"Ανεμογεννήτριες και Δημόσια Υγεία" του Ανδριώτη γιατρού Γιώργου Δ. Καλλιβρούσση

Ορμώμενος από μια συναισθηματικά φορτισμένη και ουσιαστικά άσκοπη συζήτηση στο face book για τις ανεμογεννήτριες, στην οποία μπλέχτηκα άθελά μου, αποφάσισα να μελετήσω τη βιβλιογραφία στα πλαίσια μιας επιδημιολογικής προσέγγισης σχετικά με πιθανές επιπτώσεις από τη λειτουργία των ανεμογεννητριών στη δημόσια υγεία.
Επειδή η σύνταξη εμπεριστατωμένης μελέτης αποτελεί χρονοβόρα, ογκώδη και επίπονη υπόθεση, που προϋποθέτει ανάθεση έργου και καταβολή αμοιβής, περιορίζομαι στην ανακοίνωση των συμπερασμάτων αυτής της εργασίας, με τη ρητή δήλωση, ότι δεν πρόκειται για θέση υπέρ ή κατά των ανεμογεννητριών, αλλά για απλή αναφορά μόνο στα θέματα που αφορούν τη δημόσια υγεία. Υπάρχουν άλλες αναλύσεις που πραγματεύονται άλλες παραμέτρους, καθώς και τα υπέρ και τα κατά για την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών.Συμπεράσματα:
1.- Οι μεγάλες ανεμογεννήτριες δεν είναι αθώοι ανεμόμυλοι. Είναι βιομηχανικές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος και ως τέτοιες πρέπει να αντιμετωπίζονται σε νομικό, κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο.
2.- Κάθε βιομηχανική παραγωγή έχει ορισμένες επιπτώσεις στο περιβάλλον και καt’ επέκταση στον άνθρωπο, που επιβάλλουν ειδική χωροθέτηση, ανάλογα με την όχληση και την επικινδυνότητα που αυτή συνεπάγεται για τη δημόσια υγεία.
Σύμφωνα με τον Ν.3370/2005 άρθρο 1 και 2 “Η Δημόσια Υγεία είναι επένδυση για τη διατήρηση και βελτίωση του ανθρώπινου κεφαλαίου της χώρας. Ως Δημόσια Υγεία ορίζεται το σύνολο των οργανωμένων δραστηριοτήτων της πολιτείας και της κοινωνίας, που είναι επιστημονικά τεκμηριωμένες και αποβλέπουν στην πρόληψη νοσημάτων, στην προστασία και την προαγωγή της υγείας του πληθυσμού, στην αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής…”.

Πιθανοί παράγοντες επικινδυνότητας για τη δημόσια υγεία από τις ανεμογεννήτριες:

