Με αφορμή την πρόσφατη πυρκαγιά σε Ρέματα – Κατάκοιλο – Ατένι – Λεύκα, επιχειρούμε με τη βοήθεια του Google Earth Time Lapse μία δορυφορική απεικόνιση των επιπτώσεων των σημαντικότερων πυρκαγιών της περιόδου 2004 – 2019 στις περιοχές του Πετάλου, της Βόρειας Άνδρου, καθώς και στην περίπτωση της μεγάλης πυρκαγιάς του 2012 στην περιοχή του Κορθίου.
Οι αλλεπάλληλες φωτιές στα ορεινά του Πετάλου, έχουν προκαλέσει εκτεταμένη διάβρωση και αλλοίωση του ορεινού όγκου, υποβαθμίζοντας την οικολογική αξία του βουνού. Η περιοχή που έχει πληγεί περισσότερο αποτελεί και τον κυριότερο τροφοδότη του νησιού σε νερά.
Στη Βόρεια Άνδρο οι συχνές πυρκαγιές είτε γύρω από το Γαύριο (Άγιος Πέτρος, Κυπρί, Φελλός, Χάρακας, Σαρακήνικο, Άνω Γαύριο κλπ.), είτε σε άλλες περιοχές, φαίνεται να έχουν επηρεάσει πολύ μεγάλο μέρος του βόρειου τμήματος του νησιού.
Η φωτιά του Αυγούστου 2012 που ξεκίνησε στα Διποτάματα και κάλυψε σημαντικά τμήματα των περιοχών Παλαιοκάστρου, Κοχύλου & Ρωγού, επηρέασε σημαντικά μια αγροτική περιοχή γεμάτη αιμασιές, δουλεμένη αιώνες.
Οι καταγεγραμμένες περιπτώσεις δεν αποτελούν το σύνολο των πυρκαγιών του νησιού. Το αρχείο συμμετοχών του Συλλόγου Εθελοντών Δασοπυροσβεστών Άνδρου (ΣΕΔΑ) είναι πράγματι εντυπωσιακό και αξίζουν πολλά συγχαρητήρια για την προσφορά των εθελοντών όλα αυτά τα χρόνια, σε μία προσπάθεια να περιορισούν όσο το δυνατόν το κακό. Αν μη τι άλλο συγχαρητήρια αξίζουν και στο Πυροσβεστικό Σώμα που συχνά κάτω από αντίξοες συνθήκες (έλλειψη προσβασιμότητας, δύσβατες περιοχές, δύσκολες καιρικές συνθήκες) επιχειρούν με απαράμιλλη αυταπάρνηση.
Δεν έχουν αποτυπωθεί οι πυρκαγιές στην περιοχή της Σταυροπέδας – Ζαγανιάρι – Χαλκολιμνιώνα που αποτελούν μια άλλη ιστορία από μόνες τους. Επίσης οι πρόσφατες μεγάλες πυρκαγιές του 2020 σε Τρομάρχια, Πλάκα, Συνετί κλπ. δεν καλύπτονται από τις διαθέσιμες απεικονίσεις.
Οι δορυφορικές εικόνες ανά έτος που παρουσιάζονται, αποτυπώνουν συνήθως την εικόνα στα μέσα της χρονιάς. Έτσι με πορτοκαλί χρώμα επισημαίνονται όσες πυρκαγιές συνέβησαν από τα μέσα του προηγούμενου έτους, έως τις αρχές (Ιανουάριος – Μάιος) του απεικονιζόμενου έτους. Με ανοιχτό κίτρινο χρώμα αποτυπώνονται οι περιοχές που εμφανίζεται να έχουν καεί τα προηγούμενα χρόνια.
