ότι η τύχη τους πρέπει να «σέρνεται» στο χρόνο από Δημαρχία σε Δημαρχία. Η διαχρονικότητα επιβάλει τη συνεργασία και τη συμφωνία των παρατάξεων στο Δήμο με κύριο στόχο την αξιοποίηση του χρόνου. Είναι ο χρόνος αυτό που δεν μπορεί να αγοράσει κανείς. «Χρόνου φείδου». Εδώ, η αντιπολίτευση διαβουλεύεται και αντιπολιτεύεται με όρους οι οποίοι ευνοούν την παραγωγή έργου. Η ενδεδειγμένη πολιτική προσέγγιση των έργων είναι : πάμε όλοι μαζί να πολεμήσουμε τον χρόνο. Στην αντίθετη περίπτωση δημιουργούνται αντιπαραγωγικές και ανώφελες καθυστερήσεις. Η διολίσθηση στο χρόνο υποδηλώνει κακό προγραμματισμό, ένα ενοχλητικό έλλειμμα με αποτέλεσμα την υπανάπτυξη.
Σε μία οικονομία, η οποία είναι ανοιχτή στο ανταγωνισμό, δεν έχει κανείς την πολυτέλεια να αγνοεί τη σημασία του χρόνου στις επιλογές ανάπτυξης. Η σύγχρονη οικονομία με την ταχύτητα, η οποία διακρίνει τις επιθετικές αλλαγές της, καθιστά το χρόνο κυρίαρχο παράμετρο. Μόνος του (ο χρόνος) μπορεί να «ακυρώσει» ένα έργο προτού αυτό ολοκληρωθεί. Οι κοινωνίες, οι οποίες αγκομαχούν να ακολουθήσουν τις εξελίξεις στον παγκόσμιο ανταγωνισμό σήμερα, μένουν στο περιθώριο και παρακμάζουν.

Β. Οργανωτική δομή
Κάθε μικρός, σχετικά, Δήμος στην περιφέρεια, το πιθανότερο είναι, να έχει εγγενείς αδυναμίες να στελεχώσει με στελέχη-τεχνοκράτες υψηλού κύρους και ανάλογης εξειδίκευσης τις υπηρεσίες του. Ιδιαιτέρως σήμερα σ’ έναν κόσμο, ο οποίος κινείται και μεταβάλλεται τόσο γρήγορα.
Παλαιότερα η αστυφιλία και σήμερα η μετανάστευση για την αναζήτηση καλύτερων συνθηκών εργασίας, έχουν απογυμνώσει και τα νησιά, γενικά, από το ανθρώπινο δυναμικό, χωρίς το οποίο ένα ευρύ, ποιοτικό άλμα ανάπτυξης είναι αβέβαιο. Ευτυχώς, οι δυνατότητες με τη βοήθεια του διαδικτύου σήμερα, μετριάζουν τις αδυναμίες και τα προβλήματα. Η μονομερής ανάπτυξη της οικονομίας μέσω του τουρισμού είναι αδύναμη συνθήκη, για να κρατήσει τους νέους ανθρώπους στον τόπο τους.
Οι δυνατότητες μίας συνεχούς επιμόρφωσης των στελεχών του Δήμου και η εξέλιξη της οικονομίας στο νησί, θα λειτουργήσουν ευνοϊκά για την ανάπτυξη δεξιοτήτων και στελεχών στο «νέο» περιβάλλον.
1. Οργάνωση του ανθρώπινου δυναμικού

Οι περιοριστικοί παράγοντες που προαναφέρθηκαν αφενός και αφετέρου το στοίχημα να δημιουργηθεί η ικανή διοικητική ομάδα στελεχών, που θα «πυροδοτήσει» και θα ελέγχει τα προγράμματα ανάπτυξης στην Άνδρο, καθιστούν την διαδικασία επιλογής των στελεχών κορυφαίο θέμα. Ο ανθρώπινος παράγοντας ήταν και θα εξακολουθήσει ακόμη και στην εποχή των ρομπότ να καθορίζει τις εξελίξεις παγκοσμίως. Τούτο καθιστά την επιλογή του ανθρώπινου δυναμικού στον Δήμο – κυρίως της στενής ομάδας των στελεχών- κρίσιμο θέμα.

Αν είναι έτσι, που είναι, τότε χρειάζονται συμφωνημένες διαδικασίες, οι οποίες θα ισχύουν για όλους όσους «διαγκωνίζονται» στην προσπάθεια διεκδίκησης της εξουσίας του Δήμο. Αυτό σημαίνει ότι θα ισχύουν προδιαγραφές για κάθε θέση που αφορά τα στελέχη. Η θέση τους θα έχει διάρκεια (διαχρονικότητα) με περιγραφή των θέσεων εργασίας με υποχρεώσεις και δικαιώματα, ακριβώς όπως συμβαίνει σε οργανωμένες επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας.
Τα άτομα αυτού του στενού πυρήνα, είναι οι στενοί συνεργάτες του Δημάρχου και όλης της διοίκησης στο νησί. Αυτά τα στελέχη μεταφέρουν τη γνώση στα επόμενα επίπεδα της διοίκησης και φροντίζουν για την ποιότητα και αρτιότητα των υπηρεσιών προς τους πολίτες. Η θέση τους πρέπει να διαπερνά τη διαδοχή των Δημάρχων και Δημαρχιών στην εξουσία. Αυτό σημαίνει ότι η συμφωνία για τη χρησιμότητα των υπηρεσιών αυτών των στελεχών έχει συμφωνημένο διαχρονικό χαρακτήρα μεταξύ των παρατάξεων πριν καν ανέλθουν στην εξουσία. Δύσκολο; Ασφαλώς. Αλλά, αναγκαίο και προ πάντως απαραίτητο.

2. Επιτελικό κέντρο στρατηγικού σχεδιασμού
Η ιδέα της δημιουργίας ενός Κέντρου Στρατηγικής για τη διαχρονική ανάπτυξη της Άνδρου, ουσιαστικά, προκύπτει από την ανάλυση της πολυπαραγοντικής αδυναμίας της, να ανοίξει ένα δρόμο ανάπτυξης, «σημερινό», όπως της αξίζει. Η σύγχρονη οικονομία σε οποιοδήποτε γεωγραφικό τόπο έχει γίνει πολυσύνθετη και ιδιαίτερα ανταγωνιστική. ‘Ό,τι δεν κάνεις εσύ «καλά» το κάνει ο «διπλανός» σου, ο οποίος μπορεί να βρίσκεται πολύ μακριά από την περιοχή που εσύ ζεις και εργάζεσαι. Και, φυσικά, η δική του επιτυχία, σημαίνει δική σου αποτυχία με ότι αυτό συνεπάγεται. Δεν υπάρχουν εξαιρέσεις. Δεν εξαιρούνται ούτε οι μικρές αγορές. Αντίθετα, η οικονομία ενός μικρού τόπου, σαν την Άνδρο, είναι αδύνατη στον ανταγωνισμό και αποτελεί εύκολη λεία για τους «λύκους» των αγορών. Στην ελεύθερη οικονομία δεν μπορεί να υπάρξει οποιαδήποτε προστασία. Υπάρχει μόνο η αυτοπροστασία, που επιτυγχάνεται μόνο μέσα από ένα πλαίσιο μόνιμης και οργανωμένης στρατηγικής ανάπτυξης στο χρόνο για την ανάδειξη εκείνων των επιλογών στην Άνδρο που θα αποτελέσουν το μείγμα επενδύσεων και δραστηριοτήτων που θα αναδείξουν τα παραδοσιακά της πλεονεκτήματα στις Κυκλάδες και όχι μόνο.
Η ιδέα του Επιτελικού Κέντρου Ανάπτυξης στην Άνδρο προκύπτει από την «μαύρη» ανάγκη. Αν κοιτάξει κανείς «κατάματα» τις δυνατότητες, που έχει, γενικά, μια μικρή κοινότητα να παρακολουθήσει τις εξελίξεις στους διάφορους τομείς της οικονομίας, θα διαπιστώσει, ότι η βοήθεια της κοινότητας είναι ο μόνος εφικτός δρόμος. Γιατί από την τοπική διοίκηση (δημοτική και περιφερειακή) λείπουν τα οικονομικά μέσα και η γνώση για να προδιαγράψει, να αναθέσει, να εποπτεύσει και να παραλάβει έργα που μπορεί να έχουν πολυεπίπεδο τεχνικό και όχι μόνο χαρακτήρα. Η κοινότητα τα έχει όλα στους κόλπους της. Αρκεί ο Δήμος, κυρίως, να προκαλέσει τους «ειδήμονες» της κοινότητας να πάρουν μέρος και να βοηθήσουν στην προσπάθεια για την αειφόρο ανάπτυξη της Άνδρου.
Προφανώς υπάρχουν τεχνοκράτες, στελέχη εντός της χώρας ή στη διασπορά εκτός αυτής, οι οποίοι, αν κληθούν με την κατάλληλη πολιτική προσέλκυσης μπορούν, να συνδράμουν τον Δήμο σε πεδία γνώσης και εξειδίκευσης στα οποία ο Δήμος δεν μπορεί να έχει σε μόνιμη σχέση κάτω από τη στέγη του. Εξυπακούεται ότι αυτές οι υπηρεσίες θα έχουν συμβουλευτικό χαρακτήρα και θα προσφέρονται χωρίς αμοιβή στο Δήμο. Προκειμένου να έχει αυτό το εγχείρημα θετική προοπτική, πρέπει να προηγηθούν ορισμένες ενέργειες, οι οποίες θα γνωστοποιούν με σαφήνεια το πλέγμα συνεργασίας (αντικείμενο, τόπος, χρόνος, είδος γνωστικού τομέα κλπ.). Δεν θα έχει καθόλου το ύφος της επαιτείας, αλλά εκείνο της συνεργασίας και της προσφοράς για τον τόπο:
1. Αναγγελία της ίδρυσης του Επιτελικού Κέντρου Πολιτικής Στρατηγικής Ανάπτυξης
2. Το αντικείμενο ενασχόλησης ως συμβουλευτικής δομής (άτυπης;) στο Δήμο
3. Χωροταξική εγκατάσταση, οργάνωση των τεχνικών μέσων επικοινωνίας και της άνετης επίπλωσης του χώρου. Ο καταλληλότερος χώρος είναι το παλιό Δημαρχείο.
4. Η αναζήτηση ενός στελέχους επικοινωνίας με αποδεδειγμένη εμπειρία στον τομέα αυτόν. Αποδίδεται μεγάλη σημασία στην επιλογή του κατάλληλου ατόμου γιατί θα αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ του Δημάρχου και της κοινότητας. Η πρόσληψη του θα πρέπει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της συγκεκριμένης θέσης εργασίας.
5. Μέσο-μάκρο πρόθεσμη προσέγγιση του έργου που καλούνται να ασχοληθούν οι εκάστοτε ειδικοί επιστήμονες και τα στελέχη, γνώστες του αντικειμένου κάθε φορά.

Αυτό το κέντρο για να είναι αποτελεσματικό χρειάζεται την μόνιμη υποστήριξη του Δημάρχου. Άλλωστε και ο Δήμαρχος σ’ αυτό θα καταφεύγει για διαλογισμό είτε μόνος του, είτε με την κατάλληλη «παρέα» τεχνοκρατών για την αναζήτηση λύσεων στα «δύσκολα» θέματα. Στο κανονικό του γραφείο, ο Δήμαρχος πασχίζει να αντιμετωπίσει την καθημερινή του εργασία, τη ρουτίνα.
Είναι δύσκολο να περιχαρακώσει κανείς τις αρμοδιότητες αυτού του επιτελικού οργάνου, αλλά σε καμία περίπτωση δεν παρεμβαίνει στο έργο της διοίκησης του Δήμου ούτε κάθετα ούτε οριζόντια. Η παρουσία του στο Δήμο έχει καθαρά συμβουλευτικό χαρακτήρα. Σε αντίθετη περίπτωση, υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργηθεί η εντύπωση ενός επιπλέον επιπέδου διοίκησης, πράγμα το οποίο θα τροφοδοτούσε τη γραφειοκρατία. Δεν υπάρχει τέτοιος κίνδυνος αν η συνεργασία του με το Δήμο αναφέρεται μόνο στα «δύσκολα» θέματα που οι τεχνοκράτες αυτοί έχουν χειριστεί στη επαγγελματική τους σταδιοδρομία σε ακόμη μεγαλύτερη κλίμακα. Ενδεικτικά και μόνο, μπορούν να αναφερθούν τα λίγα που ακολουθούν:

α) Προτείνουν έργα ανάπτυξης, τα οποία θα οδηγήσουν την Άνδρο να αξιοποιήσει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου φάσματος δραστηριοτήτων, για να αποφύγει το νησί την μονοκαλλιέργεια ενός «κακού» τουρισμού, ο οποίος απειλεί το μέλλον της ανάπτυξης.
β) Προετοιμάζουν μελετητικά, τα έργα στον μεγαλύτερο βαθμό του εφικτού, έτσι ώστε να προκαλέσουν το ενδιαφέρον υποψήφιων επενδυτών.
γ) Αξιολογούν την αξιοπιστία των προτάσεων με διττό στόχο: την αξιολόγηση της επένδυσης, αυτής καθ΄ αυτής, με τα αποτελέσματά της στο μέλλον και την ερευνά για τον φορέα σ΄ό,τι αφορά την ιστορία και την εμπειρία του στο αντικείμενο επιλογής του και ό,τι άλλο κρίνεται σημαντικό και αφορά την ταυτότητα του φορέα.
δ) Βοηθούν με συμβουλές και παρεμβάσεις, όπου είναι αναγκαίο, στις διαδικασίες εγκρίσεων με στόχο να μειώσουν τον χρόνο ωρίμανσης και την αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας, η οποία, συχνά, είναι ικανή από μόνη της, να ακυρώσει με τη φθορά του χρόνου αναπτυξιακές προσδοκίες.
ε) Βοηθούν όσους το χρειάζονται στην εξερεύνηση των κονδυλίων για τη χρηματοδότηση των έργων αξιοποιώντας τυχόν προσβάσεις στο τραπεζιτικό σύστημα ή σε πηγές άντλησης κεφαλαίων από την ΕΕ και άλλους φορείς χρηματοδότησης.
στ) «Φωτίζουν» τη χρησιμότητα δημιουργίας ενός διακυκλαδικού μόνιμου φόρουμ, στο πλαίσιο του οποίου ανιχνεύονται θέματα ανάπτυξης κοινού ενδιαφέροντος (θέματα ανάπτυξης των δικτύων αξιοποίησης ευκαιριών για την παραγωγή καθαρής Η/Ε με συμφωνημένους όρους, την πρόκληση ενδιαφέροντος για επιχειρηματικές δράσεις κλπ.) Αυτά είναι ενδεικτικά πεδία συνεργασίας. Είναι διαφορετικά σε θέματα στρατηγικής πολιτικής, κάθε νησί μόνο του, γιατί άλλο βάρος έχει το σύνολο του συμπλέγματος των Κυκλάδων.
ζ) Φροντίζουν για την εξασφάλιση, κάθε φορά, της διαθεσιμότητας εκείνων των ειδημόνων επιστημόνων και τεχνοκρατών, οι οποίοι θέλουν και μπορούν να συμβάλλουν στη διαδικασία ωρίμανσης και ολοκλήρωσης κάθε συγκεκριμένου έργου.

Ουδόλως εξαντλείται με τα παραπάνω ο κατάλογος των θεμάτων, τα οποία ευνοούνται από την διάδραση αυτών των επιστημόνων και του Δήμου, ο οποίος είναι η σημαντικότερη οντότητα στο νησί.
Υπάρχει, αντικειμενικά ανάγκη δημιουργίας μιας παρόμοιας δομής; Αν η απάντηση είναι ναι, τότε, ιδού η Ρόδος …
Μπορεί το αποτέλεσμα σε κάποιο χρόνο να είναι τέτοιο, ώστε να αλλάξουν στάση ακόμη και οι πλέον δύσπιστοι στο νησί.

 

3. Η ουσιαστική επικοινωνία με τους πολίτες
Οι δημόσιες σχέσεις του Δήμου με τους πολίτες σε διάφορες επετείους και γιορτινές ημέρες του χρόνου σε ανάλαφρη ατμόσφαιρα με παραδοσιακά εδέσματα και λίγο αλκοόλ είναι όμορφες εκδηλώσεις. Συσφίγγουν τις σχέσεις του Δήμου με τους πολίτες και βοηθούν την ιστορική μνήμη της κοινότητας ενάντια στη λήθη όσων σημαντικών προηγήθηκαν.
Η ουσιαστική, όμως, ενημέρωση αφορά το παρόν και το μέλλον, το οποίο ο Δήμος και οι πολίτες του καλούνται να συν-διαμορφώσουν. Κάθε Δημοτική Αρχή που είναι στην εξουσία, συνοδεύεται στην συνείδηση των πολιτών από το πρόγραμμα που υποσχέθηκε να υλοποιήσει. Κανείς δεν ισχυρίζεται, ότι το έργο μίας Δημαρχίας είναι εύκολη υπόθεση. Οι ομολογημένες δυσκολίες δεν απενοχοποιούν την κατάσταση, αλλά ο ενημερωμένος πολίτης έχει διαφορετική στάση, όταν γνωρίζει τις δυσκολίες, οι οποίες από τη φύση τους, καθυστερούν ή και ακυρώνουν κάποιο σημαντικό έργο από το συμφωνημένο πρόγραμμα.
Η ουσιαστική ενημέρωση εθίζει τον πολίτη να συμμετέχει στα κοινά και όταν μπορεί «βάζει πλάτη». Ο Δήμος με την άνεση την οποία εγγυώνται τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας, έχει την ευκολία, να κρατάει τους πολίτες ενήμερους, αρκεί αυτό να είναι μέρος της πολιτικής του.

