Παρασκευή 16/8 στην αυλή, η τούρκικη ταινία που έχει γυριστεί στην Άνδρο : ” Ο Καθρέφτης”του Ερντέν Κιράλ

Ο Ερντέν Κιράλ είναι ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες στην ιστορία του τουρκικού σινεμά. Ανήκει στη δεύτερη γενιά των Τούρκων δημιουργών οι οποίοι, επηρεασμένοι από τον Γιλμάζ Γκιουνέι, τις δεκαετίες του ’70 και ’80, προσεγγίζουν με κριτικό τρόπο τα κοινωνικά προβλήματα της Τουρκίας  όπως η ταξική ανισότητα, η κοινωνική αδικία, η εσωτερική μετανάστευση, η οικονομική υπανάπτυξη και οι φεουδαρχικές πατριαρχικές σχέσεις της αγροτικής Τουρκίας.
Στηριζόμενος στην πολιτισμική του παράδοση και μεταφέροντας με ευαισθησία τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της χώρας του, χωρίς ποτέ να πέφτει στην παγίδα του εξωτισμού, ο Κιράλ καταφέρνει να απευθυνθεί σ’ ένα διεθνές κοινό χάρις στην ειλικρίνεια της ματιάς του, την οικουμενικότητα των αναζητήσεών του και την καλλιτεχνική αρτιότητα των ταινιών του.
Το 1983 ,αυτοεξόριστος στην Γερμανία από το 1980, λόγω του στρατιωτικού καθεστώτος στην Τουρκία, θέλει να γυρίσει πάνω σε σενάριο δικό του την ταινία “Ο Καθρέφτης” (Ayna) (Der Spiegel) βασισμένη σε ένα λαϊκό θρύλο.

Ένα ζευγάρι αγροτών ζει στο έλεος της φύσης και κάτω από τη σκιά του τοπικού φεουδάρχη. Όταν ο όμορφος αδελφός του φεουδάρχη δοκιμάζει να αποπλανήσει τη γυναίκα χρησιμοποιώντας έναν καθρέφτη ως δέλεαρ, ο σύζυγος αποκαθιστά την τιμή της οικογένειας σκοτώνοντάς τον. Αλλά οι ενοχές γι’ αυτό το θάνατο οδηγούν το ζευγάρι στην τρέλα.

 

Πρόκειται για μια ελεγεία των ανθρώπων της επαρχίας και της προσπάθειάς τους να επιβιώσουν σε μια εχθρική φύση, κάτω από μεσαιωνικές συνθήκες διαβίωσης και τον φόβο του αγά, που αναδεικνύει τα καταπιεσμένα συναισθήματα αλλά και την αίσθηση της τιμής και της αξιοπρέπειας που τους διέπει

Τον σχεδιασμό της παραγωγής αναλαμβάνει ο Έλληνας σκηνοθέτης Νίκος Περάκης  που έχει σπουδάσει κινηματογράφο στο Μόναχο και έχει δουλέψει σε πολλές ξένες παραγωγές.
Μη θέλοντας να γυρίσει την ταινία στην στρατοκρατούμενη  πατρίδα του, ο Περάκης προτείνει στον Κιράλ  να γυριστεί στην Άνδρο που ορισμένες τοποθεσίες της στο Μακροτάνταλο και στην περιοχή της Σταυροπέδας θυμίζουν ύπαιθρο της Τουρκίας και πραγματική η ταινία γυρίζεται στην Άνδρο και παίρνουν μέρος και έλληνες ηθοποιοί (Νίκος Σκιαδάς, Βασίλης Τσάγκλος,  και πολλοί κάτοικοι της Άνδρου.