1. Ακουστικός θόρυβος

Η λειτουργία των ανεμογεννητριών προξενεί δύο ειδών θορύβους, το μηχανικό από την τριβή των διάφορων μηχανικών στοιχείων της εγκατάστασης και τον αεροδυναμικό από τη περιστροφή των πτερυγίων. Ενώ ο μηχανικός θόρυβος στις νέες, σύγχρονες, ανεμογεννήτριες, δηλαδή η ένταση εκπεμπόμενου θορύβου είναι αμελητέος, ο αεροδυναμικός είναι πολύ δυνατός και προκαλεί πραγματική ηχορύπανση. Στις σύγχρονες ανεμογεννήτριες η ένταση του θορύβου στη πηγή κυμαίνεται μεταξύ 98 – 104 dB(A), με τις περισσότερες να δημιουργούν θόρυβο γύρω στα 101dB(A). Δεδομένου ότι η ένταση του θορύβου είναι αντιστρόφως ανάλογη με το τετράγωνο της απόστασης, μειώνεται δηλαδή κατά 6 dB για κάθε διπλασιασμό της απόστασης, ο αποδέκτης θορύβου δέχεται την ένταση τού ήχου ως εξής: Για μια ανεμογεννήτρια με ένταση θορύβου101 dB (A), η αναμενόμενη ένταση θορύβου σε μια απόσταση 200 μέτρων θα είναι περίπου 43 dB (A) και σε απόσταση 400 μέτρων περίπου 38 dB (A). Τα ανώτατα επιτρεπτά όρια θορύβου σε dB, που έχει ορίσει η Ελληνική Πολιτεία με το Π.Δ. 1180/1981 ανάλογα με τη περιοχή, είναι: Βιομηχανική περιοχή 70, κυρίως βιομηχανική 65, μικτή 55, αστική 50, κατοικία σε επαφή 45. Οι επιπτώσεις για την υγεία, που βάση ανακοινώσεων της WHO (Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας) αναμένονται από τη ηχορύπανση, μπορεί να είναι παρεμπόδιση συνομιλίας και επικοινωνίας, απώλεια ακοής, επιπτώσεις στον ύπνο, επιπτώσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα και την ψυχολογία, επιπτώσεις στην κοινωνική συμπεριφορά, την απόδοση, την παραγωγικότητα, γενικά υποβάθμιση του περιβάλλοντος, μείωση της ποιότητας ζωής κλπ. Οι επιπτώσεις εξαρτώνται από τα χαρακτηριστικά του θορύβου, τη διάρκειά του και τη συχνότητα επανάληψης. Ανάλογη με την ένταση τού ήχου είναι τόσο η βαρύτητα, όσο και η συχνότητα των επιπτώσεων για τη υγεία. Τα ακόλουθα χαρακτηριστικά παραδείγματα δείχνουν την επίδραση της έντασης του θορύβου στην υγεία και στη κοινωνική ζωή:
Η αίσθηση του θορύβου στα 140 – 130 dB είναι πολύ οδυνηρή, στα 120 οδυνηρή και είναι χαρακτηριστική σε χώρους με πνευματικό τρυπάνι (κομπρεσέρ). Οι επιπτώσεις θα είναι μη αναστρέψιμες ζημιές στο αυτί (κώφωση). Στα 110 είναι ανυπόφορη και στα 100 δύσκολα υποφερτή και συναντάται κυρίως σε χώρους τυπογραφείου και επεξεργασίας μετάλλου. Η συνομιλία είναι αδύνατη και παρατηρείται απώλεια ακοής μετά από σύντομη έκθεση. 90 Πολύ θορυβώδες 80 Θορυβώδες. Συναντάται σε πολύ θορυβώδη δρόμο και σε σχολική καντίνα. Η συνομιλία είναι εφικτή σε απόσταση λίγων εκατοστών από το αυτί και παρατηρείται απώλεια ακοής μετά από μακροχρόνια έκθεση. 70 Συνομιλία µε έντονη φωνή και «παραστατική» συμπεριφορά 60 Μέση επίδραση θορυβώδης δρόμος. 50 Η ομιλία«καλύπτεται». Όριο για χρήση τηλέφωνου, Γραφείο. 40 Χαμηλή επίδραση Χαμηλή στάθμη ραδιοφώνου. 30 Ηρεμία. Ήρεμη και εύκολη συνομιλία Γραφείο µε ήρεμες συνθήκες λειτουργίας. 20 Πολλή ηρεμία. Καταληπτή ακόμα και συνομιλία «ψίθυρος» σε απόσταση 1 µ. Πολύ προστατευμένη από άποψη θορύβου αίθουσα. 10 Σιωπή. Ο παρατηρητής ακούει τους ήχους του σώματος του. Επιτυγχάνεται µόνο σε πολύ ειδικούς εργαστηριακούς χώρους.
Ακόμη και μια σύντομη ανάγνωση των προηγούμενων δείχνει, ότι η Ελληνική νομοθεσία δεν έχει προβλέψει χώρους για εγκατάσταση οχλουσών δραστηριοτήτων που ξεπερνούν ένταση θορύβου 70 dB (A). Η ανώτερη επιτρεπόμενη ένταση σε βιομηχανικές περιοχές είναι 70, ενώ ο μέσος όρος των σύγχρονων ανεμογεννητριών φτάνει τα 101, ενίοτε τα 104 dB (A). Άρα πρέπει να θεσμοθετηθεί ειδικός χώρος για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών ή με νέες τεχνολογίες να κατέβει η στάθμη θορύβου…! Αυτή η ανακολουθία δεν διορθώνεται με τον ισχυρισμό, ότι ήδη σε απόσταση 200 – 400 μέτρων επιτυγχάνεται η για κατοικίες προβλεπόμενη μείωση θορύβου σε 43 ή και 38 dB (A), γιατί η απόσταση αυτή, όπως θα φανεί στις επόμενες αναφορές, είναι ανεπαρκής και για άλλους λόγους.