 

Γ. Τα οικονομικά μέσα και ο προϋπολογισμός του Δήμου

1. Τα έσοδα
Στην εποχή του ο Δημοσθένης είπε αυτό, το οποίο έχει διαχρονική αξία και αποτελεί αυτονόητη αλήθεια: δει δή χρήματων και άνευ τούτων ουδέν.
Η πλειοψηφία των Δήμων, όπως άλλωστε και η ίδια η χώρα μας, είναι υπερχρεωμένοι, ουσιαστικά, χρεωκοπημένοι. Αυτή είναι η βασανιστική αλήθεια και πιο βασανιστική είναι η προσπάθεια όσων Δήμων πασχίζουν να διατηρούν σε ισορροπία τα οικονομικά τους. Αυτή η ισορροπία είναι, μεταξύ άλλων προϋποθέσεων, η αναγκαία συνθήκη, για τα επόμενα αποφασιστικά βήματα που οδηγούν στην αποκέντρωση της εξουσίας στη διοίκηση της χώρας. Η αξίωση για μεγαλύτερη αυτονομία στην αυτοδιοίκηση των Δήμων θα προκύψει από την οργάνωσή της και τα πεπραγμένα της. Όταν ωριμάσουν οι συνθήκες, οι δημότες-πολίτες θα πιέσουν για την αλλαγή και θα το πετύχουν. Μέχρι τότε, τα προγράμματα διαχείρισης σε κάθε Δήμο πρέπει να αποκτήσουν και αναπτυξιακό χαρακτήρα. Σε αντίθετη περίπτωση αδικούνται, συλλήβδην οι επόμενες γενιές τα μέλη της οποίας θα συνεχίσουν να καταφεύγουν στην ξενιτιά για την αναζήτηση εργασίας με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Αν καταφέρει η χώρα να δημιουργήσει τις συνθήκες για την ανακοπή αυτού του φαινομένου και την επιστροφή όσων θα ήθελαν να επιστρέψουν, τότε, ας μην εκπλαγεί κανείς, η χώρα θα έχει γυρίσει σελίδα. Αν εκληφθεί αυτό μόνο σαν ευχή, θα είναι λάθος. Η επόμενη επταετία μπορεί να αποκτήσει χαρακτηριστικά από το όνειρο του Φαραώ σχετικά με το μύθο των επτά παχιών αγελάδων κλπ. Τα πρωτόγνωρα οικονομικά πακέτα που εξήγγειλαν οι μεγάλοι παίχτες τις παγκόσμιας οικονομίας (Η.Π.Α., ΚΙΝΑ. Ε.Ε. κλπ) μέσα στην κρίση του κορονοϊού, εφαρμόζονται ήδη και αφορούν και τη χώρα μας και την Άνδρο συνεπώς. Το ποσό των 60 δις. Ευρώ περίπου το οποίο προβλέπεται για τη χώρα μας, αποτελεί την μεγάλη ευκαιρία και για την Άνδρο.
Χρειάζεται δημιουργική φαντασία, αίσθηση της πραγματικότητας, μεταδοτικός ενθουσιασμός και πολλή ομαδική δουλειά. Αυτό το ποιοτικό σύνολο δράσης, μπορεί να βάλει και την Άνδρο μέσα στη συγκυρία αξιοποίησης πόρων για τη δική της ανάπτυξη. Οι πηγές χρηματοδότησης καταρχήν είναι αβέβαιες. Με αβέβαια έσοδα ούτε η κατάρτιση προϋπολογισμού, ο οποίος πρέπει να συνοδεύει κάθε διαχειριστική περίοδο, ούτε έργα ανάπτυξης μπορούν να υλοποιηθούν.
Η αντιστροφή της αβεβαιότητας όσον αφορά στην εξασφάλιση των πόρων από μόνη της δεν επαρκεί για την ανάπτυξη της Άνδρου. Η αύξηση πόρων μαζί με την βεβαιότητα, ώστε, να ανταποκρίνονται στα έργα που προβάλλονται για υλοποίηση είναι το ζητούμενο στη νέα συγκυρία. Αν χαθεί το δικαίωμα ανάπτυξης της Άνδρου σ’ αυτήν τη συγκυρία, τότε…
Αν δεχθεί κανείς, για λόγους απλοποίησης, ότι η προέλευση των πόρων για τη λειτουργία του Δήμου, έχει μόνο 3 πηγές και μάλιστα με ισομερή κατανομή (από 1/3 κάθε πηγή) α)ανταποδοτικά ίδια έσοδα του Δήμου, β)συμμετοχή της περιφέρειας και γ)συμμετοχή του κράτους), τότε μπορεί κανείς να αναλύσει τα δεδομένα τους, για να εξάγει, ενδεχομένως, χρήσιμα συμπεράσματα που θα βοηθήσουν να φωτίσει κανείς την πραγματικότητα. Κανονικά, η πρώτη πηγή χρηματοδότησης της λειτουργίας του Δήμου, πρέπει να έχει τον μικρότερο βαθμό αβεβαιότητας. Οι υπηρεσίες της Δημοτικής Αρχής πρέπει να εισπράττουν, σχεδόν το σύνολο των ανταποδοτικών φόρων, τελών κλπ. από τους κατοίκους. Η εξαίρεση, η οποία υπονοείται με τη λέξη σχεδόν, αφορά πολίτες, οι οποίοι, δεν μπορούν να ανταποκριθούν λόγω ανέχειας. Αλλιώς τα έσοδα αυτής της κατηγορίας πρέπει να ανήκουν στα πλέον βέβαια. Εκτός και αν ο Δήμος αποδέχεται να βάζουν πολίτες το «χέρι» τους στο ταμείο του και στις τσέπες των συμπολιτών τους.
Για τις επόμενες δύο πηγές χρηματοδότησης είναι χρήσιμο να αναφερθεί ότι η περιφέρεια είναι η προωθημένη οντότητα της κεντρικής εξουσίας στην Άνδρο, όπως και σε κάθε περιφέρεια, η οποία, ανάλογα με τη συνεργασία του Δήμου μαζί της και την από κοινού αντιμετώπιση των ευκαιριών ανάπτυξης, πολλά θετικά μπορούν να προκύψουν ή και τίποτα θετικό. Πάντοτε, το αποτέλεσμα εξαρτάται από την αξιοσύνη και το κοινό όραμα των στελεχών που ενεργούν για λογαριασμό της Άνδρου.
Η πιο σημαντική πηγή χρηματοδότησης έργων ανάπτυξης, έχει ήδη αναφερθεί, είναι η δημιουργική αξιοποίηση του δικαιώματος που έχει και η Άνδρος. Είναι τα οικονομικά πακέτα στήριξης, τα οποία παρέχει η Ε.Ε. στα μέλη της για την ανάκαμψη των οικονομικών τους. Αυτοί οι πόροι είναι μεν θεσμοθετημένοι, αλλά η απορρόφηση τους εγκρίνεται στο πλαίσιο ενός προγράμματος αξιοποίησης των πόρων από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. το οποίο υποβάλλεται αρμοδίως.
Αυτή τη φορά, η Κυβέρνηση στοχεύει να απορροφήσει η χώρα τους πόρους που αναλογούν στην Ελλάδα στο 100%. Το κλίμα είναι θετικό. Η απορρόφηση αυτής της σπάνιας ποιότητας πόρων για την οικονομία είναι στην κυριολεξία «το μάννα» από τον ουρανό. Η αξιοποίηση τους δεν αφορά μόνο την κεντρική εξουσία αλλά το σύνολο των περιφερειών της χώρας.
Το ταμείο της Ε.Ε. ξεκλειδώνεται μόνο με την υποβολή επιλεγμένων έργων ανάπτυξης με σοβαρή πιθανότητα επιλεξιμότητας και ανάλογη τεκμηρίωση, για να πετύχουν την έγκρισή τους. Έτσι μόνο μπορούν αυτά τα έσοδα να αποκτήσουν την βεβαιότητα την οποία χρειάζεται κάθε τόπος, προκειμένου να υλοποιήσει ό,τι σχεδιάζει για την ανάπτυξή του.

2. Οι δαπάνες και η αντιστοίχισή τους με τους διαθέσιμους πόρους
Κατά την κατάρτιση του προϋπολογισμού στον Δήμο, είναι σημαντικό να διακρίνονται οι δαπάνες σε βραχυ- , μεσο- και μακροπρόθεσμες δαπάνες. Αυτή η διάκριση των δαπανών στον προϋπολογισμό διευκολύνει, αλλά δεσμεύει, επίσης, την διοίκηση να εξασφαλίζει τη χρηματοδότηση με ροές πόρων ανάλογης διάρκειας. Η αντιστοίχιση, δηλαδή, των χρηματοπιστωτικών ροών και εκρροών στο ταμειακό πρόγραμμα του Δήμου (cash flow) και η τήρηση των δεσμεύσεων στην πράξη κατά την λειτουργία της διοίκησης, αποτελεί την αναγκαία συνθήκη, η οποία χαρακτηρίζει έναν σοβαρό και αξιόπιστο Δήμο. Αυτή η συνέπεια είναι ακόμη πιο σημαντική, όταν πρόκειται για έργα, η διάρκεια υλοποίησης και αποπεράτωσης των οποίων τέμνεται από την αλλαγή της διαδοχής Δημαρχιών στην εξουσία. Οι πηγές χρηματοδότησης σε ό,τι αφορά το ύψος, το χρόνο και την ποιότητα (όροι) των πόρων, είναι απαραίτητο να αντιστοιχούν αντικειμενικά στα έργα μέχρι την αποπεράτωσης τους. Τούτο δε, ανεξάρτητα ποιός είναι ο φορέας και ο ιδιοκτήτης των έργων. Για τους πολίτες υπεύθυνη οντότητα είναι ο Δήμος και τα έργα ωφελούν τους ίδιους και το νησί, ή τους εξοργίζουν, όταν η ολοκλήρωση τους «σέρνεται» στον χρόνο. Άρα η κίνηση των κεφαλαίων είναι κρίσιμο και χρήσιμο να γίνεται με την προσήκουσα προσοχή και ακρίβεια, αλλιώς μια διαχειριστική περίοδος κληροδοτεί στην επόμενη, ή ακόμα χειρότερα στις επόμενες γενιές. Αυτή η δυσλειτουργία γίνεται συχνά θέμα αντιπαράθεσης και ασυμφωνίας μεταξύ των δημοτικών παρατάξεων, όταν διαδέχεται η μια την άλλη στην εξουσία. Το αποτέλεσμα αυτής της ανακόλουθης συνήθειας, ηθελημένης ή μη, είναι αντιπαραγωγική και είναι πολυποίκιλα ενοχλητική. Η αποφυγή του εκατέρωθεν εκνευρισμού είναι θέμα οργάνωσης, ελέγχου και πιστοποίησης των πεπραγμένων και των οικονομικών στοιχείων από μια ανεξάρτητη Αρχή κύρους και, φυσικά, με τις ανάλογες υπογραφές εκείνων οι οποίοι έχουν την ευθύνη των πεπραγμένων στον Δήμο.

3. Ο προϋπολογισμός και η συνέπεια της διαχείρισης
Φαίνεται, ότι οι σχέσεις της «Φυλής» με τους αριθμούς και τους «καλούς» λογαριασμούς δεν είναι και οι καλύτερες δυνατές. Αλλιώς είναι δύσκολο να εξηγήσει κανείς τις πολλές χρεοκοπίες μετά την ίδρυση του νέου Ελληνικού κράτους. Αν όλες οι προηγούμενες χρεοκοπίες έχουν την δικαιολογία της αναπόφευκτης κατάστασης, η τελευταία είναι αναίτια γιατί συνέβη σε μια εποχή, στην οποία άνετα θα μπορούσε, να είχε αποφευχθεί. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, ότι η χώρα μας, ουσιαστικά, είναι χρεοκοπημένη! Με το εξωτερικό χρέος σε δυσανάλογο ύψος σε σχέση με το μέγεθος της οικονομίας της χώρας – στο μεταξύ 220% του ΑΕΠ – και το εσωτερικό ιδιωτικό χρέος, για το ύψος του οποίου οι αρμόδιοι και κυρίως οι πολιτικοί της χώρας μόνο ακριτομύθιες διακινδυνεύουν ψελίζοντας, κανονικά δεν θα υπήρχε «δρόμος σωτηρίας». Η χρεοκοπία θα είχε επέλθει, αν ο καλός θεός της Ελλάδος δεν είχε βάλει το «χέρι» του εκείνες τις κρίσιμες στιγμές. Ο κίνδυνος αυτός δεν έχει οριστικά εκλείψει. Απλά η συγκυρία βοηθάει την χώρα:
– είμαστε ακόμα μέλος της ΕΕ και του στενού πυρήνα των κρατών της ΟΝΕ, ένω η έξοδος δεν προβλέπεται από τις ιδρυτικές συμβάσεις της ΕΕ, εκτός αν κάποιο κράτος-μέλος αποφασίσει με δημοψήφισμα να εγκαταλείψει την ΕΕ και την ΟΝΕ. Αυτό έγινε στην περίπτωση του BREXIT και παραλίγο να γίνει και στην περίπτωση της χώρας μας. Απλά, αναφέρθηκε ήδη, ο καλός θεός της Ελλάδος.
– τα, σχεδόν, χαριστικά επιτόκια στην διεθνή αγορά βοηθούν τη χώρα μας, να αναδανείζεται μεγάλα ποσά με, σχεδόν, μηδενικό επιτόκιο!
– η ανοχή των πιστωτών κάθε κατηγορίας (Κράτοι, Τράπεζες, Funds, Ιδιώτες, κλπ) στην επιμήκυνση του χρόνου εξόφλησης των δανείων.
Η συγκυρία της αντικατάστασης των ληξιπρόθεσμων δανείων με νέα δάνεια με όρους που δεν διογκώνουν το συνολικό χρέος της χώρας και η επιμήκυνση του χρόνου εξόφλησης είναι η λύτρωση, την οποία κανείς δεν είχε ονειρευτεί! Παρόλα αυτά, η βαριά σκιά των πιστωτών εξουσιάζει την πραγματικότητα της Ελληνικής οικονομίας και την ελευθερία των Ελλήνων. Γιατί:
– η «στενή» επιτήρηση της Ελληνικής οικονομίας από τους πιστωτές καλά κρατεί
– η υποθήκευση, ουσιαστικά του συνόλου της περιουσίας του Ελληνικού Δημοσίου και η διαχείριση της από εκπροσώπους των πιστωτών, οι οποίοι αμείβονται με βαριά πακέτα αποδοχών, ενώ οι κάτοικοι αυτής της έρημης χώρας δεν γνωρίζουν τα κριτήρια επιλογής τους ούτε την επάρκειά τους για τις διοικητικές θέσεις τις οποίες αναλαμβάνουν.
– ολόκληρο το Τραπεζικό Σύστημα, το οποίο ύστερα από τρεις (3) ανακεφαλαιώσεις τις οποίες επωμίστηκαν οι Έλληνες φορολογούμενοι, είναι ακόμα άρρωστο. Οι τέσσερις λεγόμενες Συστηματικές Τράπεζες, κυριολεκτικά, «μικρομάγαζα» πλέον, διοικούνται από τεχνοκράτες των πιστωτών με προδιαγραφές και όρους, όπως αναφέρθηκαν πιο πάνω.
Ο κατάλογος των «δεινών» των Ελλήνων και της Ελληνικής οικονομίας εξαιτίας της «ανομολόγητης» χρεοκοπίας δεν έχει τέλος. Όλη αυτή η δυσανάλογη εισαγωγή αυτής της ενότητας έγινε για να τονιστεί η κακή σχέση της φυλής, με τους αριθμούς και την σημασία, την οποία εκφράζουν για τον προσανατολισμό εκείνων οι οποίοι αποφασίζουν από θέσεως ισχύος για λογαριασμό άλλων. Ο προϋπολογισμός, λοιπόν, στην υπηρεσία κάθε διοίκησης είναι απαραίτητο εργαλείο κάθε διοίκησης, επειδή σε αυτόν απεικονίζεται η συμφωνημένη σχέση μεταξύ διαθέσιμων πόρων και του «έργου». Είναι, δηλαδή, ο απαραίτητος «μπούσουλας» για να αποφεύγει η εκάστοτε διοίκηση τις «κακοτοπιές». Πρώτο παράδειγμα ανακολουθίας και κακοδιαχείρισης είναι ο Προϋπολογισμός του κράτους, ο οποίος αποτελεί κάθε χρόνο αντικείμενο τριήμερης πανηγυρικής συνεδρίασης στο Κοινοβούλιο. Η αναθεώρηση των στοιχείων, που απαρτίζουν τους Προϋπολογισμού του κράτους θεωρείται δεδομένη και η κριτική, η οποία ασκείται στη Βουλή από την Αντιπολίτευση, έχει τυπικό και αντιπολιτευτικό χαρακτήρα μόνο.
Η σημασία του προϋπολογισμού σε ένα μικρό Δήμο, όπως είναι η περίπτωση της Άνδρου έχει και μαθησιακό χαρακτήρα σε ότι αφορά τα οικονομικά του Δήμου. Αυτός ο «εκπαιδευτικός» χαρακτήρας του προϋπολογισμού δεν εφαρμόζεται ευρέως στους Δήμους της χώρας, τόσο στους μικρούς Δήμους όσο και στους μεγάλους, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι Δήμοι να είναι, ουσιαστικά, χρεοκοπημένοι. Ευτυχώς στην Άνδρο αυτό δεν συμβαίνει, αλλά λείπουν από των προγραμματισμό επενδύσεις για έργα ανάπτυξης, τα οποία κάνουν και την διαφορά. Εννοούνται έργα τα οποία θα αλλάξουν το μείγμα των προτεραιοτήτων στις επενδύσεις και η οικονομία στο νησί θα γίνει αποδοτικότερη με ποιοτικά χαρακτηριστικά, τα οποία δεν θα τραυματίζουν την εικόνα της Άνδρου.

 

Δ. Η ανάπτυξη των παραγωγικών κλάδων της οικονομίας
1. Ο ρόλος του Δήμου
Η συμμετοχή του Δήμου στην προσπάθεια της διαχρονικής ανάπτυξης της οικονομίας και της κοινωνίας της Άνδρου δεν είναι μόνο απαραίτητη, αλλά αυτή αποτελεί αναγκαία συνθήκη και προϋπόθεση. Ο Δήμος με την οργανωτική του δομή δεν υπερηφανεύεται μόνο για τις επιτυχίες του, όταν και όπου αυτές υπάρχουν, αλλά ευθύνεται, επίσης, για παραλήψεις, αστοχίες, λάθη, αποτυχίες κλπ., γεγονότα τα οποία μπορούν να συμβούν σ΄ ένα Δήμο δραστήριο και καινοτόμο. Όταν ένας Δήμος καινοτομεί, μοιραία κάνει και λάθη. Δεν είναι το τέλος του κόσμου. Αρκεί, συνολικά, στο διάστημα του χρόνου να προηγείται στην εποχή του. Δεν είναι καινοτομία, η επίκληση βοήθειας ατόμων από την κοινότητα των πολιτών, σε θέματα που υπερβαίνουν τις δυνατότητες της στενής δομής του Δήμου. Άλλωστε, Δήμος σ’ ένα νησί, προπάντων, είναι το σύνολο των πολιτών. Η επίκληση για βοήθεια και η κινητοποίηση εκείνων, κάθε φορά, τους οποίους χρειάζεται ο Δήμος, αποτελεί θέμα κατάλληλου χειρισμού σε κάθε περίπτωση. Η ομαδική δουλειά όταν μπορεί κανείς να την κινητοποιήσει και να την κατευθύνει, είναι «χρυσάφι» για τον τόπο.
Ο Δήμος είναι από τη δομή του η σημαντικότερη διοικητική οντότητα στο νησί. Το Επαρχείο είναι διοικητική δομή που αποτελεί ένα επιπλέον διοικητικό επίπεδο το οποίο, μεταξύ άλλων, προκαλεί επιπλέον γραφειοκρατία. Μετά την καθιέρωση του 3ου βαθμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα ενσωματωθούν οι αρμοδιότητες του στον Δήμο.
Παρά το γεγονός, ότι ο Δήμος δεν αναπτύσσει, ο ίδιος επιχειρηματική δραστηριότητα, κάθε άλλο παρά του στερεί κανείς την επιχειρηματική δραστηριότητα. Άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Έχει την απόλυτη αρμοδιότητα να γνωρίζει, επακριβώς, την επιχειρηματική επάρκεια σ΄ όλους τους τομείς της παραγωγής στην επικράτειά του και, επιπλέον, πρέπει να γνωρίζει τις ελλείψεις και τις ευκαιρίες που υπάρχουν στο νησί για την συμπλήρωση με συνέργειες των κενών, τα οποία ενδεχομένως υπάρχουν. Η σύγχρονη σκέψη, η συζήτηση και ο διάλογος με ενεργούς πολίτες για τον εντοπισμό των ευκαιριών για την ανάπτυξη του νησιού είναι η «εύκολη» διαδικασία. Η δύσκολη είναι η προοδευτική ανάδειξη και προετοιμασία των έργων, κάθε φορά μέχρι του εφικτού βαθμού, ώστε να προκαλεί το ενδιαφέρον επιχειρηματικών κύκλων να επενδύσουν στο νησί.
Οι ευκαιρίες που υπάρχουν, φωνάζουν από μόνες τους. Ο Δήμος φροντίζει κάθε φορά, ώστε οι φορείς να σέβονται να προστατεύουν το περιβάλλον και να αποκαθιστούν, τυχόν, βλάβες, οι οποίες μπορεί να προκληθούν σε οποιοδήποτε στάδιο της εξέλιξης των επενδύσεων. Οι αρμοδιότητες του Δήμου και η σχέση του με τους επιχειρηματίες δεν τελειώνουν ποτέ. Πέρα από το γεγονός, ότι με το «βάρος» το οποίο του προσδίδει η οντότητά του συμπαραστέκεται και μεσολαβεί για την αντιμετώπιση δυσκολιών που προκύπτουν, θεωρητικά, μπορεί να έχει και επιχειρηματικό ενδιαφέρον στις περιπτώσεις οποιασδήποτε συνέργειας, στο πλαίσιο της οποίας ο Δήμος διαπιστώνει, ότι μπορεί να αξιοποιήσει περιουσιακά στοιχεία τα οποία «μουχλιάζουν» ανενεργά.