Το 52ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης του 2011, θέλοντας να τιμήσει τον σπουδαίο αυτόν Τούρκο σκηνοθέτη, παρουσίασε ένα μεγάλο  αφιέρωμα στο έργο του για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Στη συνέντευξη Τύπου, την οποία συντόνισε ο υπεύθυνος του τμήματος Ματιές στα Βαλκάνια, Δημήτρης Κερκινός, ο τούρκος σκηνοθέτης μίλησε για πολλές και ενδιαφέρουσες πτυχές της μακρόχρονης διαδρομής του, καθώς και για τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες μέσα από τις οποίες εξελίχθηκε ως δημιουργός:

«Άρχισα να κάνω ταινίες το ’78. Όπως γνωρίζετε, το 1980 έγινε στρατιωτικό πραξικόπημα στην Τουρκία και ως εκ τούτου οι ταινίες μου γυρίστηκαν μέσα σε ένα περιβάλλον πολιτικής και κοινωνικής αναταραχής.
Τα γυρίσματα γίνονταν σχεδόν κρυφά κι έτσι προτιμούσα να δίνω μια μεταφορική χροιά στις ταινίες μου, επιλογή για την οποία έχω την αίσθηση ότι θυμίζω κάπως τον Κάρλος Σάουρα. Παρόλα αυτά, η αλήθεια είναι ότι με θλίβει να μιλάω για τις δυσκολίες που αντιμετώπιζα».
«Πάντα προσπαθούσα να με διακρίνει μια ρεαλιστική προσέγγιση, η οποία όμως χρειάζεται όρια, καθώς σε διαφορετική περίπτωση κινδυνεύεις να γίνεις νατουραλιστής. Δεδομένου ότι οι κλασικές ταινίες που προβάλλονταν στην ταινιοθήκη της Κωνσταντινούπολης δεν με εξέφραζαν, ολοκλήρωσα την εκπαίδευσή μου στη γαλλική κινηματογραφία.

 Ωστόσο, εάν κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν, η παραμονή μου στη Γερμανία με έκανε να αλλάξω στυλ, ενώ την πιο δύσκολη όσο και διαφορετική ταινία της φιλμογραφίας μου, τον Καθρέφτη, την έκανα στην Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα στην Άνδρο. Την παραγωγή είχε αναλάβει ένας παραγωγός από την Αθήνα σε συνεργασία με αρκετούς γάλλους και γερμανούς. Οι έλληνες συνεργάτες μας ήταν συνδικαλιστές του κομμουνιστικού κόμματος κι αυτό που θυμάμαι έντονα είναι ότι οι έλληνες μετά το 8ωρο παρατούσαν τη δουλειά και μετά ζητούσαν πληρωμή για υπερωρία, κάτι που φυσικά είναι και το σωστό!
Επίσης, όσο ζούσα στη Γερμανία συνεργάστηκα με τον Βιμ Βέντερς, στον οποίο άρεσε Ο καθρέφτης και με στήριζε πολύ, γεγονός που και πάλι με έκανε να προσανατολιστώ σε ένα νέο στυλ. Σήμερα αισθάνομαι ότι βρίσκομαι πλέον σε ένα διαφορετικό σημείο».

 Ο Ερντέν Κιράλ δήλωσε εντυπωσιασμένος από την απήχηση που έχουν βρει τα τουρκικά σίριαλ στην Ελλάδα, τα οποία ωστόσο αποτελούν μια συνέχεια των εμπορικών ταινιών της Τουρκίας. Τη στιγμή όμως που τα σίριαλ έχουν γίνει ένας αυτόνομος τομέας παραγωγής, ο κινηματογράφος αδυνατεί να επιτύχει κάτι ανάλογο. «Μετείχα σε 35 σχετικούς φορείς και μάλιστα είπα στον πρωθυπουργό ότι πρέπει να γίνει ένας νόμος που να ρυθμίζει τις λεπτομέρειες για την κινηματογραφική παραγωγή, χωρίς ωστόσο να έχει γίνει ακόμα κάτι. Έτσι, οι σκηνοθέτες πλέον εκτελούν χρέη και παραγωγού, αφού ο παραδοσιακός κινηματογράφος έχει πια ξεψυχήσει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα σημαντικοί δημιουργοί όπως ο Καπλάνογλου και ο Τσεϊλάν να αναγκάζονται να κάνουν δικές τους παραγωγές, από τη στιγμή που δεν υπάρχουν πια οι κλασικοί παραγωγοί», υπογράμμισε ο δημιουργός.