2. Θόρυβος από υπόηχους και ήχους χαμηλών συχνοτήτων

Οι κατασκευαστές και άλλοι υπέρμαχοι των ανεμογεννητριών ισχυρίζονται, ότι οι ανεμογεννήτριες δεν παράγουν εκτός των ακουστικών θορύβων, άλλους χαμηλών συχνοτήτων και εφόσον οι θόρυβοι δεν γίνονται αντιληπτοί, δεν είναι δυνατό να βλάπτουν την υγεία. Συμβαίνει το αντίθετο. Είναι αναμφισβήτητο, ότι οι ανεμογεννήτριες εκπέμπουν επίσης τόσο υπόηχους όσο και ήχους χαμηλών συχνοτήτων (παρόμοιους με τα μπάσα των στερεοφωνικών), οι οποίοι διαφέρουν από παρόμοιους ήχους άλλης προέλευσης, όπως ο αέρας κλπ. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για αιολικά πάρκα με νέες μονάδες 2 – 3 Megawatt και ύψος 150 – 200 μέτρα. Οι υπόηχοι (ήχοι κάτω των 20 Hz), σε αντίθεση με τα ζώα, δεν γίνονται αντιληπτοί από το ανθρώπινο αυτί, ενίοτε όμως μπορούν να αντιλαμβάνονται σαν κραδασμοί. Στις ανεμογεννήτριες δημιουργείται ένα φάσμα χαμηλών συχνοτήτων και υπόηχων, που εξαρτάται από την αυτοσυχνότητα των πτερυγίων, που συνήθως είναι σημαντικά χαμηλότερη από τα 20 Hz μέχρι τα 1 Hz και ακόμη χαμηλότερα. Όσο μεγαλύτερη είναι η μονάδα, τόσο περισσότερο μετατοπίζεται η συχνότητα προς τη περιοχή των χαμηλών συχνοτήτων. Φυσικό χαρακτηριστικό των υπόηχων είναι επίσης, ότι η απορρόφηση του ήχου από τοίχους, παράθυρα και πόρτες είναι πολύ μικρή, με συνέπεια να σωρεύεται στους εσωτερικούς χώρους ένα στάσιμο κύμα υπόηχων, που οδηγεί σε σημαντική ηχορύπανση. Οι υπόηχοι σε εσωτερικούς χώρους, λόγω στάσης, είναι εντονότεροι από ότι σε εξωτερικούς χώρους και προκαλούν ιδιαίτερα ενοχλητική νευρική επιβάρυνση, με συνέπεια διάφορα παθολογικά συμπτώματα, όπως πονοκεφάλους, ζαλάδες, ναυτία, ταχυκαρδία, υπέρταση, προβλήματα ύπνου, δυσκολία πνευματικής συγκέντρωσης κ.α.π. Επίσης σημαντικό είναι, ότι οι υπόηχοι έχουν ένα κατά πολύ μεγαλύτερο βεληνεκές από τον ακουστικό ήχο, κάτι που επιβάλλει, η απόσταση από την πηγή να είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από αυτή που προβλέπεται για τον ακουστικό θόρυβο. Γερμανοί επιστήμονες θεωρούν ότι καλή βάση για θέσπιση ελάχιστων αποστάσεων θα μπορούσε να είναι ο τύπος: Υx10 (Y= ύψος της ανεμογεννήτριας σε μέτρα). Γενικά οι απόψεις των ειδικών επιστημόνων σχετικά με την επικινδυνότητα των ήχων χαμηλών συχνοτήτων είναι αντιφατικές και τα αποτελέσματα διαφόρων μελετών εξηγούνται από τους ερευνητές ανάλογα με την ιδεολογική τους τοποθέτηση υπέρ ή κατά των ανεμογεννητριών. Ενώ δεν υπάρχει ούτε μία μελέτη που να αθωώνει αυτό το φάσμα του ήχου, συμφωνούν σχεδόν όλοι, ότι η απόσταση μειώνει την ένταση του. Γερμανοί κατασκευαστές δηλώνουν χαρακτηριστικά, ότι μετά από μια απόσταση 700 μέτρων δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα από υπόηχους, αναγνωρίζοντας εμμέσως πλην σαφώς, ότι όντως σε μία ακτίνα τουλάχιστον 700 μέτρων από την πηγή υπάρχουν προβλήματα…!

3. Στροβοσκοπικό φαινόμενο ( Σκίαση)

Ανάλογα με τη θέση του ήλιου στον ορίζοντα, πίσω από την ανεμογεννήτρια, και μέσω της περιστροφής των πτερυγίων, δημιουργείται μια εναλλασσόμενη περιοδική σκίαση, από την οποία θα μπορούσαν να πληγούν διάφορα κτήρια. Σ αυτή την περίπτωση προκύπτει μια συνεχής γρήγορη εναλλαγή μεταξύ φωτός και σκιάς, για παράδειγμα στον κήπο, ή από τα παράθυρα στον κατοικήσιμο χώρο. Είναι αυτονόητο, ότι μια τέτοια κυκλική εναλλαγή του φωτός δημιουργεί έναν επιπλέον σημαντικό στρεσογόνο παράγοντα, ο οποίος θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία. Καλό θα ήταν τέτοιου είδους σκίαση να λείπει εντελώς από κατοικίες. Από προσωπικές αναφορές κατοίκων της Βόρειας Γερμανίας προκύπτει, ότι αυτό το φαινόμενο προκαλεί μεγάλη ενόχληση και κατά την οδήγηση και συνεπάγεται κίνδυνο πρόκλησης ατυχήματος.