2. Ο πρωτογενής και ο δευτερογενής κλάδος
Διαχρονικά, μέχρι πριν από 70-80 χρόνια οι άνθρωποι στο νησί, αν εξαιρέσει κανείς τους κατοίκους οι οποία ασχολούνται με την ναυτιλία, ο στόλος της οποίας είχε καταστραφεί σχεδόν ολοσχερώς στη διάρκεια του Β μεγάλου πολέμου, οι άνθρωποι, λοιπόν, στο νησί ζούσαν, σχεδόν αποκλειστικά από τον πρωτογενή τομέα της οικονομίας. Με πολύ κόπο σκαρφάλωναν, άνθρωποι και τετράποδα, μέσα από δύσβατα μονοπάτια να χτίσουν και να συντηρήσουν τις αιμασιές οι οποίες συγκρατούσαν το λεπτό στρώμα γης, εντελώς απαραίτητη προετοιμασία, για να καλλιεργήσουν, ό,τι χρειαζόταν για την επιβίωσή τους, άνθρωποι και ζώα. Από εκείνες τις καλλιέργειες ελάχιστες έχουν απομείνει, να θυμίζουν εκείνη την εποχή και περιορίζονται στις «εύφορες» πεδιάδες (Λιβάδι, Κόρθι κλπ.) και σε απομακρυσμένα σημεία του νησιού, προσβάσιμα με τροχοφόρα οχήματα. Αλλιώς, η εγκατάλειψη είναι παραπάνω από εμφανής και οριστική!
Ακόμη χειρότερη τύχη είχε ο δευτερογενής τομέας, αν υπήρξε ποτέ στο νησί αυτός στα σοβαρά! Τα μικρά νησιά, για ευνόητους λόγους, δεν προσφέρονται για την ανάπτυξη του δευτερογενούς τομέα της οικονομίας. Μοναδικό παράδειγμα στις Κυκλάδες αποτελεί η Σύρος, η οποία αρκετά νωρίς, συγκριτικά, ασχολήθηκε με την κλωστοϋφαντουργία, η οποία σταμάτησε να λειτουργεί, επίσης συγκριτικά νωρίτερα, όταν αυτός ο κλάδος, κατά τη διάρκεια της δεύτερης πετρελαϊκής κρίσης, μετακινήθηκε συνολικά από τις ευρωπαϊκές χώρες σε χώρες χαμηλού κόστους εργασίας. Ευτυχώς για τη Σύρο, όταν έπαψε να λειτουργεί η κλωστοϋφαντουργία, μία οικογένεια εφοπλιστών από την Άνδρο αποφάσισε και για συναισθηματικούς λόγους, να προβεί σε μία σημαντική επένδυση στη Σύρο. Το συναίσθημα ήταν η αγάπη που έτρεφε η οικογένεια για τις Κυκλάδες γενικά και τους ανθρώπους της.
Μετά την εξαγορά ενός παλιού καρνάγιου στην άκρη του λιμανιού της Σύρου, το οποίο κατασκεύαζε τα γνωστά Συριανά καΐκια, οι νέοι ιδιοκτήτες ξεκίνησαν την επένδυση για τη δημιουργία ενός μεγάλου ναυπηγείου, σε σχέση με τον διαθέσιμο χώρο εγκατάστασης. Σε σύντομο χρόνο για το είδος της επένδυσης, ολοκληρώθηκε η κατασκευή του ναυπηγείου με δύο μεγάλες πλωτές δεξαμενές σύγχρονης τεχνολογίας, με εκτεταμένες λιμενικές εγκαταστάσεις, πλήρες μηχανουργείο κλπ. Εκείνη την εποχή στη δεκαετία του 1970 και πριν περάσει στην ΕΤΒΑ, δηλαδή στην αγκαλιά του Δημόσιου, απασχολούσε πάνω από 1400 άτομα εργατοτεχνικού προσωπικού! Ήταν και είναι ακόμη μια ευλογία για τη Σύρο και μια περιπέτεια η οποία πέρασε από πολλά στάδια. Αλλά, ευτυχώς, είναι ακόμη εκεί και προσφέρει ευκαιρίες απασχόλησης με υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα.
Τα νησιά και ειδικά τα μικρά νησιά στη χώρα μας δεν είναι ο πλέον κατάλληλος τόπος για την ανάπτυξη οποιασδήποτε δραστηριότητας στο δευτερογενή τομέα της οικονομίας, γιατί λείπουν οι ανάλογες υποδομές και οι άλλες απαραίτητες προϋποθέσεις.
Όποια δείγματα βιοτεχνικής δραστηριότητες υπήρξαν στην Άνδρο, αναφέρονται σε παλιές εποχές στις οποίες οι συγκοινωνίες ήταν δύσκολες και, οι κάτοικοι των νησιών σχεδίαζαν την παραγωγική τους δραστηριότητα με γνώμονα την ικανοποίηση των αναγκών της τοπικής αγοράς. Η φάμπρικα στις Στενιές είναι ένα από τα λίγα παραδείγματα βιοτεχνικής ανάπτυξης στην Άνδρο. Αυτό για την εποχή του υπήρξε ένα πρωτοπόρο έργο για την υλοποίηση του οποίου ο επιχειρηματίας διέγνωσε και συνδύασε αρκετές παραμέτρους, οι οποίες ευνοούσαν την ίδρυση και τη λειτουργία της συγκεκριμένης Φάμπρικας, όπως:
– Ιδιόκτητα θαλάσσια μεταφορικά μέσα
– Εξασφαλισμένη εμπορία των τελικών προϊόντων από και προς τις χώρες προορισμού και συναλλαγής
– Δωρεάν η κινητήρια δύναμη για τη λειτουργία της μονάδας
– η εγκατάσταση μιας μονάδας άλεσης δημητριακών, κατάλληλα επιλεγμένης για να ανταποκρίνεται σ’ ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα παραγωγής.
Πραγματικά, ένας εμπνευσμένος συνδυασμός.!
Σήμερα, μετά την πυρκαγιά, η οποία κατέστρεψε την Φάμπρικα, ερείπιο πλέον, χωρίς σκεπή, χάσκει κοιτάζοντας τον ουρανό μέρα-νύχτα μαζί με ό,τι άφησε η πυρκαγιά και ο χρόνος πίσω τους. Τώρα το ερείπιο αναζητά την ευαισθησία ενός ή περισσοτέρων ενεργών πολιτών, οι οποίοι θα συνδυάσουν την ανάδειξη του μνημείου, όπως ήταν στην εποχή του και την αξιοποίησή του για άλλους σκοπούς σήμερα.
Οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη δευτερογενούς παραγωγής δεν υπάρχουν στην Άνδρο και δεν πειράζει καθόλου. Υπάρχουν οι άλλοι τομείς που μπορούν να αναπληρώσουν τη συμβολή του στην τοπική κοινωνία. Είναι, όμως, οριστικά χαμένη υπόθεση η παραγωγή γεωργικών προϊόντων στο νησί; Κάθε άλλο! Ύστερα από τις χαμένες δεκαετίες που προηγήθηκαν κάνει την αναζήτηση, οργάνωση και εφαρμογή μίας ποιοτικής γεωργικής παραγωγής, ακόμη πιο αναγκαία.
Οι εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία έχουν επιφέρει αλλαγές και καινούρια ανακατανομή σ’ όλους τους κλάδους της παγκόσμιας οικονομίας. Η Άνδρος ένα μικρό νησί στις Κυκλάδες δεν μπορεί να αντισταθεί στις ισοπεδωτικές μεταβολές του παρόντος και του μέλλοντος. Αυτές αναμένεται να έχουν σαρωτικές αλλαγές, κυρίως, σ’ ότι αφορά την ποιότητα και τις γεύσεις των αγροτικών προϊόντων. Προτού συνθηκολογήσει κανείς και σηκώσει τα χέρια ψηλά, υπάρχει ακόμη χρόνος για δημιουργικό προβληματισμό και ανάλογη δράση.
Οι επιλογές είναι δύο, είτε-είτε.
Είτε δεχόμαστε τις εξελίξεις, οι οποίες οδηγούν αναπόδραστα στην επικράτηση της μεταλλαγμένης γεωργίας γενικά, είτε επιλέγουμε να αντιδράσουμε όπως το επιβάλλουν οι συνθήκες στο χρόνο. Υπάρχει κίνημα στην Ελλάδα τα μέλη του οποίου έχουν οργανώσει τράπεζες σπόρων παραδοσιακών Ελληνικών αγροτικών προϊόντων και εντείνουν τις προσπάθειες τους για να αποτρέψουν την μετάλλαξη των ποιοτικών γεωργικών προϊόντων και των γεύσεων που χάνονται. Οι πιθανότητες επιτυχίας αυτής της αντίστασης στις εξελίξεις, γενικά στον πλανήτη μας, είναι μηδαμινές. Φαίνεται, ότι δεν υπάρχουν ρεαλιστικές δυνατότητες, να ικανοποιήσει η παγκόσμια γεωργική παραγωγή, παράλληλα, τους όρους: της επάρκειας της παραγωγής για τη διατροφή του πληθυσμού και τον αποκλεισμό των μεθόδων παραγωγής χωρίς τις εφαρμογές της «νέας τεχνολογίας». Έτσι δε, που αυξάνεται ο πληθυσμός στον πλανήτη…
Η τάση αυτή αποκτά σιγά σιγά και αθόρυβα στερεή βάση επικυριαρχίας στη διατροφική αλυσίδα των κατοίκων της γης. Αυτό το πελώριο πρόβλημα για την ανθρωπότητα οδηγεί στη διαμάχη μεταξύ δύο «κόσμων» στην παγκόσμια γεωργία. Στην παραδοσιακή και την «μεταλλαγμένη» γεωργία.
Δείγματα των προϊόντων της νέας τεχνολογίας υπάρχουν παντού και στη χώρα μας. Τα γεύονται και οι Έλληνες. Κλασικό παράδειγμα αποτελούν οι ντομάτες π.χ., οι οποίες το μ όνο κοινό που έχουν με τις γνωστές ντομάτες που γεύτηκαν οι καταναλωτές είναι το χρώμα. Αυτό το πρόβλημα αποτελεί και την ευκαιρία, την οποία αξιοποιεί ένας μικρός αριθμός πολυεθνικών μεγάλων εταιριών, οι οποίες εκμεταλλεύονται τη συγκυρία και επιβάλλουν σταδιακά τα προϊόντα τους, τα οποία οδηγούν οριστικά σε μια μεταλλαγμένη και «άνοστη» γεωργική παραγωγή. Πως να το εκφράσει κανείς καθαρότερα; Η νέα γεωργία εκτοπίζει την παλιά. Το ερώτημα, αν αυτός είναι μονόδρομος ξεπερνάει τα όρια αυτής της μελέτης.
Εντούτοις, αν θελήσουν οι οργανωμένες δομές και οι πολίτες στην Άνδρο να αντισταθούν στην επαπειλούμενη αλλοίωση της γαστρονομικής ταυτότητας της Μεσογειακής δίαιτας, υπάρχει ελπίδα. Στη χώρα μας, στην Κύπρο, σίγουρα και σε άλλες χώρες, υπάρχουν οργανώσεις παραγωγών, πολιτών κλπ. οι οποίες κάνουν σωστά βήματα για τη συγκέντρωση, διαφύλαξη και διάθεση παραδοσιακών Ελληνικών σπόρων. Μια γνωστή οργάνωση είναι το ΠΕΛΙΤΙ, στοιχεία του οποίου υπάρχουν στο διαδίκτυο. Αυτή η οργάνωση, όπως εκείνες της Κύπρου λειτουργούν αμφίδρομα, με τη βοήθεια μιας οργανωμένης τράπεζας Ελληνικών σπόρων δέχονται αφενός και αποστέλλουν αφετέρου γενετικό υλικό σε όσους ενδιαφέρονται να διατηρηθούν οι ποιότητα και οι γεύσεις των γεωργικών προϊόντων μας, την νοστιμιά των οποίων κοντεύουν να ξεχάσουν οι παλιότεροι και να μη γευτούν οι νεότεροι Έλληνες.
Οι «επίδοξοι» ερασιτέχνες ή οι επαγγελματίες γεωργοί, αν θέλουν, γνωρίζουν τους τρόπους παραγωγής «καθαρών» γεωργικών προϊόντων. Αν όχι, υπάρχουν ειδικοί Γεωπόνοι να διδάξουν τα απαραίτητα. Οι πελάτες, οι οποίοι θα τιμήσουν τα «καθαρά» γεωργικά προϊόντα υπάρχουν και σίγουρα, είναι διατεθειμένοι να καταβάλουν υψηλότερες τιμές για την απόλαυση τους. Για όσους θελήσουν να ασχοληθούν, έστω και ερασιτεχνικά, με το είδος, πέρα από την ίδιο-κατανάλωση, υπάρχει και η ωφέλεια μιας παράλληλης πηγής εισοδήματος.
Όσα προηγήθηκαν και τα παραδείγματα, τα οποία ενδεικτικά ακολουθούν, αποτελούν, απλά, μέρος αυτών τα οποία η ευρηματικότητα των ειδικών στην κοινότητα θα αξιολογήσει και θα διευρύνει:
1. Αναζήτηση παραδοσιακών Ελληνικών σπόρων στην Ελλάδα στην Κύπρο και αλλού, όπου υπάρχουν οργανώσεις, οι οποίες έχουν ανάλογες ανησυχίες για την αποφυγή της μετάλλαξης, έστω κάποιων γεωργικών προϊόντων.
2. Οργάνωση τράπεζας παραδοσιακών σπόρων στην Άνδρο. Αυτή, πέρα από την χρησιμότητα της για την Άνδρο, θα έχει, με την πάροδο των καλλιεργητικών περιόδων τη σημασία της στη διαδραστική ανταλλαγή ειδών με άλλες τράπεζες στην Ελλάδα και αλλού.
3. Φυτώρια καλοκαιρινών λαχανικών και άλλων φυτών.
Αν ο Δήμος και η κοινότητα στοχεύσουν στη σταδιακή εκτόπιση μεταλλαγμένης γεωργίας από το νησί, χρειάζονται εναλλακτικές δυνατότητες για τους ενδιαφερόμενους καλλιεργητές. Η προτροπή και η υποβοήθηση της οργάνωσης φυτώριων και στις τρεις ενότητες της Άνδρου είναι ένα «εργαλείο» προς τη σωστή κατεύθυνση. Αν η κοινότητα ανταποκριθεί μπορεί να σκεφτεί αργότερα κανείς τρόπους, οι οποίοι θα εμποδίζουν και για λόγους επικονίασης, την καλλιέργεια μεταλλαγμένων ειδών γεωργίας.
4. Οργάνωση λαϊκών αγορών.
Ένα άλλο «εργαλείο», το οποίο θα ευνοήσει την απορρόφηση των καθαρών «γεωργικών» προϊόντων με ικανοποιητικούς όρους, είναι η οργάνωση λαϊκών αγορών και στις 3 ενότητες της Άνδρου π.χ. μια ημέρα την εβδομάδα σε κάθε ενότητα κατά τους μήνες ενός διευρυμένου καλοκαιριού. Οι λαϊκές αγορές θα αποτελέσουν τον τόπο συνάντησης της παραδοσιακής γεωργίας και των ευαίσθητων καταναλωτών οι οποίοι επιμένουν σ αυτήν.
5. Φυτώρια κυπαρισσιών και άλλων ενδημικών δέντρων.
Εξαιτίας των ανθρώπινων παρεμβάσεων και της γνωστής Μεσογειακής αρρώστιας, ο πληθυσμός των κυπαρισσιών μειώνεται, ενώ η έλλειψη μιας στοιχειώδους αναδώσσης επιδεινώνει συνεχώς το πρόβλημα. Η ανθρώπινη ματιά χρόνο με το χρόνο συνηθίζει στις αλλαγές, της υψηλής κυρίως, βλάστησης που συντελείται ύπουλα και καθοριστικά. Αν οι δομές και οι πολίτες της Άνδρου δεν αντιδράσουν εγκαίρως, τότε αυτή η εξέλιξη θα έχει σαν αποτέλεσμα, η Άνδρος να αποκτήσει αναπόφευκτα την εικόνα που χαρακτηρίζει τα περισσότερα κυκλαδονήσια δυστυχώς: γυμνή από ψηλή βλάστηση και άνυδρη!

Η Άνδρος σε αρκετά, εκτεταμένα σημεία έχει πηλιορείτικη βλάστηση, πράγμα εντελώς σπάνιο στα νησιά των Κυκλάδων.

Μόνη της η φύση δεν μπορεί πλέον σήμερα να αναπληρώσει τη χλωρίδα που χάνεται οριστικά χρόνο με το χρόνο.
– Αν ο Δήμος δεν συνειδητοποιήσει το πρόβλημα,
– αν οι ενεργοί πολίτες δεν πιέσουν για τα απαραίτητα μέτρα,
– αν δεν οργανωθεί ένα φυτώριο ενδημικών δέντρων
– αν δεν συνεργαστούν οι αρμόδιες υπηρεσίες με άλλα οργανωμένα φυτώρια ανά την Ελλάδα με περισσότερη εμπειρία του δασικού πλούτου,
τότε κάποια σημαντικά λάθη θα έχουν επισυμβεί, τα οποία θα αδικούν την εικόνα της Άνδρου και τις γενιές που θα ακολουθήσουν.
Ο συνεχής προβληματισμός που αποπνέει το περιεχόμενο αυτής της ενότητας στο σύνολό της είναι λογικός, επειδή ο πρωτογενής και ο δευτερογενής τομέας της οικονομίας, από τη φύση τους, δεν παρουσιάζουν οικονομικό ενδιαφέρον στο νησί. Πρόκειται, όμως, για την υγεία και την εικόνα της Άνδρου!!

 

 

Ε. Διοικητικά μέτρα μικρά και μεγάλα έργα ανάπτυξης

Η Άνδρος και οι Κυκλάδες συνολικά αποτελούν ένα οικοσύστημα ιδιαίτερης ομορφιάς και αίγλης, αλλά συγχρόνως αυτό είναι ευαίσθητο, ευάλωτο και εύθραυστο στο χρόνο. Δεν ταιριάζουν στο ανάγλυφο της Άνδρου τα «βαριά» μηχανήματα και οι «βαριές» ανθρώπινες παρεμβάσεις.
Στις Κυκλάδες έχουν προηγηθεί παραδείγματα ανάπτυξης, κυρίως στη λεγόμενη «βαριά βιομηχανία», όπως αποκαλείται ο τουρισμός, τα οποία, η Άνδρος μπορεί και πρέπει να αποφύγει. Ο Δήμος, οι άλλες δομές και οι πολίτες, είναι απαραίτητο, να μελετήσουν, να αποφασίσουν και να προβάλλουν εκείνη τη σύνθεση των μέτρων και των επενδύσεων, τα οποία θα ταίριαζαν στο προφίλ της Άνδρου. Σε αυτή τη μελέτη είναι χρήσιμο να αναλυθούν διεξοδικά τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του τόπου, τα οποία προσφέρονται για την προσέλκυση επιλεγμένου είδους επενδύσεων. Το ίδιο σημαντικό είναι στο προτιμησιακό καθεστώς των επενδύσεων που θα προβληθεί με συγκροτημένο επικοινωνιακά τρόπο, να αποσαφηνίζεται, ότι η Άνδρος δεν προσφέρεται για επενδύσεις, οι οποίες απευθύνονται, π.χ. στον μαζικό τουρισμό. Ο θετικός προσανατολισμός και η στροφή σε επιλεγμένες επενδυτικές προετοιμασίες είναι αυτό που χρειάζεται το νησί τώρα. Αντίθετα η αδράνεια οδηγεί στην απραξία και στην καθυστέρηση, γεγονός, το οποίο, αν μη τι άλλο, αδικεί όσους βλέπουν ευκαιρίες δημιουργικής ανάπτυξης στο νησί.
Υπάρχει άγνωστος αριθμός δυνητικών μέτρων και δράσεων στις δομές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίες δεν συνδέονται, απαραίτητα, με σοβαρή εκταμίευση χρημάτων που θα μπορούσαν να διευκολύνουν την εκμετάλλευση ευκαιριών που υπάρχουν στην Άνδρο.

