Οι εκκλησίες της Άρνης:
Ή Άρνη υπήρξε στο παρελθόν ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της Άνδρου. Στα 1670 περιλάμβανε 6 ενοριακούς ναούς: Άγ. Γεώργιος (Απανοχώρι), Άγ. Ιωάννης Πρόδρομος, Κοίμηση Θεοτόκου (Κουρτεσαίοι), Αγ. Ιωάννης Θεολόγος (Κουρτεσαίοι), Παναγία Κακονομαίων, Παναγία Μπαλαίων. Στα 1834 ως ενοριακοί ναοί αναφέρονται πέραν των ανωτέρω και οι Άγ. Πάντες στους Μπαλαίους καθώς και η Αγ. Κυριακή στα Ρέματα.
Το ΦΕΚ των διατηρητέων μνημείων της Άνδρου περιλαμβάνει 43 εκκλησίες στην ευρύτερη περιοχή της Άρνης.
Με την πολύτιμη βοήθεια των Σοφίας Μπάλλα, Μανώλη Μακρογκίκα, Γιάννη Χαλά, Αρχοντίας Στέφα, επιχειρούμε μια απόπειρα χαρτογραφικής απεικόνισης των περισσότερων εκκλησιών της Άρνης.
Με πράσινη πινέζα εμφανίζονται οι ενοριακοί ναοί του 1670, με πορτοκαλί οι επιπρόσθετοι ενοριακοί του 1834. Με πορφυρό χρώμα ο Βυζαντινός ναός των Αγ. Σαράντα στην κορυφή της Κουβάρας.
Γιώργος Αρ. Γλυνός
Τώρα που τις ξαναεξετάζω λοίπουν δύο εκκλησάκια το ένα βρίσκεται στην αρχή της κοιλάδας των Βιλίων, η Παναγία, που πρόσφατα ανακαινίσθηκε και ο Άγιος Φίλιππος στο Μπότι (ψηλά στις πηγές του ομόνυμου παραπόταμου του ποταμού της Βόρης). Τέλος, ευχαριστούμε τον κ. Γλυνό για την πρωτοβουλία της γεωγραφικής παρουσίασης των εκκλησιών της Άρνης, που δείχνουν αν μη τι άλλο το βαθύ θρησκευτικό αίσθημα των κτητόρων τους.
Επικοινωνήσαμε με τον κο Χαλά που μας διευκρίνισε ότι η Παναγία των Βιλίων πρόκειται για την Αγία Μόνη (Αγία Μονή στους χάρτες) που έχει επισημανθεί στις απεικονίσεις ψηλά πάνω από τη Βόρη. Ο Άγιος Φίλιππος που αναφέρει πρόκειται για τη Ζωοδόχο Πηγή στο Μπότι (πρόκειται για την κοιλάδα του δυτικού παραποτάμου της Βόρης) εκκλησία την οποία εντοπίσαμε κατόπιν πληροφοριών λίγο μετά την ανάρτηση.