4. Φωτορύπανση

Το σκοτάδι σημαίνει για τους ανθρώπους μία περίοδο αναζωογόνησης, ξεκούρασης και ύπνου. Παρενόχληση της νυχτερινής ησυχίας από συνεχές αναβόσβησμα των κόκκινων φώτων ασφαλείας των ανεμογεννητριών, που θυμίζουν φάρους και φώτα συναγερμών, συνεπάγεται μια επιπλέον σημαντική επιβάρυνση για την υγεία, η οποία επιβαρύνεται ακόμη περισσότερο από τη συνεχή κατανάλωση υπνωτικών φαρμάκων, δεδομένου ότι αυτά τα εκτυφλωτικά φώτα δεν μπορούν ούτε να σβηστούν, ούτε να μειωθεί η λάμψη τους.

5. Ψυχική επιβάρυνση λόγω καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος

Παρά το ωραιοποιημένο όνομα «ΑΙΟΛΙΚΟ ΠΑΡΚΟ» οι ανεμογεννήτριες δεν παύουν να είναι βιομηχανικές εγκαταστάσεις, οι οποίες τοποθετούνται συνήθως στο λιγοστό εναπομείναντα φυσικό χώρο, όπου κινδυνεύει να εξαφανιστεί η βιοποικιλότητα. Πολλοί άνθρωποι είναι συναισθηματικά δεμένοι με το περιβάλλον και την απείραχτη φύση και αντιδρούν με οργή όταν βλέπουν ότι ελλοχεύει η καταστροφή. Η υγεία είναι μια κατάσταση ισοζυγίου ανάμεσα σε στρες και ανάπαυση. Επειδή η εργασία και η ζωή των σημερινών ανθρώπων γίνεται όλο και περισσότερο αγχωτική, είναι απαραίτητα αναγκαίο να υπάρχουν χώροι ανάπαυσης και αναζωογόνησης στο φυσικό περιβάλλον, όπου οι καταπονημένοι άνθρωποι των πόλεων μπορούν να αποτραβηχτούν τα Σαββατοκύριακα και στις διακοπές για ανάπαυση και αναζωογόνηση. Ένα αιολικό πάρκο δεν προσφέρεται για τέτοιες δραστηριότητες… Στην ψυχολογική επιβάρυνση δεν συντελεί μόνο η απώλεια του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά και τα με αυξανόμενο ρυθμό εμφανιζόμενα αισθήματα έλλειψης εναλλακτικών λύσεων , ο περιορισμός της ελευθερίας για λήψη αποφάσεων και η απώλεια της δυνατότητας αυτοπροσδιορισμού. Με τη συνεχή και αναπόφευκτη παρουσία της γενεσιουργού αιτίας δυναμώνει η αίσθηση της αδυναμίας και της εξάρτησης από άλλους. Αυτό το διαρκές στρες οδηγεί σε σοβαρά ψυχοσωματικά φαινόμενα.