1. Η ανατροπή της ακινησίας

Η πολιτική επιλογής ενός Δήμου, να κρατά την κοινότητα και τους δημότες του ενήμερους γύρω από τα «κοινά» δεν μπορεί παρά να είναι θεόσωστη. Ισχύει πάντα: ενημερωμένος πολίτης, ίσον πολίτης συνοδοιπόρος και συμπαραστάτης στα δύσκολα. Για την ουσιαστική συμμετοχή της κοινότητας στα κοινά χρειάζεται να διεγείρει ο Δήμος το ενδιαφέρον των ενεργών πολιτών.
Ο τρόπος ενεργοποίησης των πολιτών επαφίεται στις πολιτικές στρατηγικές προσέλκυσης και το χάρισμα των ηγετικών στελεχών ενός Δήμου. Αν θέλει ένας Δήμος να υπερνικήσει την αδράνεια, την ακινησία των πολιτών του, είναι απαραίτητο να γνωρίζουν το κυλιόμενο πρόγραμμα του Δήμου στη διαχρονία. Άλλωστε, η γνώση των πολιτών των δυσκολιών και των προβλημάτων, που αντιμετωπίζει η Δημοτική Αρχή, συχνά στη διαχείριση, δεν αποτελεί μόνο δικαίωμα των πολιτών, αλλά μπορεί να αποτελέσει την κρίσιμη, χρήσιμη παράμετρο η οποία προσθέτει βάρος και κύρος στις επιδιώξεις του Δήμου.
Όταν ο Δήμος γνωρίζει το γνωστικό αντικείμενο των πολιτών από την κοινότητα και την εμβέλεια τους στα διάφορα κέντρα εξουσίας εντός και εκτός της χώρας, εκείνο που απομένει είναι η οργανωμένη προσέγγισή τους στοχεύοντας στην ενεργοποίηση και στη βοήθεια τους. Οι πολίτες του Δήμου είναι και η πιο ασφαλής «περιουσία» του. Εκείνο που κινητοποιεί τους πολίτες, είναι η κατάλληλη πολιτική προσέγγιση τους από τη Δημοτική Αρχή και το Δήμαρχο προσωπικά.
2. Η αναθεώρηση του καθεστώτος χρήσης γης
Αυτό το κομβικό, «καυτό» θέμα είναι εκείνο το οποίο κανείς δε θα ήθελε
● να αναφέρει,
● να αγγίξει και ακόμη λιγότερο
● να αλλάξει.
Για να ησυχάσουν, όσοι πιστεύουν, ότι θίγονται από την αλλαγή αυτού του καθεστώτος, ανακαλείται στη μνήμη τους, ότι το περιεχόμενο της μελέτης έχει διαχρονικό χαρακτήρα. Αυτό σημαίνει: ότι σήμερα αποτελεί θέμα «ταμπού», οι επόμενες γενιές, ίσως το θεωρήσουν, απλά, προϋπόθεση, για την ανάπτυξη του τόπου. Μπορεί να είναι η κατάλληλη στιγμή να αναλογιστούν οι πολίτες πως φαίνεται, ή το σημαντικότερο, πώς θα φαίνεται από ψηλά το νησί σε κάποιες δεκαετίες από τώρα, αν συνεχίσει να ισχύει αυτό το καθεστώς. Θα θυμίζει, σίγουρα, σχήμα μωσαϊκού, που θα εκτείνεται σ’ όλη την έκταση της Άνδρου και θα προσβάλει την αισθητική και την εικόνα της.

3. Η τεχνολογική αναβάθμιση και η αξιοποίηση των χωριών
Η εξέλιξη της τεχνολογίας και οι τάσεις των εφαρμογών της στην παραγωγή και στην οικονομία του πλανήτη ανοίγει νέους δρόμους ανάπτυξης, στους οποίους, αν το συνειδητοποιήσουν οι κάτοικοί της, μπορεί και η Άνδρος ν’ αποκτήσει πρόσβαση με αξιώσεις στην νέα εποχή. Είναι οι εξελίξεις, οι οποίες, επιτάθηκαν ως αντίδραση και διέξοδο στην εποχή της πανδημίας, η οποία ποιος ξέρει για πόσο χρόνο ακόμη θα ταλαιπωρεί την ανθρωπότητα. Ασφαλώς είναι η λυτρωτική ευκαιρία, την οποία προσφέρει το διαδίκτυο σε παγκόσμιο επίπεδο, ώστε να μπορεί να παρέχει ο εργαζόμενος τις ίδιες υπηρεσίες, τις οποίες συνήθιζε να κάνει καρφωμένος σε ένα κάθισμα μπροστά από ένα γραφείο σ ‘ένα χώρο μαζί με πολλούς άλλους συναδέλφους του, από οποιοδήποτε γεωγραφικό σημείο του πλανήτη, αρκεί αυτό να καλύπτεται από την εμβέλεια του διαδικτύου. Ολόκληροι κλάδοι της οικονομίας σπεύδουν να επωφεληθούν αξιοποιώντας τις καινούργιες τάσεις σ΄ όλον τον κόσμο.
Στα γρήγορα «χελιδόνια» της Άνοιξης ανήκουν και οι Πορτογάλοι, οι οποίοι μέχρι να πει κανείς «κύμινο» οργάνωσαν 2.400 καταλύματα στην Madeira για να προσελκύσουν στελέχη, τα οποία ονομάστηκαν, εύστοχα, ψηφιακοί «νομάδες». Αν το μπορούν οι Πορτογάλοι, οι οποίοι μέχρι χθες είχαν κι εκείνοι τη δική τους δικτατορία και σε όλη την ακτογραμμή τους βρέχονται από τον Ατλαντικό και έχουν την Μεσόγειο στην πλάτη τους, τότε και οι κάτοικοι της Άνδρου, κανονικά, θα τα καταφέρουν, επίσης, «να ανέβουν στο τρένο».
Από μόνη της η παγκοσμιοποίηση μπορεί να καθορίσει τις εξελίξεις ολόκληρων κλάδων της οικονομίας. Εργαζόμενοι μεταναστεύουν από ήπειρο σε ήπειρο, από χώρα σε χώρα και επανδρώνουν νέες θέσεις απασχόλησης, γεγονός, το οποίο σημαίνει οικονομική άνοδο για τους μεν και ύφεση, υπανάπτυξη και φτώχεια για τις περιοχές που εγκαταλείπουν οι εργαζόμενοι, όταν μεταναστεύουν. Οι νέοι «γυρολόγοι» της παραγωγής μπορούν να ωφελήσουν ευκολότερα μικρούς τόπους, επειδή εκτός από τα οικονομικά οφέλη, το αντικείμενο και η γνώση των «νομάδων» διαχέεται στην κοινότητα και συμπαρασύρει την νεολαία προς τις δομές της σύγχρονής οικονομίας. Όπως η Πορτογαλία έτσι κι άλλες τουριστικές χώρες της Μεσογείου έχουν θεσπίσει κίνητρα για την προσέλκυση των ψηφιακών «νομάδων».
Υπάρχει ανταγωνισμός ανάμεσα στις τουριστικές χώρες υποδοχής. Είναι λογικό γιατί, μεταξύ άλλων, η παρουσία «νομάδων» σ΄ένα τουριστικό τόπο αυξάνει τον μέσο όρο του χρόνου παραμονής, του εισοδήματος και του μορφωτικού επίπεδου. Εξάλλου οι «εργάτες» των ψηφιακών «νομάδων» δεν είναι αφελείς για να «μουχλιάζουν» στα γραφεία ή στα σπίτια τους στις βόρειες χώρες πέρα από τις Άλπεις π.χ. αντί να επιλέξουν κάποιο χωριό στον παράδεισο της Μεσογείου, όπου το περιβάλλον και η αξία της απόλαυσης του ελεύθερου τους χρόνου δεν συγκρίνεται.
Για την Άνδρο η συγκυρία που υπάρχει μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο για την αναβάθμιση των χωριών της και την, πιθανή, ένταξή τους στο πλαίσιο της νέας τεχνολογίας και οικονομίας. Αρκεί, να επιδιώξουν οι ενδιαφερόμενοι –φορείς και ιδιώτες- τη συμμέτοχή τους στα αναπτυξιακά προγράμματα της Ε.Ε., τα οποία ισχύουν με τους ίδιους όρους και στη χώρα μας.
Ποιος είναι εκείνος που θα επιδιώξει;
1) Οι ιδιοκτήτες των οικιών
2) Ο Δήμος και η τοπική αυτοδιοίκηση συνολικά
3) Όλες οι συναρμόδιες υπηρεσίες
4) Όποια άλλη οντότητα που θα κληθεί λόγω αρμοδιότητας

Τα προγράμματα χρηματοδότησης και επιδότησης με πόρους της Ε.Ε. και της χώρας, αφορούν δύο δράσεις αναπτυξιακού χαρακτήρα. Αυτές αποτελούν μέρος του προγράμματος, το οποίο έχει προωθήσει η Ελληνική κυβέρνηση για έγκριση στην Ε.Ε. Πρόκειται για:
Α) Ενεργειακή κατ΄οίκον εξοικονόμηση
Β) Η ψηφιακή διασύνδεση και η αναβάθμιση της επικοινωνίας ολόκληρης της Άνδρου με τις κεντρικές υπηρεσίες τους κράτους για να είναι αυτές αμοιβαία συμβατές.
Η πρόταση η οποία αναφέρεται στην προκειμένη περίπτωση, αφορά ένα ευρύτερο εγχείρημα αναπτυξιακής πολιτικής για το οποίο απαιτούνται όσες παρεμβάσεις κρίνονται απαραίτητες για την ολοκλήρωση της αναβάθμισης των οικισμών, ώστε αυτοί να μην έχουν ελλείψεις τεχνολογικές και άνεσης σε βαθμό, ώστε να μην υπολείπονται σε τίποτα έναντι των ανταγωνιστών τους στη Μεσόγειο και στις Κυκλάδες! Τι περισσότερο θα μπορούσε να ζητήσει κανείς για να είναι παραγωγικός και να χαίρεται τον ελεύθερο χρόνο του. Στο τέλος τέλος αυτή η επένδυση δεν έχει κανένα ρίσκο επειδή , αν δεν λειτουργήσει το σχέδιο για
– Τα απαιτητικά στελέχη των ψηφιακών «νομάδων¨
– Τουρίστες της πλατφόρμας AirBnB κλπ.,
τα χωριά που θα επιλεγούν να συμμετάσχουν σ’ αυτό το αναπτυξιακό πρόγραμμα θα έχουν περάσει στην νέα εποχή, ενώ θα εξακολουθήσουν να βρίσκονται στην Άνδρο. Οι ιδιοκτήτες δε, θα έχουν εκσυγχρονίσει τα σπίτια τους, τα οποία μετά την αναβάθμισή τους θα έχουν μία πολλαπλάσια αξία.
Αυτό το ολοκληρωμένο σχέδιο σαν παράδειγμα, σαν κρίκος στην αλυσίδα των έργων, τα οποία προτείνονται για την ανάπτυξη της Άνδρου θα δείξει τον δρόμο της στρατηγικής και της οικονομικής πορείας της Άνδρου.

4. Η συντήρηση των αιμασιών και η μόνιμη προσπάθεια αναδάσωσης
Ένα αρχαίο γεωργικό οικοσύστημα, οι αιμασιές, θα έπρεπε κανονικά να προστατεύεται από διεθνείς πολιτιστικές ή και οικολογικές οργανώσεις. Αυτό το οικοσύστημα είναι παλιό, τουλάχιστον όσο και τα ειδώλια του Κυκλαδικού πολιτισμού ή ακόμη παλιότερο, γιατί οι άνθρωποι πριν ασχοληθούν με τη θρησκεία και τις καλές τέχνες, ασχολούνταν συνήθως, για τα προς το ζην. Ποιος γνωρίζει πότε άραγε ξεκίνησαν οι πρώτοι αγρότες της Άνδρου, να διαμορφώνουν, να χτίζουν, να στήνουν τις γνώριμες αιμασιές, οι οποίες συγκρατούσαν και συνεχίζουν να συγκρατούν τη λιγοστή γη, το λεπτό στρώμα χώματος για να καλλιεργούν ότι χρειάζονταν ΄άνθρωποι και ζώα για να επιβιώσουν. Μπορεί η προηγούμενη γεωργική δραστηριότητα στις αιμασιές να έχει ανασταλεί, κανείς δεν γνωρίζει για πόσο χρόνο, αλλά η σημασία τους για την εικόνα και την «υγεία» του περιβάλλοντος στο νησί είναι ανεκτίμητη. Μια απλή σύγκριση της εικόνας της Άνδρου με εκείνες άλλων νησιών στις Κυκλάδες προκαλεί ανησυχία και καλεί σε εγρήγορση για τη λήψη μέτρων και οργάνωση έργων.
Αν δεν κινητοποιηθούν οι δομές και οι πολίτες, χωρίς καθυστέρηση, η προσωνυμία Υδρούσα θα ανάγεται μόνο στο παρελθόν της Άνδρου. Ετυμολογικά η αιμασιά δεν συνδέεται με την ακουστική της συνάφεια, συνειρμικά, όμως, σίγουρα συνδέεται, γιατί όλες οι γενιές που προηγήθηκαν «έφτυσαν αίμα» για να τις στήσουν στη θέση τους. Αυτό το σύστημα εξακολουθεί να ευνοεί τη βλάστηση –υψηλή και χαμηλή- και να βοηθάει στον εμπλουτισμό των υδάτινων πόρων υπόγειων και επιφανειακών. Είναι προφανές, οι γενιές, όπως η μία διαδέχεται την προηγούμενη στην διαχρονία χρειάζεται να ενσκήψουν στο πρόβλημα και να βρίσκουν τις λύσεις για να στέκονται οι «πέτρες» στην θέση, που τις τοποθέτησαν οι παλιοί, μία – μία, με τόσο μεγάλο κόπο. Άλλωστε, τα μέσα είναι σήμερα πιο σύγχρονα και αποτελεσματικότερα για το έργο της συντήρησης αυτού του σπάνιου οικοσυστήματος, για να μείνει αλώβητο στο χρόνο.
Η χρηματοδότηση αυτής της δραστηριότητας υπάρχει στα ανάλογα προγράμματα της Ε.Ε., τα οποία χρησιμοποιούν οι Ιταλοί, κυρίως στον Νότο της χώρας, ενώ οι Ισραηλινοί, οι οποίοι έχουν αναπτύξει έξυπνες τεχνολογίες στην υδατοκαλλιέργεια είναι «δίπλα» , πολύ κοντά στην Άνδρο.
Στην αντίθετη περίπτωση, η αδιαφορία θα έχει συνέπειες! Θα αλλοιωθεί το τοπίο και η εικόνα της Άνδρου. Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο! Τα σημάδια του χρόνου και της εγκατάλειψης είναι, ήδη, ορατά. Οι αιτίες είναι αρκετές και ποικίλες. Η κλιματική αλλαγή, η οποία προκαλεί όλο και πιο συχνά έντονα φαινόμενα οικολογικής και οικονομικής καταστροφής θα συνεχίσει την αντίδραση, λένε οι ειδικοί επιστήμονες, αν δεν…. Δεν ρυπαίνουν όλες οι χώρες κι όλες οι κοινωνίες με τον ίδιο τρόπο. Αλλά και καμία περιοχή δεν είναι εντελώς αμέτοχη. Αν ο πλανήτης μας είχε τη δυνατότητα να επιμερίσει αναλογικά σύμφωνα με τη συμμετοχή στην απερίσκεπτη ρύπανση του, η Άνδρος , μάλλον θα την έβγαζε με μικρές γρατζουνιές. Δεν είναι τόσο καθησυχαστικά τα θέματα τα οποία σχετίζονται με το περιβάλλον των αναβαθμίδων καλλιεργήσιμης γης. Η σημασία της ισορροπίας του συστήματος των αιμασιών, σήμερα, υπερβαίνει τη σκοπιμότητα της αρχικής δημιουργίας του. Αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη της φυσικής χλωρίδας. Χωρίς μία πλούσια χλωρίδα, όπως αυτή, υπήρχε στο νησί ο κίνδυνος της λειψυδρίας στην «Υδρούσα» θα μπορούσε να αποκτήσει απειλητικό χαρακτήρα.

