Ανδριώτικη φιλοξενία
Το γράμμα μας ήταν προς τον έπαρχο της Άνδρου, έναν ευγενικό γέροντα, από παριανή οικογένεια- αλλά η διαμονή σε έναν έπαρχο δεν ανταμείβει σε γενικές γραμμές- είναι συνήθως ξένος και δεν γνωρίζει τίποτα απολύτως για το νησί στο οποίο διοικεί. Κατοικεί σε ένα μεγάλο σπίτι που του παρέχει η κυβέρνηση και το οποίο είναι εξοπλισμένο με όσο το δυνατόν λιγότερα μέσα, διότι είναι περαστικός. Ο Έπαρχος Matzi δεν αποτέλεσε εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα, διότι οι συγκρίσεις του μεταξύ της Άνδρου και της πατρίδας του, της Πάρου, δεν ήταν προς όφελος της πρώτης.
Στη σύζυγό του κυρία Matzi θα είμαστε για πάντα ευγνώμονες, γιατί αμέσως μετά την άφιξή μας μας σύστησε το μεγάλο ανδριώτικο πολυτελές λιμονάκι, μικροσκοπικά πράσινα λεμόνια που γίνονται μαρμελάδα, τόσο υπέροχα μαλακή και τόσο υπέροχα γλυκιά, που λαχταρούσαμε μια γλάστρα και λίγο ψωμί με βούτυρο. Αν στην Ελλάδα σας προσφέρουν μαρμελάδα, είναι πραγματικά ενοχλητικό να μπορείτε να πάρετε μόνο ένα κουταλάκι του γλυκού και να πρέπει να το ξεπλύνετε με ρακί και νερό.
Λεμόνια
Τα λεμόνια είναι τόσο άφθονα στην Άνδρο που έχουν την πολυτέλεια να φτιάχνουν μαρμελάδα από τα μικρά. Ολόκληρη η νότια πλαγιά του όρους Πέταλο, που διασχίζει την Άνδρο και τη χωρίζει σε βόρεια και νότια, είναι ένας απέραντος λεμονόκηπος. Κούτες με λεμόνια τυλιγμένα σε χαρτί αποστέλλονται στην Κωνσταντινούπολη, τη Ρωσία και την Αγγλία, και όπου κι αν πήγαμε μας παρουσιάζονται λεμόνια σε οδυνηρή και επαχθή αφθονία. Τα τελευταία χρόνια μια ασθένεια, οποία μαραίνει τους καρπούς, έχει προσβάλει αυτό το βασικό εμπόριο και οι πλούσιοι λεμονοπαραγωγοί της Άνδρου αισθάνονται μεγάλη ανησυχία γι’ αυτό.
Μουριές και παραγωγή μεταξιού
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια η Άνδρος παρήγαγε μεγάλη ποσότητα μεταξιού, και ακόμη ένας μεγάλος αριθμός δέντρων μουριάς είναι διάσπαρτος στις πεδιάδες και τους λόφους- και εκπλήσσεται κανείς όταν βρίσκει πολλά σπίτια των φτωχότερων τάξεων στην πόλη τόσο μεγάλα και ευρύχωρα: αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κάποτε είχαν κατασκευαστεί με σκοπό την παραγωγή μεταξιού. Πριν από δεκαπέντε χρόνια οι μεταξοσκώληκες προσβλήθηκαν από την ασθένεια, και πλήθος από ωραίες μουριές κόπηκαν και στη θέση τους φυτεύτηκαν λεμόνια, με τους καρπούς όσων έχουν απομείνει φτιάχνουν ένα ισχυρό απόσταγμα που ονομάζεται μουρόρακο, το οποίο πίνεται πολύ κατά την ώρα των γιορτών και είναι η αιτία πολλών αιματηρών καυγάδων στην Άνδρο. Εκείνες τις μέρες οι Ανδριώτες ήταν πολύ προληπτικοί για τους μεταξοσκώληκές τους και μια γυναίκα που ήθελε να εξασφαλίσει μια καλή σοδειά μεταξιού πίστευε ότι ήταν σίγουρο σχέδιο να εμφανιστεί εντελώς γυμνή στην επίπεδη στέγη της τα ξημερώματα του Μαΐου. Αυτό το περίεργο έθιμο ευτυχώς δεν θεωρείται απαραίτητο για την επιτυχία των λεμονιών, και ως εκ τούτου εγκαταλείπεται, αλλά θυμίζει, παραδόξως, εκείνη τη ζωντανή εικόνα που σχεδίασε ο Τερέντιος, στο “Κορίτσι από την Άνδρο” του, για τις γυναίκες της Άνδρου, που δεν τις πιστώνει με άφθονο απόθεμα ηθικής
Με τις μουριές της άχρηστες και τις λεμονιές της κατεστραμμένες, η Άνδρος δεν ανθίζει και πολύ αυτή τη στιγμή και η πληγή της νησιωτικής Ελλάδας, δηλαδή η μετανάστευση, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη- και το χειρότερο, πολλοί πηγαίνουν στην Αμερική για λίγα χρόνια για να μαζέψουν λίγα χρήματα, αφήνοντας τα χωράφια τους ακαλλιέργητα και αφρόντιστα μέχρι την επιστροφή τους. Η Άνδρος με σωστή διαχείριση θα μπορούσε να είναι ένας τέλειος παράδεισος- το καλαμπόκι είναι καλό και άφθονο- έλαβε ένα μετάλλιο πρώτης τάξης στην έκθεση του Παρισιού το 1867- σχεδόν οτιδήποτε επιλέξουν να καλλιεργήσουν εδώ θα ευημερούσε με σωστή διαχείριση.
