Για πολλούς λόγους διάβασα όλη την «Αξιολόγηση Αναθεώρηση & Εξειδίκευση Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού & Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Ν. Αιγαίου». Πάρα πολλές σελίδες όπου μπορεί να χαθεί η ουσία. Είχα, όμως, περιέργεια και θέλω να καταθέσω την άποψή μου γιατί νομίζω ότι έχω ασχοληθεί κάπως με το νησί και γνωρίζω κάποια πράγματα.
Κατ’ αρχάς είναι μια προσέγγιση ενός πολύμορφου χώρου όπως είναι οι Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα. Δύσκολο πράγμα. Θα έλεγα όμως ότι είναι μια καλή αρχή, που επάνω της μπορεί κανείς να χτίσει. Είναι ανάγκη να υπάρχουν τέτοια σχέδια και κατευθυντήριες γραμμές γενικά για τις κλειστές τοπικές κοινωνίες που συνήθως δεν έβλεπαν τον ανταγωνισμό. Εδώ όμως υπάρχει ένα θέμα, που είναι πολύ βασικό. Οι τοπικές κοινωνίες και τα προβλήματά τους είναι σχεδόν ανύπαρκτα στο σχέδιο. Και θα το εξηγήσω.
Για να οικοδομήσει κανείς την ανάπτυξη ενός τόπου, πρέπει να γνωρίζει τον τόπο. Ένας «ξένος» για να τον γνωρίσει και να μπορεί να παράγει ένα αναπτυξιακό σχέδιο που θα πετύχει, πρέπει πρώτα να φτιάξει το εργαλείο για να γνωρίσει τον τόπο. Ο τόπος και ο πολιτισμός του είναι και πρέπει να είναι το βασικό κεφάλαιο, και πρώτα πρώτα πρέπει να βάλει τον άνθρωπο με όλα τα προβλήματά του στο αναπτυξιακό πλαίσιο. Εδώ είδα τα ελάχιστα βιογραφικά στοιχεία των συντακτών της μελέτης. Δεν υπάρχει κάποιος ανθρωπολόγος, κάποιος Κοινωνιολόγος ή κάποιος Ψυχολόγος. Με άλλα λόγια είναι ένα σχέδιο χωρίς να ληφθεί υπ’ όψην ο άνθρωπος-κάτοικος του χώρου. Σχεδιάζονται δράσεις για τον κάτοικο έχοντας βάλει τον κάτοικο στην άκρη! Ο κάτοικος όμως είναι ο πιο βασικός παράγων επιτυχίας ή αποτυχίας.
Θα δώσω ένα παράδειγμα. Το 2013 έγινε μια ημερίδα για τη μελισσοκομία στην Άνδρο. Ήρθαν η αρμόδια από τον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ για να ενημερώσει αλλά και δεσμεύτηκε να συνεχίσει να εκπαιδεύει τους ενδιαφερόμενους. Ήρθε επίσης ο πρόεδρος σχετικού ιδρύματος από την Αγγλία που χρηματοδότησε να εκδοθεί βιβλίο στα αγγλικά με τη πολύ σημαντική παραδοσιακή μελισσοκομία της Άνδρου. Ήρθε ο Γάλλος πρόεδρος της παγκόσμιας οργάνωσης μελισσοκομίας Apimondia. Μίλησαν με ενθουσιασμό για την Άνδρο και τη μελισσοκομία της.
Υπήρχαν και υπάρχουν προβλήματα. Ποια ήταν η συνέχεια; Βοήθησε ο Δήμος τους ενδιαφερόμενους και ειδικά το μοναδικό εξαιρετικό προϊόν της μελισσοκομίας της Άνδρου, δηλαδή το ρακί από μέλι; Θυμάται κανείς τίποτα σήμερα; Ασχολείται πραγματικά κανείς να ενημερώσει-εκπαιδεύσει τον κόσμο για τις ευκαιρίες; Φαίνεται πουθενά στο σχέδιο το ειδικό προϊόν της Άνδρου για ανάπτυξη; Φυσικά αυτή η ημερίδα δεν είχε σχεδιασθεί για να υπάρξει συνέχεια αλλά να προκαλέσει να υπάρξει συνέχεια. Απέτυχε; Βέβαια για διάφορους λόγους και πάνω απ’ όλα δεν υπήρξε σχέδιο που θα έβαζε και τους κατοίκους να το αποδεχθούν.
Ξαναγυρίζοντας στον άνθρωπο βασικό παράγοντα για επιτυχία, στο σχέδιο υπάρχει μια αναφορά που όλοι την συζητάμε αλλά μας πιάνει ρίγος. Η απασχόληση. Η Ελλάδα, η χώρα όχι των ονείρων αλλά των γκαρσονιών! Που είναι η μέθοδος για να βοηθηθεί ο κάτοικος να μπορέσει να προχωρήσει και να μην γίνει μόνο αυτό που περιγράφεται σαν τα πρώτα 10 επαγγέλματα με τη μεγαλύτερη ζήτηση στο Νότιο Αιγαίο (σελίδα 122-3):
- Επόπτες καθαρισμού και φροντιστές κτιρίων και κατοικιών (ISCO 515)
- Υπάλληλοι γραφείου (ISCO 4)
- Σερβιτόροι και μπάρμεν (ISCO 513)
- Απασχολούμενοι στην παροχή υπηρεσιών και πωλητές (ISCO 5)
- Πωλητές (ISCO 52)
- Νηπιαγωγοί (ISCO 2342)
- Οδηγοί μοτοσικλετών (ISCO 8321)
- Κομμωτές/κομμώτριες, αισθητικοί και ασκούντες συναφή επαγγέλματα (ISCO514)
- Μουσικοί, τραγουδιστές και συνθέτες (ISCO 2652)
- Απασχολούμενοι στην παροχή προσωπικών υπηρεσιών (ISCO 51).
Μήπως τώρα έχετε και εσείς εφιάλτες για τα παιδιά σας
Να σημειωθεί ότι ο σχεδιασμός ειδικά για την Άνδρο (σελίδα 145): κέντρο σύγχρονου πολιτισμού, τουρισμού (με έμφαση στις ειδικές μορφές) και αγροτικής οικονομίας, έρευνας και εκπαίδευσης στον τομέα της ναυτιλίας, προαγωγής πρότυπων δράσεων / εφαρμογών στην παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ. Δεν λέω ότι συμφωνώ με αυτά, απλά τονίζω ποιοι θα είναι αυτοί και πως θα γίνουν για να επανδρώσουν αυτό το σχεδιασμό;
Εδώ θα σταματήσω. Νομίζω ότι αφού αφαιρεθούν όλα τα τυποποιημένα λόγια όπως η αειφορία, η καινοτομία, κτλ, μένει μόνο η λέξη τουρισμός. Αυτό όμως, που ο κορωνοϊός ανέδειξε, είναι ότι η μονοκαλλιέργεια είναι εξαιρετικά επικίνδυνη για οποιαδήποτε κοινωνία.
Θέλει πολύ σκέψη και συζήτηση για να διαμορφωθεί κάτι που θα είναι αντάξιο του πολιτισμού των νησιών. Αλλά να υπάρχουν στο σχεδιασμό όχι μόνον οι τεχνικοί που ξέρουν να κατασκευάζουν προτάσεις. Σας το βεβαιώνω εγώ που κάποτε ήμουν σύμβουλος και σχεδίαζα προτάσεις παρόμοιες.