5. Η διαχείριση των υδάτινων πόρων
Δεν είναι οι χαρτορίχτρες αλλά οι επιστήμονες σε όλο τον προηγμένο κόσμο που συμφωνούν και κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την Νότια Ευρώπη και ειδικά για τις χώρες της Μεσογείου. Το κλίμα της Σαχάρας και οι συνθήκες οι οποίες επικρατούν σ’ αυτήν θα μετακινηθούν προς την περιοχή της Μεσογείου, ενώ δεν υπάρχει και το Μαντείο των Δελφών για να μας προφητεύσει, έστω με κάποια δόση ασάφειας, τι πρόκειται να γίνει στη θάλασσά μας και πως πρέπει να ενεργήσουν οι άνθρωποι που την κατοικούν! Αυτά όλα σημαίνουν ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή παρά να πάρουμε στα σοβαρά τις θυμωμένες φωνές του πλανήτη μας και να ακολουθήσουμε με συνέπεια αυτά που η επιστήμη μας συμβουλεύει να κάνουμε.
Η τοπική αυτοδιοίκηση δεν περιμένει να επισυμβούν τα χειρότερα για να δραστηριοποιηθεί αλλά καλείται να ενεργεί πάντα σαν τα πρώτα χελιδόνια της Άνοιξης. Προτού διψάσει το νησί και οι κάτοικοί του. Ο καθένας για τον εαυτό του είναι, χωρίς αμφιβολία, η πολύ χειρότερη και κοινωνικά απαράδεκτη λύση.
Για να μην συμβούν αυτά που είναι ικανά να διχάσουν την κοινότητα οφείλουν οι αρμόδιοι μαζί με τους πολίτες να ανακαλύψουν, να προωθήσουν και να υλοποιήσουν στην ώρα τους όλα όσα κρίνονται αναγκαία και πρόσφορα για την διασφάλιση του αγαθού χωρίς το οποίο σε επάρκεια και ποιότητα δεν υπάρχει πολιτισμός, δεν υπάρχει κοινωνική ζωή. Αυτό το έργο είναι τεράστιο, όπως και πελώρια είναι η σημασία του. Για να εκτιμήσει κανείς το μέγεθος και την αξία του, ας κάνει τον κόπο να συγκρίνει τις ανάγκες σε νερό οικιακής χρήσης πριν από μόλις, 40-60 χρόνια και σήμερα με την πελώρια κατά κεφαλή κατανάλωση νερού. Συνυπολογίζοντας και τις ανάγκες των τουριστών, ο αριθμός των οποίων, ευτυχώς(;), συνεχώς μεγαλώνει, καθένας καταλαβαίνει ότι βρισκόμαστε πολύ πίσω από τις εξελίξεις. Αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο θέμα. Πριν «σπάσουν» κεφάλια είναι φρόνιμο να «σπαζοκεφαλιάσουν» οι αρμόδιοι μαζί με την κοινότητα για την αναζήτηση λύσεων. Χρειάζεται να κοιτάξει κανείς κατάματα την κατάσταση και να αδράξει την ευκαιρία που προσφέρεται τώρα για την επόμενη επταετία με τα προγράμματα χρηματοδότησης επενδύσεων από την Ε.Ε. και άλλες πηγές ύψους πολλών δεκάδων δισεκατομμυρίων Ευρώ. Αυτό που λείπει είναι η οργανωμένη προσέγγιση ενός τόσο σημαντικού τομέα της δημόσιας ζωής. Ο έγκαιρος υπολογισμός των αναγκών της κοινότητας σε βάθος χρόνου και η αντιστοίχιση τους με το διαθέσιμο υδάτινο δυναμικό στον ίδιο χρόνο είναι το μεγάλο ζητούμενο. Το διακύβευμα είναι η επάρκεια και η ποιότητα του νερού. Πόσο σημαντικό είναι το θέμα, μπορεί καθένας να το εκτιμήσει, αφού αναλογιστεί, ότι το 1/3 των κατοίκων του πλανήτη μας δεν έχει καθαρό νερό, ούτε για να πιει!
Πρώτη ενέργεια είναι η εκτίμηση του υδάτινου δυναμικού με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά και τις εποχικές του μεταβολές, πράγμα που αποτελεί τη βάση του προγραμματισμού όλων των επόμενων υπολογισμών και έργων. Γιατί πως να διαχειριστεί ο Δήμος το πολυτιμότερο αγαθό με δίκαιο τρόπο, αν δεν έχει, τουλάχιστον κατά προσέγγιση, τα στοιχεία για τον προγραμματισμό της απαραίτητης πολιτικής σε ότι αφορά την επάρκεια, την ποιότητα και το κόστος χρέωσης του νερού σε κάποιο λογικό βάθος χρόνου.
Δεν είναι γνωστό το αποτέλεσμα τις καταγραφής και συγκέντρωσης κάθε είδους δικαιώματος νερού, το οποίο κλήθηκαν να δηλώσουν οι ιδιοκτήτες του με Οδηγία της Ε.Ε. στο Δήμο. Δεν είναι, ακόμη, γνωστό, αν η Ε.Ε. χρειάζεται τα στοιχεία για τον προγραμματισμό του αντικειμένου στο δικό της ευρύτερο πεδίο. Δημοσιεύτηκαν τα σχετικά στοιχεία και γνωρίζει η κοινότητα το αποτέλεσμα;
Ο προγραμματισμός, οι παρεμβάσεις και τα απαραίτητα έργα στον χρόνο δεν είναι η ευκολότερη υπόθεση. Ο χειρότερος τρόπος απόκτησης του νερού είναι η αλόγιστη και επικίνδυνη άντληση νερού από τα «σπλάχνα» του νησιού. Είτε αυτό γίνεται από ιδιώτες είτε, ακόμη χειρότερα, από τον Δήμο. Τούτο, είναι ακόμη πιο ακατανόητο, όταν, ακόμη, και τώρα τα επιφανειακά νερά της Άνδρου χύνονται και χάνονται στη θάλασσα.
Είναι βέβαιο, η συνέχιση αυτής της μεθόδου, οδηγεί στη λειψυδρία και την ακαταλληλότητα του νερού. Γιατί είναι γνωστό, ο υδροφόρος ορίζοντας υποχωρεί όλο και χαμηλότερα μέχρι την ημέρα που θα ανεβαίνει αλατόνερο στην επιφάνεια. Μια ολοκληρωμένη γνώση για τις απαραίτητες μελέτες, ενέργειες κλπ. που κρίνονται απαραίτητα προ-απαιτούμενα για την προσέγγιση της στρατηγικής η οποία εξασφαλίζει στο χρόνο της ανάγκες σε νερό την κοινότητα της Άνδρου, είναι καθαρά θέμα εξειδικευμένων Υπηρεσιών και Φορέων. Το Ε.Μ.Π., το Ι.Γ.Μ.Ε. και ενδεχομένως, εξειδικευμένες εταιρείες, οι οποίες, αποδεδειγμένα, διαθέτουν την επιστημονική γνώση και εμπειρία, είναι οι κατάλληλες «πόρτες» για να απευθυνθεί κανείς και να ζητήσει τη συνεργασία τους. Σε αυτές τις δομές συγκαταλέγονται και εκείνες οι οποίες οι μελέτησαν, κατασκεύασαν και έλυσαν προβλήματα διαχείρισης υδάτινων πόρων στις άλλες Κυκλάδες (π.χ. τα διαδοχικά φράγματα στο ανάγλυφο νησιών των Κυκλάδων).

6. Ηλεκτρισμός από ΑΠΕ – ευλογία ή κατάρα
Μετά την έξωση των πρωτόπλαστων από τον παράδεισο, ο θεός όρισε οι άνθρωποι με τον ιδρώτα τους να κερδίζουν το ψωμί τους. Παράλληλα, όμως, προίκισε, κατ΄ εξαίρεση, τους ανθρώπους με μυαλό και έναρθρο λόγο για να επινοούν και να συμφωνούν σ΄αυτά, τα οποία χρειάζεται να πράττουν για την επιβίωσή τους. Με αυτά τα προσόντα ο άνθρωπος έγινε κυρίαρχος ανάμεσα στα άλλα έμβια όντα, αλλά, ατυχώς, έγινε και αλαζόνας.
Οι επινοήσεις των ανθρώπων, τουλάχιστον, από την αρχή της Βιομηχανικής Επανάστασης, όλο και περσότερο δεν ήταν φιλικές για τον πλανήτη μας, για τα άλλα έμβια όντα, αλλά και τους ίδιους! Αυτές οι επινοήσεις δεν είχαν πάντοτε την ίδια αποδοχή ανάμεσα στους ανθρώπους. Ούτε και σήμερα! Είναι, άραγε, η παραγωγή Η/Ε από ΑΠΕ ένα παράδειγμα, σήμερα, για το οποίο θα μπορούσαν οι άνθρωποι να συμφωνήσουν, ότι η ανάπτυξη της θα μπορούσε να σημαίνει την απαρχή της εξιλέωσης των ανθρώπων για όσα «κακά» και «ακάθαρτα» έχουν προξενήσει και εξακολουθούν να προξενούν εις βάρος των ίδιων και του πλανήτη μας; Ας λεχθεί καθαρά: είναι ευλογία! Είναι η επιλογή, η οποία επιτέλους, θα απενοχοποήσει την παραγωγή Η/Ε, όπως την ξέρουμε μέχρι σήμερα. Αυτή η θέση αφορά΄ το παρόν αλλά πολύ περισσότερο, την εξέλιξη της τεχνολογίας στο χρόνο.
Προτού αναφέρουμε τα πλεονεκτήματα της Η/Ε από ΑΠΕ, είναι χρήσιμο να αναλογιστεί κανείς πόσο λυτρωτική είναι για τον άνθρωπο η επινόηση εκμετάλλευσης των φυσικών δυνάμεων του Γαλαξία μας! Αυτές που υπήρχαν από τη γένεση, πολλά δις χρόνια πριν και θα τελειώσουν (οι δυνάμεις), επίσης, πολλά δις χρόνια στο μέλλον, όταν θα εξαερωθεί ο ήλιος μας! Θεωρητικά, όσο υπάρχουν άνθρωποι στη γη, θα εξελίσσεται η τεχνολογία παραγωγής Η/Ε από ΑΠΕ ενώ η Α΄ ύλη θα είναι αιώνια ανεξάντλητη, «καθαρή» και δωρεάν. Αν αυτή η επινόηση δεν είναι η λυτρωτική ευλογία, η οποία μπορεί να απλωθεί δίκαια σ΄ολα τα μήκη και πλάτη, στη γη, για όλα τα έμβια όντα, άμεσα ή έμμεσα, τότε, τι καλύτερο; Η πυρηνική ή οι άλλες μορφές Η/Ε, οι οποίες προηγηθήκαν; Δεν υπάρχει αμφιβολία αυτή είναι η αιωνία πρώτη ύλη για την παραγωγή της (Η/Ε). Είναι ακριβώς ότι χρειάζονται οι άνθρωποι του πλανήτη μας για να επικεντρωθούν στην ανάπτυξη της τεχνολογίας παραγωγής Η/Ε να φωτίσει ο άνθρωπος το σκοτάδι του (κυριολεκτικά και μεταφορικά) χωρίς να βλάπτει το ευρύτερο περιβάλλον του. Επειδή σαν πρώτη ύλη:
– είναι αστείρευτη,
– είναι πεντακάθαρη
– είναι δωρεάν
– δεν επιβαρύνεται με κόστος μεταφοράς και δασμούς
– σαν αγαθό δεν προσφέρεται για εκμετάλλευση από άνθρωπο σε άνθρωπο και από κοινωνία σε κοινωνία
– προκαλεί και καθοδηγεί τους ανθρώπους να διευκολύνουν την παραγωγή Η/Ε σε περιοχές και κοινωνίες, οι οποίες μέχρι τώρα ζούσαν υποανάπτυκτοι στο σκοτάδι
– μπορεί να συμβάλει στη ανακοπή της μετακίνησης πληθυσμών από ήπειρο σε ήπειρο και από χώρα σε χώρα, ένα θέμα άλυτο, το οποίο προκαλεί ανησυχία και φόβο.
Από τις μέχρι τώρα εξελίξεις η προοπτική της Η/Ε από ΑΠΕ είναι για πρώτη φορά λυτρωτική για τους ανθρώπους. Το όραμα του Ιούλιου Βερν, ο οποίος πριν από ενάμιση αιώνα περίπου, ως προφήτης, είχε προαναγγείλει τη διάσπαση του νερού με τη βοήθεια ηλεκτρισμού στα συστατικά του μέρη, σήμερα είναι πραγματικότητα και μάλιστα με την βοήθεια καθαρής Η/Ε. Τα συστατικά του μέρη, έγραψε, υδρογόνο και οξυγόνο, αυτόνομα ή σε συνδυασμό θα αποτελέσουν μία ανεξάντλητη πηγή φωτός και θερμότητας υποκαθιστώντας τον άνθρακα. Αυτή η πρόβλεψη αποτελεί σήμερα τη σημαντική καινοτομία στην οποία προσβλέπουν και ελπίζουν οι κάτοικοι του πλανήτη μας για την ανάπτυξη που χρειάζονται, χωρίς τις παρενέργειες που τους απειλούσαν. Με άλλα λόγια η εποχή του υδρογόνου και της από-ανθράκωσης της παραγωγής Η/Ε με τη βοήθεια των ΑΠΕ είναι εδώ. Τα στάδια της εξέλιξης μέχρι την πλήρη απεξάρτηση της παραγωγής Η/Ε από τα ρυπογόνα καύσιμα, τα οποία την εκθέτουν ακόμη, είναι θέμα χρόνου. Επίσης είναι θέμα χρόνου η αλλαγή πολιτικής από τα παγκόσμια κέντρα εξουσίας, τα οποία, παραδοσιακά, ορίζουν τους όρους παραγωγής και εκμετάλλευσης όλου του κυκλώματος ηλεκτρισμού σε όλο το κόσμο. Είναι προφανές ότι όσο θα εξαπλώνεται η Η/Ε από ΑΠΕ τόσο θα φθίνει το αποτύπωμα της ηλεκτρικής παραγωγής εις βάρος του πλανήτη.
Ευτυχώς, οι παγκόσμιες συσκέψεις, οι οποίες συγκαλούνται σε διάφορες πρωτεύουσες του κόσμου, πιέζουν για τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων σε συγκεκριμένο χρόνο για την αποτροπή της υπερθέρμανσης της γης. Ο καλύτερος σύμμαχος για την αποφυγή της καταστροφής είναι οι ΑΠΕ που θα οδηγήσουν στην αυγή της οικονομίας του υδρογόνου, στην πλήρη από-ανθράκωση και απενεχοποίηση της ηλεκτρικής παραγωγής. Σε αυτήν την προοπτική κινείται ο κόσμος στον πλανήτη, για να προλάβει, να αποκτήσει μια θέση κάτω από την «ομπρέλα» που θα φωτίσει, θα ζεστάνει και γενικά θα ευνοήσει όλα τα έμβια όντα, όσο υπάρχουν ακόμη στη γη μας. Αυτή είναι, κανονικά, η λογική εξέλιξη. Υπάρχουν, παρ΄όλα αυτά, άνθρωποι στη χώρα μας, οι οποίοι διαβιούν σε ακατανόητη πλάνη. Είναι οι οπαδοί της ακινησίας, ενώ παράλληλα διεκδικούν και το αλάθητο. Ουσιαστικά, χωρίς σοβαρά επιχειρήματα. Πώς να δεχθεί κανείς αυτά τα οποία διακυβεύονται στην περίπτωση που θα αφήσουμε να μας προσπεράσει η νέα τεχνολογία παραγωγής Η/Ε από ΑΠΕ; Η θέση της παραίτησης των Ελλήνων από την προσπάθεια να ακολουθήσουν τις εξελίξεις στην παραγωγή Η/Ε από ΑΠΕ ισοδυναμεί με την a priori αποδοχή της θέσης του παρία στον ανταγωνισμό των εθνών.
Αυτή η σημαντική ευκαιρία ανάπτυξης αφέθηκε να αποτελέσει διελκυστίνδα αντιπαράθεσης ανάμεσα σε εκπροσώπους δύο εκ διαμέτρου αντιθέτων θέσεων: Ανάμεσα στις επιχειρήσεις οι οποίες εκπροσωπούν το κεφάλαιο και εκείνες τις ομάδες υπερδραστήριων πολιτών, οι οποίες διεκδικούν για τον εαυτό τους την υπεράσπιση του περιβάλλοντος και το αλάθητο. Οι πρώτοι κινητοποιούνται με μοναδικό κίνητρο την εξουσία και τη «οσμή» του κέρδους, ενώ οι δεύτεροι χάνονται στη «θεωρία» παρακάμπτοντας ουσιαστικές ανάγκες των κατοίκων ενός τόπου, υψώνοντας, με την πολιτική τους εμπόδια ακόμη και στις «φιλικές» επιλογές για την ανάπτυξη της οικονομίας. Το «μάννα» δεν έπεσε ποτέ από τον ουρανό και για να γίνει αυτό, πρέπει να το προκαλέσει ο άνθρωπος με τα έργα του.
Είναι μεγάλη η παράλειψη του Δήμου, των άλλων οργανωμένων δομών και των ενεργών πολιτών το γεγονός, ότι δεν συμμετέχουν ενεργότερα στη διαδικασία αποσαφήνισης, τι είναι ωφέλιμο και αποδεκτό από την κοινότητα και τι είναι επιζήμιο και τελικά απορριπτέο.
Οι σκέψεις παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν στην αποσαφήνιση αν η εκμετάλλευση των φυσικών δυνάμεων οι οποίες αφθονούν στην Άνδρο, είναι και με ποιους όρους ωφέλιμο να αποτελέσουν την κινητήριο δύναμη για την παραγωγή Η/Ε και τη συμμετοχή στις εξελίξεις οι οποίες θα δώσουν νέα πνοή στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη καθώς και σε εκείνη της Άνδρου:
1) Είναι η προϋπόθεση για την χρησιμοποίηση και ισχύ της νέας τεχνολογίας παραγωγής Η/Ε η οποία οδηγεί στην απο-ανθράκωση της ηλεκτρικής παραγωγής και στην «αυγή» της εποχής του υδρογόνου
2) Η αφθονία αυτών των φυσικών πηγών στη χώρα μας, θα μπορούσαν κάτω από προϋποθέσεις, να οδηγήσουν την Ελλάδα στην απόκτηση της τεχνογνωσίας και την εξέλιξη αυτής, σε παραλλαγές των μηχανών και εγκαταστάσεων συμβατότερων προς το ανάγλυφο και το περιβάλλον. Το πρώτο βήμα είναι η σταδιακή μεταφορά της τεχνογνωσίας με τους όρους των αντισταθμιστικών οφελών.
3) Η σταδιακή απόκτηση της τεχνολογίας μπορεί να οδηγήσει τη χώρα στον κύκλο των βιομηχανικών χωρών οι οποίες θα εξάγουν το προϊόν και την τεχνολογία τους. Γιατί η Δανία, μισή από τη χώρα μας, πρωτοπορεί;
4) Η άρνηση να αξιοποιήσει η χώρα και η Άνδρος την τεχνολογία η οποία οδηγεί στην νέα εποχή του ηλεκτρισμού, αναγκαστικά οδηγεί στην υποανάπτυξη, στην καθυστέρηση και στη φτώχεια.
5) Το αξίωμα, ότι δεν κάνεις εσύ το κάνει ο διπλανός σου, θα ισχύει πάντα. Αν δεν αναπτύξει η χώρα την ηλεκτροπαραγωγή που χρειάζεται για τις δικές της ανάγκες και εξαγωγές με τη βοήθεια ενοποιημένου δικτύου διανομής, θα εισάγουμε την απαραίτητη Η/Ε από διάφορες κοντινές ή μακρινές χώρες, με ότι αυτό συνεπάγεται.
6) Χωρίς την εξασφάλιση ανταγωνιστικής Η/Ε δεν υπάρχει ούτε ανάπτυξη, ούτε πολιτισμός!
7) Οι πηγές χρηματοδότησης από την Ε.Ε. δεν θα αξιοποιηθούν από τη χώρα μας αλλά από ανταγωνίστριες χώρες της. Ούτε από την Άνδρο
8) Το θέμα της ευαισθησίας σε ό,τι αφορά την εγκατάσταση βαρέων και ογκωδών μηχανημάτων στο ανάγλυφο των Κυκλάδων και της Άνδρου έχει ήδη αναφερθεί και οι «φύλακες» γνωρίζουν!
9) Ένα διακυκλαδικό όργανο που θα περιλαμβάνει ολόκληρο το σύμπλεγμα των 56 νησιών του είναι διαπραγματευτικό μέγεθος το οποίο κάνει τη διαφορά στις διαπραγματεύσεις οποιουδήποτε επιπέδου.
10) Ο κατάλογος των επισημάνσεων διευρύνεται από την ευρηματικότητα των ενεργών πολιτών.
Οι διαπραγματεύσεις σε οποιαδήποτε χρόνο και επίπεδο για το θέμα της αξιοποίησης της ευκαιρίας της παραγωγής «καθαρής» Η/Ε, δεν έχει χαθεί. Χρειάζονται καθαρό μυαλό, ισχυρή θέληση και οργάνωση. Αντί να μας επιβάλλουν αυτό που δεν θέλουμε, διαπραγματευόμαστε, μόνιμα για το καλύτερο!

