ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΣΤΙΣ ΚΥΚΛΑΔΕΣ
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΑΝΔΡΟ
1η ημέρα
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ
Η Άνδρος είναι το βορειότερο από τα νησιά των Κυκλάδων και το δεύτερο σε έκταση, μετά τη Νάξο. Η θέση του είναι σημαντική για τη ναυσιπλοΐα καθώς παρεμβάλλεται μεταξύ Ευβοίας και υπόλοιπων Κυκλάδων και μεταξύ Αττικής και νησιών του ανατολικού Αιγαίου. Η φυσιογνωμία του νησιού καθορίζεται από τέσσερεις οροσειρές σχεδόν παράλληλες μεταξύ τους με κατεύθυνση ΒΑ – ΝΔ. Ανάμεσά τους κυλούν άφθονα νερά και σχηματίζονται εύφορες κοιλάδες που καλλιεργούνται σε πεζούλες, τις αιμασιές. Η ύπαιθρος κατακερματίζεται από ένα σύστημα λιθόκτιστων οδών, τις στενές, που ορίζονται από ξερολιθιές με τις χαρακτηριστικές σχιστόπλακες στημένες κατακόρυφα, τα στήματα. Λιθόστρωτα ή μη, τα μονοπάτια συνδέουν τα γραφικά χωριά και μαζί με τις ξερολιθιές που ορίζουν τις ιδιοκτησίες διαμορφώνουν το χαρακτηριστικό τοπίο του νησιού. Αμέτρητα εκκλησάκια, κελιά, κονάκια, αλώνια, πατητήρια, αλλού ασπρισμένα και αλλού στο χρώμα της πέτρας προβάλλουν ή χάνονται στο τοπίο και αγναντεύουν στο απέραντο γαλάζιο τα κοντινά Κυκλαδονήσια.
Η Άνδρος κατοικήθηκε, με βάση τα έως τώρα αρχαιολογικά δεδομένα, από την νεολιθική εποχή. Ο οικισμός του Στρόφιλα, μεγάλης έκτασης, με οχύρωση, ιερό και μεγάλα αψιδωτά κτήρια είναι γνωστός κυρίως για τις πολυπληθείς βραχογραφίες και χρονολογείται από την Τελική Νεολιθική περίοδο (4500-3200 π.Χ.). Άλλες θέσεις των προϊστορικών χρόνων είναι η Πλάκα, το Βρυόκαστρο και το Μικρογιάλι. Για την Άνδρο μαρτυρούνται από τους ιστορικούς χρόνους τα ονόματα Λασία, Υδρούσα, Επαγρίς και Νωναγρία. Στους ιστορικούς χρόνους αναπτύχθηκαν σημαντικοί οικισμοί, στη Ζαγορά, στην Υψηλή και στην Παλαιόπολη, η οποία και αποτέλεσε την πόλη του νησιού από τα κλασικά έως και τα πρώιμα βυζαντινά χρόνια και έχει αποδώσει πλήθος κτηρίων και ευρημάτων.
Η Άνδρος, με Ίωνες κατοίκους, έλαβε μέρος στον αποικισμό, ιδρύοντας τις αποικίες της Ακάνθου, της Σάνης, των Σταγείρων και της Αργίλου στη Χαλκιδική. Στους Περσικούς πολέμους συντάχθηκε με τους Πέρσες, όπως και πολλά ακόμα νησιά των Κυκλάδων. Από το 478 π.Χ. ήταν μέλος της Δηλιακής Συμμαχίας, κατόπιν πέρασε στη σφαίρα επιρροής των Σπαρτιατών, έπειτα συμμετείχε στη Δεύτερη Αθηναϊκή Συμμαχία, για να ακολουθήσει στα ελληνιστικά χρόνια τη μοίρα των περισσότερων νησιών των Κυκλάδων, περνώντας σε διαφορετικές χρονικές περιόδους στον έλεγχο των Μακεδόνων, του Κοινού των Νησιωτών, των Πτολεμαίων και των Ατταλιδών.
Το 199 π.Χ. κυριαρχούν στο νησί οι Ρωμαίοι που σταδιακά ρυθμίζουν τα πράγματα στον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Η Άνδρος αποτέλεσε τόπο εξορίας στα αυτοκρατορικά χρόνια όπως και πολλά ακόμα νησιά. Από τα χρόνια του Διοκλητιανού ανήκει στην «επαρχία των νήσων» και ακολουθεί η πορεία του νησιού στα Βυζαντινή και τη Νεότερη εποχή.