6. Το σύνδρομο NIMBY

Το γνωστό Σύνδρομο NIMBY πήρε το όνομά του στο τέλος της δεκαετίας του ’60 στην Αμερική (ακροστιχίδα της φράσης Not Ιn Μy Βack Υard, δηλαδή «όχι στην πίσω αυλή μου». Δηλαδή «μακριά από το σπίτι μου»). Τις εκδηλώσεις του συνδρόμου αυτού τις ζούμε καθημερινά στο στενότερο ή το ευρύτερο περιβάλλον μας. Συχνά λοιπόν ακούμε να λένε, ή λέμε (το επόμενο κείμενο, όπου υπάρχουν εισαγωγικά, έχει αντιγραφεί από δημοσίευση στο διαδίκτυο):
«Φυσικά και είμαστε υπέρ των κέντρων αποκατάστασης των πρώην τοξικομανών και ψυχικά ασθενών, αλλά όχι και το ίδρυμα μπροστά στα πόδια μας!»
«Ο κάδος απορριμμάτων μπροστά από το σπίτι του γείτονα θα ήταν πιο λειτουργικός απ’ ότι μπροστά από το δικό μας!»
«Δεν λέμε να μην μορφώνονται τα τσιγγανόπουλα, κάθε άλλο μάλιστα. Αλλά δεν υπήρχε άλλο σχολείο να τα πάνε, παρά στο σχολείο των παιδιών μου;»
«Χωρίς αμφιβολία, είναι απαραίτητη η εγκατάσταση της ανεμογεννήτριας, του λατομείου, του εργοταξίου, του εργοστασίου, του βιολογικού καθαρισμού, ή λειτουργία χώρου ταφής και καύσης των σκουπιδιών… Έλεος, όμως! Μια ολόκληρη Ελλάδα (μια ολόκληρη Άνδρος), την περιοχή μας βρήκανε;»
«Κοντολογίς: Να είμαστε καλά, να περνάμε καλά και το… βγάλσιμο του φιδιού από την τρύπα επαφίεται… στου μπουνταλά το χέρι. Ή, κατά άλλη εκδοχή: «“Παιδιά σηκωθείτε να βγείτε στους δρόμους”, γιατί εμείς απολαμβάνουμε τον ύπνο του …δικαίου, για να εκφράσουμε το σύνδρομο και παροιμιακά».
«Όπως αντιλαμβανόμαστε το σύνδρομο αφορά σε ανθρώπους που ξέρουν μόνο την …Πάρο και αγνοούν παντελώς την Αντίπαρο. Που αγνοούν την ευθύνη του «εγώ» ή του «εμείς» και ξέρουν μόνο την ευθύνη του «άλλου». Ανθρώπους με παρασιτική και αντιπαραγωγική νοοτροπία, που αποζητούν την αμοιβή χωρίς να αντιπροσφέρουν, που διεκδικούν τη συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων, αλλά απέχουν από το δύσκολο έργο της υλοποίησής τους, που κόπτονται για τα δικαιώματά τους, αλλά σφυρίζουν αδιάφορα όταν πρόκειται για τις υποχρεώσεις τους απέναντι στο γενικό καλό ή που θεωρούν «μαγκιά» τους να τα φορτώνουν στα «κορόιδα». Ανθρώπους που η αλαζονεία, η μικροψυχία, η μικρόνοια, τα μικροσυμφέροντα ή ο τοπικισμός τούς καθιστούν ευάλωτους στην παραπληροφόρηση, στο λαϊκισμό ή στο ρατσισμό και κάποτε τους παρασύρουν στη «δυναμική κινητοποίηση», με ή χωρίς… καραμπίνες.».
Το σύνδρομο αυτό υπάγεται στη Κοινωνική Παθολογία κι επειδή μπορεί να αναπτύξει εμμονές και αναγκαστικά συμπτώματα, άπτεται και της Ψυχοπαθολογίας και χρήζει ψυχιατρικής παρακολούθησης. Άρα είναι επικίνδυνο για την υγεία!

Γενικό Συμπέρασμα

Από την ουδέτερη ανάλυση της διεθνούς βιβλιογραφίας προκύπτει, ότι οι μεγάλες ανεμογεννήτριες μπορεί να είναι επικίνδυνες για τη δημόσια υγεία.
Η λειτουργία των ανεμογεννητριών στον τόπο της εγκατάστασής τους και σε αρκετά μεγάλη απόσταση από αυτές, μπορεί να προκαλέσει σοβαρή βλάβη στην υγεία των ανθρώπων και να μειώσει την ποιότητα ζωής.
Η Πολιτεία, η οποία είναι επιφορτισμένη με τη διαφύλαξη της Δημόσιας Υγείας, έχει την υποχρέωση να θεσπίσει νομοθετικό πλαίσιο τέτοιο, που να προβλέπει τόσο ειδικούς χώρους εγκατάστασης αιολικών πάρκων, όσο και ικανή απόσταση από κατοικίες και άλλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες.
Νησιωτικές περιοχές και άλλοι φυσικοί χώροι ιδιαίτερου κάλλους, όπου κατά κανόνα συρρέουν άνθρωποι των πόλεων για αναψυχή, αναζήτησή ησυχίας, διακοπές και γενικά αναζωογόνηση σε φυσικό περιβάλλον, θα έπρεπε, κατά κανόνα, να εξαιρούνται από τη χωροθέτηση για αιολικά πάρκα.
Υ.Γ. Εάν κάποιος ενδιαφέρεται για τη βιβλιογραφία συγκεκριμένης αναφοράς, μπορεί να μου τη ζητήσει από το messenger, αναγράφοντας συγχρόνως και το e-mail του για να του την αποστείλω.