7. Το δίκτυο κυκλοφορίας
Είναι πρόδηλο, ότι το αντικείμενο αυτής της μελέτης υπερβαίνει κατά πολύ τις γνώσεις και την εμπειρία ενός μόνο ατόμου. Εν τούτοις, πρόδηλο είναι, επίσης, ότι δεν γίνεται να παραλείψει κανείς θέματα κομβικής σημασίας, όταν αναφέρεται στα στοιχεία, στα θέματα στρατηγικής ανάπτυξης, τα οποία αφορούν την Άνδρο. Ένα τέτοιο θέμα είναι και το δίκτυο κυκλοφορίας στο νησί. Η φιλοδοξία, έχει αναφερθεί συχνά στη μελέτη, είναι ν’ αρχίσει ένας διάλογος ανάμεσα σε άτομα, τα οποία, ενδεχομένως, έχουν παρόμοιες ανησυχίες και επιθυμούν να τις επικοινωνήσουν με όποιο τρόπο και μέσο, θεωρούν πρόσφορο. Σύμφωνα με τα παραπάνω, η προσέγγιση του αντικειμένου σε αυτήν την ενότητα, έχει την αξία που της προσδίδει κάθε καλόπιστος αναγνώστης. Η ιστορική εξέλιξη του δικτύου κυκλοφορίας αποτελεί το αποτύπωμα της παραγωγικής διαδρομής από πολύ παλιά μέχρι σήμερα:
1) Τα στενά και δύσβατα μονοπάτια για πεζούς και τετράποδα, ανάμεσα στα χωριά, τους οικισμούς και σε αγροτικές καλλιέργειες, μετεξελίχθηκαν
2) Κάποια από αυτά, κατόπιν σχετικής διαπλάτυνσης, όπου ήταν αναγκαίο και εφικτό, εξελίχθηκαν σε καρόδρομους για τα τροχοφόρα της εποχής εκείνης
3) Το επόμενο στάδιο είναι, περίπου, το δίκτυο όπως το ξέρουμε σήμερα με κάποιες εξαιρέσεις, οι οποίες αναφέρονται σε νέες χαράξεις και κατασκευές πιο σύγχρονων ασφαλτοστρωμένων δρόμων.
Σήμερα οι συνθήκες κυκλοφορίας στην Άνδρος έχουν αλλάξει πολύ. Προς το τέλος του περασμένου αιώνα, περίπου μέχρι το έτος 2000 τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούσαν στους δρόμους ακόμη και τους καλοκαιρινούς μήνες ήταν λίγα. Τώρα αυτό έχει αλλάξει πάρα πολύ. Σε όλη τη διάρκεια του έτους, αλλά κυρίως τους θερινούς μήνες με αποκορύφωμα το δίμηνο Ιουλίου-Αυγούστου η κυκλοφορία στο δίκτυο γίνεται και επικίνδυνη. Είναι η κατάλληλη στιγμή να ληφθούν αποφάσεις, όχι, μόνο, επειδή «στένεψαν» οι δρόμοι για την αύξηση της κυκλοφορίας, όπως αναμένεται να εξελιχθεί, αλλά επειδή υπάρχουν και άλλα θέματα, τα οποία συνδέονται με τον εκσυγχρονισμό του δικτύου.
1) Δεν νοείται πολιτική στρατηγικής ανάπτυξης της Άνδρου, δίχως τον εκσυγχρονισμό του παρόντος δικτύου. Αυτό αποτελεί βασικό έργο ανάπτυξης.
2) Τώρα είναι η συγκυρία η οποία προσφέρεται για τη χρηματοδότηση του έργου από συναφή προγράμματα της Ε.Ε. με συγχρηματοδότηση της περιφέρειας. Αυτό το έργο έχει πιθανότητα επιτυχίας, αν προβληθεί και υποβληθεί, όπου και όπως προβλέπεται, με τη συνοδεία των απαραίτητων μελετών και στοιχείων, τα οποία αποτελούν προϋπόθεση για την επιλογή και έγκριση της χρηματοδότησης του έργου. Η συγκυρία είναι ευνοϊκή επειδή:
– Οι πόροι από την Ε.Ε. και την Ελληνική συμμετοχή για επενδύσεις στην επόμενη 6ετία-7ετία είναι πρωτόγνωρα αυξημένοι.
– Η κυβέρνηση, αυτή τη φορά, θέλει να αποφύγει την κατασπατάληση των πόρων σε μια πολιτική επιδομάτων και πιέζεται και πιέζει για ην προτίμηση επενδύσεων που βοηθούν την ανάπτυξη.
– Υπάρχει η εμπειρία των προηγούμενων προγραμμάτων χρηματοδότησης της Ελληνικής οικονομίας από την Ε.Ε., τα οποία, παρά τις αναθεωρήσεις τους, δεν κατάφερε η Ελληνική οικονομία να απορροφήσει τελικά. Έτσι χάθηκαν πολύτιμοι πόροι για την ανάπτυξη της οικονομίας. Ο ίδιος φόβος υπάρχει και τώρα. Όποιος παρουσιάσει «ώριμα» επενδυτικά προγράμματα από την περιφέρεια, λογικά, τα έργα μπορεί να εγκριθούν.

3) Ο εκσυγχρονισμός του δικτύου έχει να συνυπολογίσει ακόμη και την ηλεκτροκίνηση των τροχοφόρων, η οποία δε θα αργήσει να κυριαρχήσει
4) Η όλη δραστηριότητα για τον εκσυγχρονισμό της κυκλοφορίας στο νησί, θα χρειαστεί μεγάλες ποσότητες αδρανών υλικών. Η αρχή – για την οικονομία της φύσης – από κάτι παλιό δημιουργώ κάτι καινούργιο, οδηγεί στην ιδέα της ανακύκλωσης. Οι άχρηστα μπάζα της οικοδομικής δραστηριότητας (κατασκευές, κατεδαφίσεις, επισκευές κλπ.), τα οποία προσβάλλουν σκόρπια στο νησί, ακόμη και σε περίβλεπτα κεντρικά σημεία, έχουν αξία. Υπάρχουν τεχνολογίες, π.χ. στη Δανία οι οποίες ανακυκλώνουν 100% αυτά τα αδρανή υλικά. Θυγατρικές των ελληνικών Τσιμεντοβιομηχανιών είναι σε θέση να μελετήσουν και να δώσουν τις «συνταγές», τα μείγματα δηλαδή από αδρανή και υλικά ανακύκλωσης και τσιμέντου για την κατασκευή έτοιμων στοιχείων για την κατασκευή, ανάπλαση κλπ. των δρόμων του δικτύου. Τα έτοιμα στοιχεία μπορεί να είναι κάτι σαν τα New Jersey barriers που χρησιμοποίησαν οι κατασκευαστές στους δρόμους της Αθήνας πριν από τους Ολυμπιακούς αγώνες.
5) Για τον προσανατολισμό και την ενημέρωση των υπηρεσιών και των στελεχών που αποφασίζουν, θα ήταν χρήσιμο ο Δήμος (μόνος;) να επιδιώξει την συνεργασία με το τμήμα Οδοποιίας, της Έδρας Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ και να αναθέσει την προμελέτη του συνολικού έργου.
Ο αρμόδιος καθηγητής της Έδρας μαζί με μία αξιόλογη, αριθμητικά, ομάδα φοιτητών, μεταπτυχιακών φοιτητών, θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις να αναλάβει την προμελέτη και γιατί όχι τη μελέτη του εκσυγχρονισμού του δικτύου κυκλοφορίας της Άνδρου. Υπάρχουν για παρόμοια έργα προγράμματα χρηματοδότησης, από τα οποία μπορούν να αντληθούν οι απαραίτητοι πόροι.
Η συνεργασία με το Δήμο θα αποτελέσει την ευκαιρία συνάντησης της θεωρίας με την πράξη, πράγμα το οποίο, λείπει εκκωφαντικά από τη χώρα μας. Μια παρόμοια συνεργασία έχει πολλαπλή χρησιμότητα. Θα λειτουργήσει σαν πιλοτική μελέτη, η οποία θα χρησιμεύσει και σε άλλους μικρούς τόπους με παραμετρικές ομοιότητες. Για τους φοιτητές και το προσωπικό γενικά, θα αποτελέσει μια ευχάριστη και χρήσιμη απασχόληση με διάρκεια και εμπειρίες.

8. Τα δίκτυα επικοινωνίας
Η ταχύτητα και η ακρίβεια του περιεχομένου της επικοινωνίας, ήταν η κεντρική ιδέα, η οποία κινητοποιούσε, «έσπρωχνε» την επιστήμη και τα μέλη της, κάθε φορά στην εποχή τους, να εφευρίσκουν νέους και πιο γρήγορους τρόπους επικοινωνίας.
Σήμερα δεν έχει αλλάξει η φιλοσοφία. Η ταχύτητα της επικοινωνίας καθορίζει κάθε φορά ποιος «παίκτης» ή ποιοι και πόσοι «παίκτες» ορίζουν τους όρους και τους κανόνες στην μεγάλη αγορά! Στο σύστημα, αν δεν είσαι, έστω καλός χρήστης, απλά είσαι σύγχρονος αναλφάβητος! Η χώρα μας, παρά το γεγονός, ότι δεν έχει πλέον δικό της δορυφόρο, αφού πούλησε με τον ΟΤΕ και το μοναδικό δορυφόρο ιδιοκτησίας της χώρας. Είναι εν τούτοις, καλός πελάτης στο διαδίκτυο, παρά το γεγονός, ότι οι συγκριτικές τιμές, τις οποίες πληρώνουν οι Έλληνες είναι απαράδεκτα υψηλές σε σχέση με εκείνες τις οποίες πληρώνουν οι πολίτες στις άλλες χώρες της Ε.Ε.
Η Άνδρος για να ανήκει στο επίπεδο διαδικτυακής γνώσης και διάδρασης με τον προηγμένο κόσμο και την κεντρική εξουσία στη χώρα μας, πρέπει να το διεκδικήσει. Τίποτα δεν χαρίζεται στον ανταγωνιστικό κόσμο σήμερα. Όλα όσα αναφέρονται για την στρατηγική ανάπτυξη της Άνδρου δεν πρόκειται να ευδοκιμήσουν, έστω και αν υλοποιηθούν με το καλύτερο τρόπο της εποχής τους, αν δεν πλαισιωθούν από την ουσιαστική τους κάλυψη από το πιο σύγχρονο σύστημα ψηφιακής επικοινωνίας. Το παράδειγμα της ψηφιακής κάλυψης του νησιού για την προσέλκυση των «ψηφιακών νομάδων» τα λέει όλα! Οι προϋποθέσεις και το «κλίμα» μαζί με το πρόγραμμα και την οργάνωση του αρμόδιου Υπουργού και της ομάδας του είναι ενθαρρυντικά και πρόσφορα για την ανάπτυξη της περιφέρειας. Το αποτέλεσμα εξαρτάται από το όραμα και την οργάνωση της ομάδας των στελεχών, τα οποία θα αναμετρηθούν με το αποτέλεσμα της διαδικτυακής διασύνδεσης της Άνδρου.

9. Διαχείριση των οικιακών υγρών αποβλήτων

Όταν κάποιες από τις επόμενες γενιές θα έχουν ελέγξει την ποιότητα των νερών που αναβλύζουν από τις πηγές, εντός οικισμών και διαπιστώσουν ότι αυτά είναι καθαρά και κατάλληλα για κάθε χρήση, τότε οι προηγούμενες γενιές θα έχουν πετύχει ένα «καθαρό» άθλο! Από την εποχή κατά την οποία τα νερά ανάβλυζαν πλούσια και καθαρά μέσα στα όρια των οικισμών μέχρι τώρα, έχουν αλλάξει τα πάντα σ΄ότι αφορά τη χρήση αυτού του «αγαθού», χωρίς το οποίο όχι μόνο δεν υπάρχει πολιτισμένη ζωή, αλλά ούτε καν ζωή.
Ακόμη στη χώρα μας με τα μεγάλα έργα υδροδότησης δεν έχουμε στερηθεί το λεγόμενο «λευκό χρυσάφι. Η πρώτη φροντίδα είναι η διασφάλιση της παροχής, ένα ζητούμενο μοναδικής σημασίας γενικά και για αρκετές περιοχές της χώρας μας αυτό αποτελεί αγαθό σε ανεπάρκεια. Η αφαλάτωση, σαν τελευταία λύση στην παροχή νερού, δεν είναι η καλύτερη λύση, έστω και αν επιτυγχάνεται με ηλεκτρισμό από ΑΠΕ. Η δεύτερη εξίσου σπουδαία παράμετρος που αφορά τον υδάτινο πλούτο και την ποιότητα του νερού είναι η άλλη αθέατη πλευρά. Είναι η διαδικασία καθαρισμού και εξυγίανσης του «συστήματος» και του νερού μετά τις χρήσεις του. Η διαχείριση των υγρών αποβλήτων έχει κολοσσιαία σημασία. Η αποχέτευση ενός κυβικού μέτρου νερού κοστίζει σχεδόν 3-4 φορές την αξία της τιμής αγοράς του σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ε.Ε.

Οι κάτοικοι της γης, κυρίως στη Δύση, θεωρούν την κατανάλωση ύδατος κατ’ άτομο ένα δείκτη- ανάμεσα και σε άλλους δείκτες βεβαίως- ο οποίος χαρακτηρίζει το επίπεδο του πολιτισμού μιας κοινωνίας. Πράγματι, η κατανάλωση νερού είναι δείγμα πολιτισμού και η αύξησή της θα συνεχίσει να κινείται αναλόγως αντίστροφα της εξελικτικής πορείας των υδάτινων πόρων του πλανήτη στο χρόνο. Η κατανάλωση «χθες» ακόμα στην χώρα μας, ήταν ασήμαντη σχετικά, ενώ σήμερα ο πολλαπλασιαστής μεταξύ του τότε και του τώρα, αποτελεί το κρίσιμο μέγεθος, το οποίο η κοινότητα με τις δομές πρέπει να έχει κατά νου, αν θέλει να συνεχίσει να συγκαταλέγεται ανάμεσα στα έθνη, τα οποία χαρακτηρίζονται «πολιτισμένα». Συνεπώς η διαχείριση των υγρών αποβλήτων ενός οποιουδήποτε τόπου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το θέμα της διατήρησης του πολιτισμένου επιπέδου ζωής , το οποίο δεν ανήκει στα «κεκτημένα» χωρίς όρους. Αν θεωρήσει κανείς, ότι οι τέσσερις μεγάλες ενότητες (Χώρα, Κόρθι, Μπατσί και Γαύριο) είναι καλυμμένες ή μπορούν να καλυφθούν με την οργάνωση, κατασκευή και λειτουργία συστημάτων βιολογικού καθαρισμού, υπάρχουν τα χωριά, οι οικισμοί, τα διάσπαρτα μεμονωμένα σπίτια στην Άνδρο, τα οποία δεν είναι εύκολο να ενταχθούν σε κάποιο κεντρικό σύστημα καθαρισμού των υγρών αποβλήτων τους. Είναι θέμα κόστους και πολύ εκτεταμένων, σοβαρών μελετών και απαιτείται πολύς, πολύς χρόνος για τα δεδομένα της διασποράς των οικιών στο νησί.
Το μεγάλο στοίχημα είναι η διαχείριση των υγρών αποβλήτων αυτής της κατηγορίας, τα οποία αποτελούν, εν δυνάμει, τη μεγαλύτερη απειλή αυτής της μορφής για το περιβάλλον και ειδικά τον υδάτινο πλούτο, επιφανειακό και υπόγειο.

Έτσι λοιπόν αυτό που συμβαίνει είναι ότι καταχωνιάζει κανείς τα υγρά απόβλητα, όπως αυτά προκύπτουν από τον τρόπο της ζωής του, σε στεγανούς ή, ακόμη χειρότερα, σε παράνομο συνδυασμό στεγανών – απορροφητικών βόθρων ή να αποενοχοποιείται κάθε χρόνο με τα πρωτοβρόχια, ανοίγοντας τους «κρουνούς», για να χαθεί το περιεχόμενο στους γείτονες, στα ρέματα και τελικά, στον μόνιμο μεγάλο αποδέκτη, τη θάλασσα, την οποία θέλουμε «πεντακάθαρη» όταν κολυμπάμε! Ένα λάθος, το οποίο έχει τις επιπτώσεις του. Ο πλανήτης μας είναι ένα «κλειστό σύστημα» τελικά. Ό,τι του «πετάς» στο επιστρέφει, όλο και με μεγαλύτερο θυμό.
Αντί αυτών όλων, υπάρχουν τεχνολογίες, οι οποίες μπορούν να λύσουν σε ατομικό επίπεδο τα προβλήματα της διαχείρισης των οικιακών υγρών αποβλήτων. Είναι απορίας άξιον, γιατί αυτά τα συστήματα δεν έχουν ακόμη αξιοποιηθεί. Θέμα κόστους δεν πρέπει να είναι, γιατί αυτό το κόστος σε σύγκριση με εκατοντάδες χιλιάδες Ευρώ που κοστίζει η ανέγερση ή η ανάπλαση ενός σπιτιού, αποτελεί αμελητέο ποσό. Τα κατάλοιπα αυτής της επεξεργασίας σε ατομικό επίπεδο χρειάζονται, λένε οι ειδήμονες, για το πότισμα και τη λίπανση των δένδρων και των φυτών.
Τελικά, αν αναβλύζουν σε κάποιο χρόνο καθαρό νερό από τις πηγές μέσα στα χωριά της Άνδρου θα εξαρτηθεί από την αξιοπιστία των συστημάτων επεξεργασίας των υγρών οικιακών αποβλήτων, από τη λειτουργία τους και από τη συνέπεια της κοινότητας στην πορεία του χρόνου.

10. Η Διαχείριση των στερεών αποβλήτων (τα σκουπίδια)