Μεταφορά κειμένου στα σύγχρονα αγγλικά : Alexandra Britton, μετάφραση : Ειρήνη Κιαγιά
Andriote luxury
Our letter was to the eparch of Andros, a gentle- manly old man, of a Pariote family ; but lodging with an eparch is not repaying on the whole ; he is generally a stranger and knows nothing whatsoever about the island over which he rules. He inhabits a large house provided for him by Government and furnished with as few com- forts as possible, for he is a bird of passage. Eparch Matzi was no exception to this rule, for his comparisons between Andros and his native Paros were not to the advantage of the former. To his wife Kyria Matzi we shall be for ever grateful, for immediately on our arrival she introduced us to the great Andriote luxury limonakki, tiny green lemons made into a jam, so deliciously soft, and so deliciously sweet, that we longed for a potful and some bread and butter. If you get a treat in the way of jam in Greece it is truly aggravating only to be able to take one teaspoonful, and to have to wash that down with raki and water.
Lemons
Lemons are so plentiful in Andros that they can afford to make jam out of the little ones. The whole of the southern slope of Mount Petalos, which runs across Andros and divides it into north and south, is one vast lemon garden. Boxes of lemons wrapped in paper are despatched to Constantinople, Russia, and England, and wherever we went we were presented with lemons in painful and burdensome profusion. Of late years a withering disease has attacked this staple trade, and the wealthy lemon-growers of Andros are feeling greatly concerned thereat
Mulberry trees
Until a few years ago Andros produced a large quantity of silk, and still a great number of mulberr}” trees are scattered over the plains and hills ; and one is surprised to find many houses of the poorer classes in the town so large and commodious : it is because once upon a time they were constructed with a view to the manufacture of silk. Fifteen years ago disease attacked the worms, and numbers of fine mulberry trees were cut down and lemons planted in their stead ; with the fruit of those that are left they make a disgusting potent spirit called mourroraki, much drunk at feast time, and the cause of many a bloody brawl in Andros. In those days the Andriotes were very superstitious about their silkworms, and a woman who wished to secure a good crop of silk believed it a sure plan to appear stark naked on her flat roof at the early dawn of May morning. This curious custom is luckily not considered necessary for the success of the lemons, and hence it is abandoned, but it reminds one, oddly enough, of that lively picture drawn by Terence, in his Adriana, of the women of Andros, which does not credit them with an abundant stock of morality
With her mulberry trees useless, and her lemon trees blighted, Andros is not very flourishing just now, and that bane of insular Greece, namely, emigration, is going on in full swing ; and, what is almost worse, many go to America for a few years to amass a little money, leaving their lands untilled and uncared for until their return. Andros properly managed might be a perfect paradise ; corn is good and abundant ; it received a medal of the first order at the Paris Exhibition of 1867 ; almost any- thing they choose to grow here would prosper with proper management.