Με βάση το αρχείο συμμετοχών του ΣΕΔΑ, στις πυρκαγιές που επισημαίνονται, περιλαμβάνονται οι παρακάτω περιπτώσεις:
Πέταλο:
2006 Αύγουστος: Άνω Πιτροφός – Μένητες
2008 Οκτώβριος: Βουρκωτή – Εβρουσές
2010 Ιανουάριος: Βουρκωτή
2010 Νοέμβριος: Βόρη – Ρέματα
2011 Σεπτέμβριος (16): Παλαιόπολη
2011 Οκτώβριος (2 & 7): Βουρκωτή
2012 Οκτώβριος (5): Βόρη
2012 Οκτώβριος (12): Ζένιο
2013 Μάιος (1): Υψηλού
2013 Αύγουστος (11): Βουρκωτή – Πιτροφός
2014 Οκτώβριος (18): Κατακαλαίοι
2015 Ιανουάριος (5): Βουρκωτή
2017 Μάρτιος (26): Βουρκωτή – Ζένιο
2017 Μάιος (1-2): Βουρκωτή
Βόρεια Άνδρος:
2004 Αύγουστος: Μυρμηγκιές
2004 Οκτώβριος: Άνω Κατάκοιλος
2004 Οκτώβριος: Γίδες
2007 Ιούλιος: Άνω Αγ. Πέτρος
2007 Δεκέμβριος: Μονή Ζωοδόχου Πηγής (Μπατσί)
2008 Ιανουάριος: Μονής Ζωοδόχου Πηγής
2008 Ιούλιος: Γαύριο
2008 Νοέμβριος: Άνω Αγ. Πέτρος – Γίδες
2009 Αύγουστος: Φελλός – Χάρακας
2009 Αύγουστος: Άνω Γαύριο – Κουμάρι
2009 Σεπτέμβριος: Άνω Άγ. Πέτρος
2010 Σεπτέμβριος (22): Σιδόντας
2010 Σεπτέμβριος (27): Γίδες – Άγιος Πέτρος
2010 Νοέμβριος: Βόρη – Ρέματα (αναφέρθηκε και ανωτέρω για το Πέταλο)
2010 Νοέμβριος (30) :Γίδες – Βιτάλι
2011 Οκτώβριος (21): Βριόκαστρο
2012 Σεπτέμβριος (11-14): Βιτάλι
2012 Οκτώβριος (5): Βόρη (αναφέρθηκε και ανωτέρω για το Πέταλο)
2013 Ιούλιος (25): Κυπρί
2013 Αύγουστος (17): Άνω Γαύριο
2014 Οκτώβριος (1): Καλυβάρι
2015 Δεκέμβριος (8): Λεύκα
2016 Ιούλιος (8): Φελλός
2016 Οκτώβριος (18-19): Άγ. Πέτρος
Κόρθι:
2012 Αύγουστος (19): Διποτάματα – Έξω Βουνί – Κοχύλου – Γιαννισαίο – Λαρδιά – Ρωγό
Ο Οκτώβριος φαίνεται να είναι ο μήνας με το μεγαλύτερο αριθμό από τις ανωτέρω καταστροφικές πυρκαγιές (27%), ενώ οι πυρκαγιές των μηνών Οκτωβρίου – Μαΐου προσεγγίζουν το 60%. Αυτές οι περιπτώσεις, κατά κανόνα, αφορούν πυρκαγιές σε ορεινά – δυσπρόσιτα τμήματα του νησιού. Αντίθετα οι φωτιές στο διάστημα Ιουνίου – Σεπτεμβρίου φαίνεται να επηρεάζουν εξ ίσου τόσο δυσπρόσιτες ή ορεινές περιοχές όσο και περιοχές γύρω από σημαντικά τουριστικά θέρετρα.
Ιδιαίτερα στις ορεινές περιοχές όπου έχουν επαναληφθεί πυρκαγιές σε διάστημα λίγων ετών (Μεσαία ράχη Πετάλου: Βασιλικό / Ζένιο, ορεινή περιοχή ανάμεσα σε Άνω Άγιο Πέτρο, Γίδες & Βιτάλι), έχουν αρχίσει να παρατηρούνται σημάδια ερημοποίησης τα τελευταία χρόνια. Η ευαίσθητη φυσική διαδικασία αποκατάστασης του καμμένου εδάφους, διακόπηκε από νέες φωτιές στα ίδια σημεία. Η διάβρωση του εδάφους από τις βροχές μετά τις συνεχιζόμενες πυρκαγιές συμπαρέσυρε το λιγοστό χώμα των περιοχών αυτών, κάτι που είναι εμφανές και στις δορυφορικές απεικονίσεις.
Πολλά ακόμη θα μπορούσαν να γραφτούν για τα παράδοξα των καταστροφικών πυρκαγιών της Άνδρου τις τελευταίες δεκαετίες. Από τις κατασβέσεις ακόμη και με χιόνια, τους επαναλαμβανόμενους εμπρησμούς στις ίδιες περιοχές, την απερισκεψία περιπατητή στα Διποτάματα που κόντεψε να αφανίσει ολόκληρα χωριά.
Τα υπόλοιπα συμπεράσματα τα αφήνουμε σε εσάς.
Γιώργος Αρ. Γλυνός
Αρχείο Συμμετοχών ΣΕΔΑ:
http://seda-andros.blogspot.com/