Χρειάστηκε να συνειδητοποιήσει η παγκόσμια κοινότητα ότι τα κάθε είδους σκουπίδια που απορρίπτουν οι άνθρωποι στην επιφάνεια της γης, καταλήγουν στον μεγάλο αποδεκτή στη θάλασσα και τελικά καταλήγουν στην διατροφική αλυσίδα των κατοίκων αυτού του πλανήτη! Η αλήθεια είναι, ότι ακόμα οι άνθρωποι, ανάλογα με την μόρφωση και την ευαισθησία τους δεν έχουν καταλάβει, ότι τα όρια του πλανήτη μας είναι πεπερασμένα. Αλλά χειρότεροι είναι όσοι γνωρίζουν τις συνέπειες της «ακάθαρτης» δουλειάς που κάνουν και για λόγους ανταγωνισμού των οικονομιών τους, αρνούνται να ατενίσουν το πραγματικό τους συμφέρον και εκείνου της έμβιας ζωής του πλανήτη. Εντούτοις, η γνώση για τους κινδύνους, τους οποίους εγκυμονεί αυτή η άφρονη και ακατανόητη στάση έχει απλωθεί από τους ειδικούς επιστήμονες, κυρίως, στους πολίτες των «λεγόμενων» προηγμένων κατοίκων του πλανήτη. Ο πλανήτης δε, θυμίζει, όλο και πιο θυμωμένος, ότι η υπομονή του έχει εξαντληθεί και ότι τώρα πλέον δεν αστειεύεται! Στέλνει τους λογαριασμούς οι οποίοι, όσο περνάει ο καιρός είναι και πιο «τσουχτεροί». Δεν πάει άλλο. Ήρθε η ώρα να αποφασίσουν οι άνθρωποι και για λογαριασμό των άλλων έμβιων όντων του πλανήτη, τα οποία δεν φταίνε σε τίποτα για την παραφροσύνη που «δέρνει» τους συγκατοίκους τους, τους ανθρώπους. Αν χάθηκε πολύς χρόνος για να ξυπνήσουν και να ενεργήσουν εκείνοι από τους οποίους εξαρτάται για να εξευμενίσουν τον «εκμισθωτή», δηλαδή να κάνουν οι άνθρωποι «σωστή» χρήση του μοναδικού «μισθίου» όπως είναι υποχρεωμένοι από τους νόμους της φύσης, δεν είναι γνωστό με σιγουριά. Δεν υπάρχει κανένα περιθώριο υπαναχώρησης, δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Ισχύει ο όρκος που έδωσαν οι τρεις σωματοφύλακες που έγιναν τέσσερεις μεταξύ τους: «Ο ένας για όλους και όλοι για έναν» Σε αυτή την προσπάθεια δεν περισσεύει κανείς. Η υποχρέωση της συμπεριφοράς των ανθρώπων στον πλανήτη, δεν μπορεί να συνδέεται μόνο με συγκεκριμένες δομές, που θα αναλάβουν να διδάξουν στους ανθρώπους τι πρέπει και τι δεν μπορούν να κάνουν για την προστασία του πλανήτη γη. Δεν είναι τα σχολεία και οι δάσκαλοι και τα παιδιά σε όλες τις βαθμίδες της σχολικής ζωής η μόνη κοινότητα, η οποία καλείται να ευαισθητοποιηθεί και να αντιμετωπίσει το μεγάλο θέμα των στερεών αποβλήτων, το θέμα των σκουπιδιών για να απενεχοποιήσουν όλους τους υπόλοιπους στην κοινότητα. Όταν τα παιδιά φτάσουν στην σχολική ηλικία οποιασδήποτε βαθμίδας, κανονικά, έχουν ήδη αποκτήσει από το σπίτι και την ευρύτερη οικογένεια τους τις συνήθειες τους, καλές ή κακές, με τα σκουπίδια. Άλλωστε το «στοίχημα» με τη χωματερή των σκουπιδιών στην Σταυροπέδα μόνο οι δομές «ενηλίκων» και κυρίως ο Δήμος έπρεπε να έχουν προβλέψει για να μη συμβεί και να γεμίσουν έτσι με «σκουπιδοχαιρετίσματα» οι Κυκλάδες και το Αιγαίο από την Άνδρο. Υπάρχουν στην φαρέτρα μιας οργανωμένης κοινότητας ένα πλήθος μέτρων και ενεργειών, που κινούνται σε δύο κύριους άξονες. Ο πρώτος άξονας αναφέρεται σε όλα τα μέτρα και ενέργειες, που σαν στόχο έχουν την μείωση στο ελάχιστο τις πηγές και τις αιτίες δημιουργίας σκουπιδιών (συσκευασίες, πλαστικές συσκευασίες προστασίας προϊόντων, πλαστικές συσκευασίες προβολής των συσκευασμένων προϊόντων κλπ). Αν δεν υπάρχουν υποψήφια σκουπίδια στην αλυσίδα εμπορίας, τα οποία ρυπαίνουν, δεν θα προκύπτουν σκουπίδια για να επιβαρύνουν το περιβάλλον επίσης. Αυτός ο «πολιτισμός» της αποφυγής της «σκουπιδογέννησης» θα μπορούσε να αναφέρεται στην προληπτική πολιτική της αποπλαστικοποιημένης εμπορίας των προϊόντων ευρείας κατανάλωσης. Ο δεύτερος άξονας αναφέρεται στο συνολικό σύστημα ανακύκλωσης, πράγμα το οποίο σημαίνει, ότι οι αρμόδιοι της συντεταγμένης Δημαρχίας και οι ενεργοί πολίτες, μικροί και μεγάλοι, κυνηγούν τα σκουπίδια, όπου και αν υπάρχουν (ρέματα, παραλίες, ποτάμια, δρόμους, αγορές κλπ) και τα συγκεντρώνουν εκεί, όπου το «σύστημα» φροντίζει για την ανακύκλωση, την αξιοποίηση και την αδρανοποίηση τους. Πεντακάθαρη Άνδρος χωρίς σκουπίδια είναι αυτό, που θα ισχύσει κάποια στιγμή για την Άνδρο. Το μικρό υπόλοιπο των σκουπιδιών, το οποίο θα επιμένει να υπάρχει το άριστο θα ήταν να οδηγείται στην καύση σε κατάλληλους κλιβάνους. Είναι ακατανόητο, ότι η καύση των σκουπιδιών απαγορεύεται στην χώρα μας, όταν γνωρίζουμε, ότι ολόκληρη η ΕΕ επεξεργάζεται τα στερεά απόβλητα με τη μέθοδο της καύσης (πυρόλυσης), ένας τρόπος, ο οποίος συνδυάζει την οικονομική αξιοποίηση των σκουπιδιών με το μικρότερο δυνατό αποτύπωμα επιβάρυνσης του περιβάλλοντος. Οι «κουτόφραγκοι» π.χ. λειτουργούν τόσα πολλά αποτεφρωτηρία, ώστε να έχουν έλλειψη πρώτης ύλης για τη συνεχή λειτουργία τους, ώστε εμπορεύονται με καλούς όρους όγκους σκουπιδιών για καύση (πυρόλυση). Οι Δανοί διαθέτουν πάνω από 35 μικρά και μεγάλα αποτεφρωτήρια διάσπαρτα στην επικράτεια τους. Είμαστε εμείς οι Έλληνες περισσότερο προηγμένοι τεχνολογικά ή και πιο ευαίσθητοι για το περιβάλλον από εκείνους; Είναι αυτό ένα θέμα για περίσκεψη, η οποία μπορεί να οδηγήσει στην αναζήτησή χρήσιμων και καθαρών λύσεων.

ΣΤ. Μοχλός ανάπτυξης ο τουρισμός;
Όχι πάντως ο τουρισμός όπως προκύπτει και εξελίσσεται στη χώρα. Τέτοια «βαριά βιομηχανία», όπως λανθασμένα, αποκαλείται, καλύτερα θα ήταν να έλειπε! Ο παγκόσμιος τουρισμός έχει πολλά πρόσωπα. Αν πρέπει και πρέπει η Ελλάδα να αναπτύξει τις κατάλληλες υποδομές για να μπορεί να επιλέξει εκείνο το μέρος των τουριστών με το μεγαλύτερο δυνατό οικονομικό αποτέλεσμα και το μικρότερο δυνατόν οικολογικό αποτύπωμα, πρέπει να αλλάξει πολλά σ’ ότι αφορά την πολιτική της στον τουρισμό. Καθόλου εύκολη υπόθεση! Απεναντίας υπάρχουν παραδείγματα τουριστικής ψευδό-ανάπτυξης και μάλιστα σε προορισμούς ιδιαίτερης ομορφιάς όπου η πραγματικότητα της λεγόμενης «βαριάς βιομηχανίας», προσβάλλει βάναυσα τον τόπο, το τοπίο, το περιβάλλον, τους ανθρώπους και τον τουρισμό (Νότια Κέρκυρα, Ζάκυνθος, Κρήτη, Σαντορίνη κλπ.). Εκεί και αλλού, υπάρχουν δυνατές φωνές που μιλάνε για υπερτουρισμό, μιλάνε για λανθασμένη ανάπτυξη του τομέα και ζητούν, εύλογα, αλλαγές για να αλλάξει επίπεδο ο κλάδος. Αντίθετα από έναν υγιή προβληματισμό, οι διαδοχικές κυβερνήσεις μετράνε μόνο «κεφάλια» τουριστών και ανακοινώνουν με ικανοποίηση και υπερηφάνεια τα νούμερα, τα οποία, αν δεν είχε προκύψει ο κορωναϊός και η πανδημία, που προκάλεσε, θα υπολόγιζαν τα «κεφάλια» σε περίπου 35 εκ/ρια τουρίστες, 3,5 φορές ο πληθυσμός της χώρας δηλαδή! Το χειρότερο είναι, ότι δεν έκανε κανείς, μέχρι σήμερα, τον κόπο να εξετάσει, αν το ισοζύγιο εσόδων/εξόδων του τουρισμού έχει θετικό ή αρνητικό πρόσημο. Αν υπολογίσει κανείς σωστά τα έξοδα, υλικές και άυλες αξίες και αναγάγει με κάποιο τρόπο τα έσοδα επίσης προσεγγίζοντας την «αλήθεια» με αντικειμενική προσέγγιση, μπορεί να αποδειχθεί, ότι αυτό το είδος του τουρισμού είναι το λάθος άλογο για να κερδίσει κανείς κάτι στην «κούρσα» της οικονομίας.
Εκείνοι που κερδίζουν από την διακίνηση και τη λειτουργία του τουρισμού στην Ελλάδα και, σχεδόν, παντού στον κόσμο είναι οι κολοσσοί tour operators, που νέμονται στην κυριολεξία, όλο το φάσμα λειτουργίας του τουρισμού. Αυτά συμβαίνουν, κυρίως στις περιπτώσεις του λεγόμενου μαζικού τουρισμού, ο οποίος εξαντλεί το περιβάλλον αλλά και τη φιλοξενία και το «φιλότιμο» των Ελλήνων.
Ευτυχώς η Άνδρος αντιστέκεται ακόμη και δεν έχει παραδοθεί, εκτός από την περιοχή του Μπατσίου, στην μαζική κατάληψη της από τους νέο-βάρβαρους, οι οποίοι δεν αφήνουν ούτε χρήματα ούτε φέρνουν μαζί τους πολιτισμό. Πρόκειται για το συγκεκριμένο προφίλ τουρισμού τα μέλη του οποίου αναζητούν μία θέση στην παραλία και «ντάλα» ήλιο για να απολαύσουν τον «παράδεισο» με μουσακά, χωριάτικη σαλάτα, σουβλάκι και αρκετό αλκοόλ. Η αποτροπή αυτού του μαζικού φαινομένου, χρειάζεται οργανωμένη προσπάθεια για τη δημιουργία ποιοτικών υποδομών και έργων, τα οποία από τη φύση τους και την εξειδίκευσή τους θα επιλέγουν το κοινό που τους ταιριάζει. Τα έργα και τα μέτρα που έχουν προηγηθεί σ΄αυτήν την μελέτη, καθώς, και αυτά που θα ακολουθήσουν στην συνέχεια, σκοπό έχουν να αναδείξουν ένα συνεκτικό, οργανωμένο σχέδιο στρατηγικής ανάπτυξης, για να μην υπάρξει χώρος να επικρατήσει η προχειρότητα που θα οδηγούσε, στα σίγουρα, σ ένα αποτέλεσμα που δεν περιποιεί τιμή σε κανένα κάτοικο της Άνδρου.
Η βαθιά μελέτη για το μείγμα των μέτρων και έργων που χρειάζεται το νησί θα λειτουργήσει σαν ανάχωμα στις ανεπιθύμητες εξελίξεις και θα βάλει την Άνδρο στην επιλεγμένη διαχρονική ανάπτυξη που της ταιριάζει. Ακόμη και η καλύτερη ανθοδέσμη χρειάζεται το κατάλληλο περιτύλιγμα για να αναδειχθεί η ομορφιά της.
1. Το λιμάνι και οι μαρίνες
Το λιμάνι στο Γαύριο, η πύλη στο νησί θα είναι πάντοτε ένα θέμα, ένα σύστημα με ποικίλες ιδιότητες, οι οποίες οξύνουν την προσοχή των επιβατών, οι οποίοι πηγαινο-έρχονται στην Άνδρο, αλλά περισσότερο οξύνει την ευθύνη εκείνων που το χρησιμοποιούν μαζί με όσους έχουν την αρμοδιότητα της λειτουργικής του ασφάλειας. Στα δυνατά μελτέμια του καλοκαιριού και στις δύσκολες καιρικές συνθήκες, το χειμώνα, αντιλαμβάνονται ακόμη και οι αδαείς πόσο δύσκολη είναι η διαδικασία να «δέσουν» στην προβλήτα οι ναυτικοί κατά την από-και επιβίβαση των επιβατών και των οχημάτων. Στο ταλέντο και στην ναυτοσύνη των Ελλήνων ναυτικών στηρίζεται ο κλάδος της ναυσιπλοΐας, κυρίως, στα μικρά νησιά, στα οποία οι επενδύσεις για λιμάνια με σύγχρονες προδιαγραφές, δεν πρόκειται να προκύψουν, αν αποφασίζονται αυστηρά μόνο με οικονομικά κριτήρια. Επειδή, όμως, η ασφάλεια των Ευρωπαίων πολιτών είναι ένα αξιακό πλεονέκτημα, το οποίο επικαλείται οι Ε.Ε. για τους πολίτες της, είναι σκόπιμο να προβληθεί, κατάλληλα, αυτό το έργο, συνολικά, για να πάρει τη θέση του στο χρόνο, όπως του αξίζει. Άλλωστε, είναι γνωστό, ότι η Ε.Ε. ενδιαφέρεται κατά προτεραιότητα, για τις υποδομές στην περιφέρεια.
Ακριβώς ο ίδιος προβληματισμός αφορά και την Άνδρο. Ευτυχώς η κλίμακα του λιμένα σ’ ότι αφορά το χώρο ανάπτυξης στο Γαύριο, στους υπολογισμούς μιας επιφανειακής προσέγγισης, φαίνεται, ότι δεν υπολείπεται των προδιαγραφών της Άνδρου, (έκταση, πληθυσμός, εμπορική κίνηση, τουρισμός κλπ.) για να αποτελεί την μοναδική πύλη εισόδου στο νησί.
Οι θαλάσσιες συγκοινωνίες δεν έχουν το μονοπώλιο στη διακίνηση από και προς τους προορισμούς των νησιών. Στις επόμενες 10-ετίες, πολλά πρόκειται να αλλάξουν στα μέσα μαζικής μεταφοράς στον αέρα και στην θάλασσα (υδροπλάνα, drones κλπ.) τα οποία μαζί με την εξέλιξη των πλοίων, μικρών και μεγάλων, θα επιφέρουν αλλαγές σε ότι αφορά την σύνθεση, την ταχύτητα των μέσων μεταφοράς και την εξατομίκευση του κόστους διακίνησης των ατόμων κυρίως. Τούτο σίγουρα, βασανίζει το μυαλό όσων ασχολούνται με την ανάπτυξη των λιμανιών και έχουν την ευθύνη για τη λειτουργία και την επάρκειά τους. Το όμορφο φυσικό τοπίο του Γαυρίου αγκαλιάζει αρμονικά το λιμάνι και προκαλεί ένα αίτημα διαρκείας προς τις αρμόδιες δομές και τους πολίτες, όταν ωριμάσουν οι συνθήκες, να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την αναβάθμιση του οικισμού, έτσι ώστε, να προσθέτει ομορφιά και αξία στην μοναδική πύλη στο νησί και την πρώτη, επίσης, πύλη στο νησιωτικό σύμπλεγμα των 56 νησιών των Κυκλάδων.
Στην Άνδρο υπάρχουν οι συνθήκες για την ανάπτυξη ενός τουρισμού, ο οποίος δεν βασίζεται στο πλήθος, στον όγκο του, αλλά στα επιλεγμένα χαρακτηριστικά του επιθυμητού μείγματος τουριστών, τα μέλη του οποίου, μεμονωμένα ή οργανωμένα σε ομάδες ανταποκρίνονται στο οργανωμένο πλαίσιο, το οποίο αναζητούν και τους ταιριάζει. Η ανάπτυξη γενικά του ναυταθλητισμού με κέντρο τη δημιουργία μιας μαρίνας είναι ένα κλασικό παράδειγμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Οι συνθήκες, οι οποίες συνυπάρχουν στην Άνδρο, επικροτούν τη λειτουργία της:
– Το ιδανικό θαλάσσιο περιβάλλον της Άνδρου στη Μεσόγειο
– Οι ιδανικές καιρικές συνθήκες σε όλη τη διάρκεια του έτους, κυρίως για τους κατοίκους εκείθεν των Άλπεων που είναι λάτρεις της ιστιοπλοΐας
– Το ιδανικό σύμπλεγμα των 56 νησιών των Κυκλάδων, στο οποίο κάθε λίγα, ναυτικά μίλια υπάρχει και ένα Κυκλαδονήσι, με τη δική του προσωπικότητα, ιστορία και ομορφιά, είναι μοναδικός «κράχτης»
– Η γειτνίαση με την πρωτεύουσα, το κεντρικό αεροδρόμιο της χώρας και τα μνημεία και ερείπια της καταγωγής του Δυτικού Πολιτισμού κλπ. κλπ., αποτελούν συμπληρωματικά στοιχεία προσέλκυσης επισκεπτών.
Είναι απορίας άξιον, γιατί αυτές οι υποδομές αποτελούν, ακόμη σήμερα την εξαίρεση στην χώρα. Αν, οι αρμόδιες υπηρεσίες είχαν παραχωρήσει την περιοχή από το Φάληρο μέχρι το Σούνιο, όπως ζήτησε ο Α. Ωνάσης, την 10-ετία του 1950, για να δημιουργήσει τη Νέα Ριβιέρα, ο τουρισμός στην χώρα και στην Άνδρο, θα είχε άλλο επίπεδο.
Η ροή των πραγμάτων στην οικονομία δείχνει τις ευκαιρίες και τον προσανατολισμό στις κοινωνίες. Η αδυναμία των ανθρώπων και των δομών τους να ανταποκριθούν στην κατάλληλη στιγμή, μπορεί να έχει αντικειμενικές δυσκολίες. Δεν πειράζει. Ποτέ δεν είναι αργά. Από τα λάθη του γίνεται ο άνθρωπος σοφότερος!
2. Ο θεματικός και εναλλακτικός τουρισμός
Ευτυχώς ο γνωστός μαζικός τουρισμός δεν αγγίζει ακόμα σοβαρά την Άνδρο. Αυτό οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά, στην παραδοσιακή απασχόληση του πληθυσμού στη ναυτιλία. Αν αφαιρέσει κανείς την οριοθετημένη περιοχή του Μπατσίου, στην οποία υπάρχει το είδος σε μικρότερη ένταση συγκριτικά με άλλους προορισμούς, η Άνδρος ακόμη αντιστέκεται στο μαζικό φαινόμενο του τουρισμού. Εν τούτις, οι Ανδριώτες δεν θέλουν να παραδώσουν το νησί τους στους νεο-βάρβαρους και μάλιστα χωρίς ουσιαστικό αντίκρυσμα. Εν τούτοις η μαζικότερη απειλή του φαινομένου δεν αντιμετωπίζεται με ξόρκια αλλά με την κατάλληλη πολιτική επιλογών στις τουριστικές υποδομές, οι οποίες αντιστοιχούν και προσελκύουν το προφίλ των τουριστών που ταιριάζει στο νησί.
Τα παραδείγματα του μαζικού φαινομένου και οι καταστροφικές του συνέπειες για το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες, υπάρχουν, δυστυχώς, και στη χώρα μας. Αυτή η εισβολή, η οποία σαν κυρίαρχο χαρακτηριστικό έχει τον τουρίστα «πακέτο» στο τέλος της «ημέρας» αφήνει πίσω του «δεκάρες» και κατήφεια.
Η έξυπνη λύση δεν είναι να αγνοήσουν και να αρνηθούν οι κάτοικοι στην Άνδρο τη βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης με τη βοήθεια επενδύσεων στον τομέα των τουριστικών υποδομών, αλλά να παρακάμπτουν επενδύσεις που οδηγούν στην άγρια εκμετάλλευση των φυσικών πόρων του περιβάλλοντος και του πολιτισμού του τόπου. Οι επιλογές για την ωφέλιμη ανάπτυξη του τουρισμού είναι η συμβατότητά τους με τους βασικούς πυλώνες της ποιοτικής διαβίωσης: η υγεία του περιβάλλοντος, οι πολιτισμός και η κοινωνική συνοχή. Οι πολιτικές, οι οποίες πιστοποιούν και διασφαλίζουν την ορθότητα των επιλογών στον τουρισμό είναι η παρακάτω τρεις στις οποίες πρέπει να συνυπάρχει η έννοια της αειφορίας:
● η οικολογική παράμετρος (ο καθορισμός των ορίων τουριστικής ανάπτυξης)
● η Οικονομική αξιολόγηση
● η ενεργή συμμετοχή των πολιτών (θεσμική συμφωνία στα τεκταινόμενα στον τόπο τους)
Ένα, σχετικά, πρόσφατο παράδειγμα αειφόρου δραστηριότητας είναι η διάνοιξη και επαναξιοποίηση των παλιών (μπορεί και αρχαίων) μονοπατιών της Άνδρου. Είναι ένα κλασικό παράδειγμα ενεργών πολιτών με όραμα, γνώση και σκληρή προσπάθεια. Έγινε με την πρωτοβουλία της γνωστής πρωτεργάτιδας και τη βοήθεια μιας μικρής ομάδας ενεργών πολιτών.
Ο κατάλογος του αντικειμένου και των δράσεων τουριστικής ανάπτυξης με χαρακτηριστικά αειφορίας είναι μακρύς και διαρκώς επεκτείνεται με εφαρμογές τις οποίες προτείνουν εμπνευσμένοι ενεργοί πολίτες. Δεν ταιριάζουν όλες οι δράσεις ήπιας τουριστικής ανάπτυξης παντού. Πολλά εξαρτώνται από τη δομή της οικονομίας το περιβάλλον και την ευαισθησία των κατοίκων. Αλλά αναζητήσεις όπως στον:
– πολιτιστικό και εκθεσιακό,
– αγροτουρισμό,
– οικοτουρισμό,
– αθλητικό (κυρίως ναυταθλητισμό)
τουρισμό, είναι πεδία ανάπτυξης στα οποία η κοινότητα πρέπει να «σκαλίζει» με ευρηματική διάθεση για τον εντοπισμό νέων ευκαιριών.
Όσον αφορά το προφίλ του τουρισμού δεν χαρακτηρίζεται μονοσήμαντα από γνωστό αρκτικόλεξο 4s (sun, sand, sea and sex), αλλά στην πλειονότητά τους τα μέλη του
● έχουν υψηλότερη μόρφωση και παιδεία
● το επαγγελματικό τους περιβάλλον είναι ανάλογο του μορφωτικού τους επιπέδου και ασχολούνται, συχνά, σε θέσεις ευθύνης
● είναι φορείς όχι μόνο ενός τεχνολογικού πολιτισμού και εξειδίκευσης, αλλά, δυνητικά, μεταδίδουν στοιχεία της εθνικής και πολιτισμικής τους ταυτότητας.
Η συγκυρία μπορεί να συντρέξει, ώστε να προκύψει και να δημιουργηθεί εκείνη η ώσμωση, η οποία φέρνει τους λαούς κοντά και τα άτομα, στο λίγο χρόνο των διακοπών , επωφελούνται αμοιβαία και δημιουργούν σχέσεις φιλίας και συνέχειας. Αυτή η συγκυρία είναι ο καλύτερος τρόπος διαφήμισης στην προσπάθεια της κοινότητας να «ακουστεί» το έργο της. Ακόμη ένα πλεονέκτημα αυτού το εναλλακτικού τουρισμού είναι το γεγονός, ότι οι επισκέπτες αυτής της κατηγορίας, αποφεύγουν τους γνωστούς θορυβώδεις καλοκαιρινούς μήνες. Προτιμούν να προγραμματίζουν τις διακοπές, είτε πριν, είτε μετά τους ζεστούς μήνες. Είναι, ότι χρειάζονται οι επαγγελματίες του τουρισμού στο νησί, οι οποίοι πασχίζουν να επιμηκύνουν την πολύ μικρή τουριστική σεζόν και να βελτιώσουν τα ανεπαρκή έσοδά τους.
3. Σχολή μεταπτυχιακών ναυτιλιακών σπουδών και συνεδριακό κέντρο Άνδρου
Είναι πιθανό, να ξενίζει ο συνδυασμός αυτής της ιδέας, αλλά αν το καλοσκεφτείς κανείς, θα διαπιστώσει, ότι αυτές οι δύο δραστηριότητες είναι συμβατές μεταξύ τους. Με την ευρεία έννοια, έχουν και οι δύο δραστηριότητες το ίδιο αντικείμενο. Ασχολούνται με τις επιστήμες, τα γράμματα και την μετάδοση γνώσης. Αφενός μεταπτυχιακοί φοιτητές μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους στα Πανεπιστήμια, επιλέγουν να εξειδικευτούν αποκομίζοντας βαθύτερες γνώσεις, οι οποίες θα τους βοηθήσουν στην πορεία της σταδιοδρομίας τους, ενώ παράλληλα η ανάπτυξη του Συνεδριακού Κέντρου και η οργάνωση συνεδρίων, σεμιναρίων, ημερίδων κλπ. , μπορεί να λειτουργήσει σαν «μοχλός» ανάδειξης της Άνδρου και να την οδηγήσει σε ένα τουριστικό περιβάλλον υψηλής αξίας και αμοιβαίων αξιώσεων. Αν αυτή η βάση δεν είναι παράλογη, τότε οι δύο δραστηριότητες υποστηρίζονται με αμοιβαίο ενδιαφέρον και «χωράνε» κάτω από την ίδια στέγη.
Η χωροταξική τους οργάνωση και η ανέγερση της δομής και των υποδομών τους, υλοποιούνται με εγγυημένη την οικονομία κλίμακας, τόσο στο στάδιο της ανέγερσης του έργου, όσο και στη διαχρονική τους λειτουργία. Τούτο είναι αυταπόδεικτο και δεν χρειάζονται οποιεσδήποτε αποσαφηνίσεις. Η πολυτέλεια της ιδέας είναι η ένταξη και η δημιουργία ενός AUDITORIUM MAXIMUM, μιας κεντρικής μεγάλης «αίθουσας» πολλαπλών χρήσεων, της οποίας τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά θα προσδίδουν κύρος και αξία και στο νησί. Το ερώτημα, σε ποια ενότητα της Άνδρου θα επιλεχθεί για την ανέγερση αυτού του κέντρου σπουδών με τις πολλαπλές χρήσεις του, αποτελεί ξεχωριστό αντικείμενο ανάλογης μελέτης. Όπου και να γίνει θα προσθέσει αξία και αίγλη στο νησί.
Σε ότι αφορά τη χρηματοδότηση, αυτό κι αν είναι θέμα προσεκτικής έρευνας και διακριτικής διείσδυσης στον κύκλο των επιχειρηματιών και, επίσης, στον κύκλο των στελεχών των αρμοδίων δομών. Ίσως σημαντικοί άνθρωποι και δομές (επιχειρήσεις, Ιδρύματα, Υπηρεσίες κλπ.) θα θελήσουν να συνδέσουν το όνομά τους με το συγκεκριμένο Κέντρο Σπουδών. Η προσέγγιση του θέματος με την σοβαρότητα, η οποία απαιτείται μαζί με τις μελέτες θα αποδείξουν, αν αυτό το εγχείρημα, με την ευρεία έννοια, έχει αξία και προοπτική ή όχι. Οι προϋποθέσεις, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν την τύχη του, πάντως, φαίνεται πως είναι θετικές:
1. Η φιλομάθεια
2. Η κραταιά Ελληνική ναυτιλία θα χρειάζεται πάντοτε ικανά στελέχη από το χώρο της
3. Ο τόπος εγκατάστασης (δίπλα στην Πρωτεύουσα και τον κεντρικό Αερολιμένα της χώρας)
4. Η ψηφιακή διασύνδεση, όπως διαφαίνεται θα εκμηδενίσει οποιουδήποτε είδους «απόσταση»
5. Το περιβάλλον της Άνδρου, όπως είναι και όπως θα συμπληρώνεται συνεχώς
6. Τα συγκοινωνιακά μέσα θα γίνονται όλο και πιο ασφαλή, όλο και πιο γρήγορα
7. Η δυνατότητα να διαθέτει κανείς τον ελεύθερο χρόνο του στην πολύβουη και θορυβώδη Αθήνα ή στην ηρεμία των Κυκλάδων κλπ. κλπ.
Ο κατάλογος έχει ενδεικτικό και μόνο χαρακτήρα. Για λόγους καθαρά προβληματισμού αναφέρεται το παράδειγμα των Ναυτιλιακών Σπουδών στην πόλη Βάρνα της Βουλγαρίας! Κάθε χρόνο τον Αύγουστο και στην αρχή του φθινοπώρου το Πανεπιστήμιο της Βάρνας προσκαλεί νέους από την χώρα μας, κατακλύζοντας τα ΜΜΕ με διαφημίσεις με δελεαστικό περιεχόμενο, να προτιμήσουν και να εγγραφούν στο Πανεπιστήμιο της κλπ. κλπ. Αυτό, φυσικά, προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα θυμού, θυμηδίας και ανταγωνιστικής διάθεσης.
4. Ιστορικά και πολιτιστικά μνημεία
Σε όλη την έκταση της Άνδρου, υπάρχουν διάσπαρτα, ερειπωμένα κτίσματα, τα οποία παλιά ομόρφαιναν τον τόπο με την παρουσία τους. Ο χρόνος, σιγά-σιγά, τα κατέστρεψε όλα και ακύρωσε τη σημασία τους στην εποχή τους. Προφανώς, κανένα από αυτά τα ερείπια δεν είναι ορφανό ιδιοκτησιακά. ‘Όλα ανήκουν κληρονομικά, στους απογόνους, οι οποίοι, ενδεχομένως, δεν τα θεωρούν σημαντικά και δεν θέλουν ή δεν μπορούν να τα αξιοποιήσουν οικονομικά.
Από την άλλη, ο Δήμος και η κοινότητα θεωρούν, ότι κάποια από αυτά τα ερείπια αποτελούν μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς και ως εκ τούτου, αν αποκατασταθούν θα αποτελέσουν ξανά σημεία αναφοράς στον οικιστικό ιστό, έστω και με άλλη χρήση. Για την αξιοποίηση τους μετά, υπάρχουν διάφορες ανάγκες σήμερα, ενώ στο μέλλον θα υπάρξουν σχέδια για τις χρήσεις οι οποιές θα ταιριάζουν στην αρχιτεκτονική και το ύφος τους.
Ο Δήμος μαζί με τις άλλες συναρμόδιες οντότητες και με τους ενεργούς πολίτες, οι οποίοι δεν συμβιβάζονται με την α-διαφορία και την α-κινησία, είναι, κάθε φορά, η εγγύηση για την αναζήτηση της πιο ωφέλιμης λύσης για τη διάσωση των ερειπίων. Κανένα ερείπιο δεν περιποιεί τιμή στους κληρονόμους-ιδιοκτήτες ούτε στους πολίτες.
Ανάλογα με τον βαθμό δυσκολίας κάθε περίπτωση μπορεί να ανατίθεται είτε σε ένα ικανό άτομο, είτε σε μια ολιγομελή ομάδα ατόμων, οι οποίοι θα φροντίσουν για την ωρίμανση από την αφηρημένη πρόθεση αξιοποίησης κάθε ερειπίου σε συγκεκριμένο έργο. Υπάρχουν παραδείγματα των πύργων του Αθηναίου στις Στραμπουργιές, του Μπίστη στις Στενιές, του Πύργου των Αποικιών κλπ. και δείχνουν τον δρόμο της ανανεωμένης επανένταξής τους στα πολιτιστικά μνημεία της Άνδρου. Ξεχωριστή περίπτωση θρησκευτικής και πολιτιστικής δράσης, είναι η αναστήλωση και η απόδοση πάλι στο κοινό της Αγίας Ειρήνης, το μοναστήρι, το οποίο προσφέρει ευρύτερο κοινωνικό έργο σε ανθρώπους που το χρειάζονται. Ο κατάλογος των ερειπίων στην Άνδρο είναι μακρύς. Αυτά τα ερείπια δεν έχουν όλα την ίδια σημασία για την πολιτιστική κληρονομιά της κοινότητας. Όμως ο πύργος του Αγίου Πέτρου (έργο της Ελληνιστικής περιόδου;) σε κάθε περίπτωση θα προσθέσει ένα σημαντικό αξιοθέατο.
5. Οι φάροι της Άνδρου
Ο φάρος της Αλεξάνδρειας, ένα από τα επτά θαύματα του τότε γνωστού κόσμου ύψους 120 μέτρων, είναι το «προγονικό» πρότυπο όλων των επόμενων ταπεινών φάρων εξίσου, όμως, σημαντικών σε ότι αφορά τη σημασία της αποστολής τους. Όλοι τους ακοίμητοι οδηγοί των ναυτικών όλου του κόσμου στο σκοτάδι.
Οι φάροι της Άνδρου όπως και οι άλλοι φάροι στις ελληνικές θάλασσες δεν είναι ορφανά μνημεία. Ανήκουν στο Πολεμικό Ναυτικό, στην Υπηρεσία Φάρων και έχουν την φροντίδα τους για τη συντήρηση και την αντοχή τους στο χρόνο. Η περίβλεπτη θέση τους, ο έξοχες κατασκευές και η ιστορία τους τα καθιστούν σήμερα, έστω και χωρίς την παλιά τους σημασία, διατηρητέα μνημεία που αξίζουν να τα προσέχουν και να τα σέβονται, όχι μόνο οι ναυτικοί, αλλά όλοι οι πολίτες και οι επισκέπτες του νησιού.
Αυτοί οι μάρτυρες των ανθρώπινων έργων στη θάλασσα που δεν ήταν πάντοτε φιλικά ανάμεσά τους, κινδυνεύουν να καταρρεύσουν στον χρόνο. Οι εξελίξεις με τη βοήθεια των δορυφόρων έχουν ακυρώσει, οριστικά, τη σημασία τους για την ναυσιπλοΐα. Χωρίς την παρουσία των φαροφυλάκων και τη συστηματική φροντίδα των αρμοδίων, οι ιδιοκτήτες, ο Δήμος και η κοινότητα χρειάζεται να αναζητήσουν τρόπους, να εντάξουν αυτά τα μνημεία στη ζωή του νησιού. Η Υπηρεσία Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού και η κοινότητα στην Άνδρο, όταν ασχοληθούν θα βρουν, σίγουρα, χρήσιμες λύσεις για την τύχη τους.
Βασικά, εκείνο το οποίο θα μπορούσε να μειώσει την μοναξιά των φάρων είναι η επαφή τους με περιηγητές γηγενείς και επισκέπτες, οι οποίοι θα φτάνουν στον περίγυρό τους για ένα διάλειμμα να ξεκουραστούν και να θαυμάσουν την ιδιαίτερη φύση γύρω τους. Οι πορείες, οι οποίες οργανώνονται από το Andros Routes στα μονοπάτια της Άνδρου όλο και πολυπληθέστερες τα τελευταία χρόνια, μπορούν να εντάξουν και τα μονοπάτια που οδηγούν στους φάρους, αν αυτό δεν έχει ήδη γίνει. Αυτή η ζωντανή επαφή θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις να παραμείνουν οι φάροι σημαντικά μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Άνδρου τονίζοντας, επίσης και την ναυτοσύνη των κατοίκων της.

Ζ. Η ναυτιλία και η ναυτοσύνη των κατοίκων της Άνδρου
Θα ήταν ακατανόητη παράλειψη να ασχοληθεί οποιοσδήποτε με τους κλάδους της οικονομίας της Άνδρου και να αγνοήσει την συμβολή της ναυτιλίας, όχι μόνο στο νησί, αλλά στο σύνολο της χώρας. Η Άνδρος είναι ένας από τους σημαντικότερους τόπους καταγωγής των συντελεστών της Ελληνικής ναυτιλίας. Το φαινόμενο της Ελληνικής ναυτιλίας στο σύνολο της και εκείνο της Άνδρου έχει πολύ βαθιές ρίζες λόγω της αρχέγονης σχέσεις της φυλής των Ελλήνων με την θάλασσα. Είναι η αει-ναυτοσύνη, η οποία καθοδηγεί τους αει-ναύτες στην επιτυχία, όπως την αναγνωρίζουν όχι μόνο οι Έλληνες, αλλά όλος ο κόσμος. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι η επιτυχία βασίζεται πέρα από το δυσεξήγητο «δαιμόνιο» των Ελλήνων εφοπλιστών, στα Ελληνικά πληρώματα γενικά και ειδικά, στους Έλληνες αξιωματικούς της, οι οποίοι, ως γνωστόν, είναι περιζήτητοι στον χώρο της παγκόσμιας ναυτιλίας. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο λείπουν τα Ελληνικά πληρώματα από την ναυτιλία της χώρας και είναι τούτο ένα ρήγμα στην δημιουργική συνοχή των παραγόντων της διαχρονικής της επιτυχίας. Ακόμα πιο δυσαναπλήρωτο θα είναι το κενό στη ναυτιλία αν αποκτήσει δυσκολίες να επανδρώσει τα πλοία με Έλληνες αξιωματικούς. Από το έλλειμμα, αν συνεχιστεί, θα αποτελέσει σοβαρό ρήγμα στην οργανωτική δομή του εφοπλισμού, γιατί θα έχουν λείψει τα «μυαλά» που καπιτανεύουν τα πλοία προς την διάκριση και την συγκριτική επιτυχία. Αυτή η επιτυχία η οποία οδηγεί, διαχρονικά, την Ελληνική ναυτιλία στην πρώτη θέση στον κόσμο, αξίζει την αναγνώριση και το θαυμασμό όλων των Ελλήνων. Γιατί η Ελλάδα, εκτός από τον ανθρώπινο παράγοντα δεν έχει τίποτα άλλο να δώσει στην ναυτιλία της. Δεν έχει ούτε
– σοβαρή κεφαλαιοαγορά για τη χρηματοδότηση
– αξιόλογους όγκους φορτίων για μεταφορά
– ναυπηγο-επισκευαστικό δυναμικού και τεχνολογία για την κατασκευή των μεγάλων και εξειδικευμένων πλοίων
έχει μόνο την παράδοση, την οποία κανείς δεν σκοτώνει εύκολα. Ότι χρειάζεται η ναυτιλία μας βρίσκεται εκτός Ελλάδας στον μεγάλου διεθνή «στίβο» όπου οι Έλληνες μεγαλουργούν.

Η. Η υπόσχεση
Το σκηνικό ήταν μοναδικό. Ήταν μια στιγμή την οποία για να τη ζήσει κανείς έπρεπε να την κυνηγήσει. Ήταν ένα αυγουστιάτικο χάραμα σ’ ένα πανηγύρι ψηλά στην ΝΑ πλευρά του νησιού. Οι περισσότεροι πανηγυριώτες είχαν φύγει και, σίγουρα, αποκαμωμένοι από το ξέφρενο γλέντι στη γεμάτη βραδιά και νύχτα, από την οποία δεν έλειπε τίποτα από αυτά που επιθυμούν οι άνθρωποι σ΄ ένα αυγουστιάτικο πανηγύρι, κοιμόνταν τώρα στην αγκαλιά του Μορφέα και ονειρεύονταν αυτά που δεν «έγιναν».
Μία ομάδα πανηγυριωτών, ανακατεμένοι από διάφορες, ηλικιακά, ομάδες περίμεναν να σκάσει μύτη ο ήλιος από τη θάλασσα. Ξεκουράζονταν και περίμεναν με ελληνικό καφέ και κάποιοι και τσιγάρο. Ο ήλιος, ακριβώς, στην ώρα του «έσκασε μύτη» από την πλευρά της Ικαρίας. Τεράστιος στα πορτοκαλιά του ντυμένος, άργησε να φανεί ολόκληρος, ή έτσι φάνηκε στους ενεργούς πολίτες που ήθελαν την παρουσία του για να δώσουν την υπόσχεση: θα συνέχιζαν να επιλέγουν τα έργα που ταιριάζουν στο νησί τους, όπως το έκαναν μέχρι τώρα!
Είναι σίγουρο, έχει «ριζώσει» στην Άνδρο αυτή η δημιουργική συνήθεια! Το αισθάνονταν όσοι οδηγούσαν τις εξελίξεις στο νησί. Δεν ήταν απόρροια κάποιου νόμου, γιατί οι νόμοι αναθεωρούνται… εύκολα. Είναι αυτή η δημιουργική διάθεση η οποία πηγάζει από το άγραφο δίκαιο, το οποίο δεν αναθεωρείται εύκολα! Είναι η αίσθηση του χρέους, η δημιουργική συνήθεια που έχει και χαρακτηριστικά «υπόσχεσης» και τους φάνηκε, δεν ήταν εντελώς σίγουροι, πως άκουγαν τη φωνή του νησιού να «γουργουρίζει» ευχαριστημένο.

 

Ελάχιστα, λίγα ή πολλά
Καλότυχη ναν η προσφορά!