Σινέ αυλή , Παρασκευή 18 Αυγούστου 2017, 21,15
Στρόμπολι
STROMBOLI, TERRA DI DIO
Κοινωνική 1950 | Α/Μ | Διάρκεια: 107′
Η πρώτη ταινία της θρυλικής συνεργασίας Μπέργκμαν – Ροσελίνι
Μια προσπάθεια χαρτογράφησης της αβύσσου της ανθρώπινης ψυχής
Γυρισμένη στο νησί Στρόμπολι, μας χαρίζει συγκλονιστικές σκηνές άγριας ομορφιάς που κόβουν την ανάσα
•Βραβείο καλύτερης ερμηνείας ξένης ηθοποιού σε ιταλική ταινία (Ασημένια Κορδέλα στην Ίνγκριντ Μπέργκμαν- 1951)
•Υποψηφιότητα για Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας (για τον Ρομπέρτο Ροσελίνι – 1951)
Σκηνοθεσία: Ρομπέρτο Ροσελίνι
Σενάριο: Ρομπέρτο Ροσελίνι, Σέρτζιο Αμιντέι, Τζιαν Πάολο Καλεγκάρι, Άρτ Κόν, Ρένζο Κεζάνα
Πρωταγωνιστούν: Ίνγκριντ Μπέργκμαν, Μάριο Βιτάλε, Ρένζο Κεζάνα, Μάριο Σπόνζο
Μουσική: Ρένζο Ροσελίνι
Ιταλία, 1950, 107΄
Αγαπητέ κ. Ροσελίνι,
Έχω δει τις ταινίες σας Ρώμη, ανοχύρωτη πόλη και Πάιζα, και μου άρεσαν πολύ. Αν χρειάζεστε λοιπόν, μια σουηδέζα ηθοποιό που μιλάει πολύ καλά αγγλικά, που δεν έχει ξεχάσει τα γερμανικά , που τα γαλλικά της είναι μετά βίας κατανοητά και που στα ιταλικά ξέρει μόνο να λέει «ti amo», είμαι έτοιμη να έρθω να κάνω μια ταινία μαζί σας.
Ίνγκριντ Μπέργκμαν
Αυτή η επιστολή της Μπέργκμαν προς τον Ροσελίνι, στάθηκε η αφορμή μιας μοναδικής συνεργασίας και μιας θυελλώδους ερωτικής σχέσης.
ΣΥΝΟΨΗ
Μετά το τέλος του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, η Καρίν, μια νεαρή Λιθουανή, βρίσκεται κλεισμένη σ’ ένα στρατόπεδο προσφύγων. Μην έχοντας άλλο τρόπο διαφυγής, αποφασίζει να δεχθεί την πρόταση γάμου του Αντόνιο, ενός νεαρού φύλακα του στρατοπέδου και τον ακολουθεί στον τόπο καταγωγής του, το νησί Στρόμπολι. Ωστόσο, η ζωή στο νησί δε διαφέρει και πολύ από τον προηγούμενο εγκλεισμό της. Η Καρίν αδυνατεί να προσαρμοστεί σ’ αυτό το αφιλόξενο φυσικό περιβάλλον και να γίνει αποδεκτή από τους στενόμυαλους κατοίκους του νησιού. Σταδιακά περιθωριοποιείται και αποξενώνεται ακόμη και από τον ίδιο της το σύζυγο. Είναι όμως αποφασισμένη πάση θυσία να δραπετεύσει…
Η ταινία Στρόμπολι, η γη του Θεού, είναι η πρώτη από μια σειρά ταινιών που θα γυρίσουν μαζί. Είναι επίσης η πρώτη τόσο «εσωτερική» και «μυστικιστική» ταινία του Ροσελίνι που έδωσε στην Μπέργκμαν την ευκαιρία να δοκιμάσει τις δυνάμεις της και σε μια «νατουραλιστική» ερμηνεία, τόσο διαφορετική από τους έως τότε ρόλους της στο Χόλυγουντ.
Η ταινία είναι μια αλληγορική εκδοχή του μεταπολεμικού κόσμου που είναι γεμάτος από αδιέξοδα και συνεχείς ματαιώσεις. Ο Ροσελίνι κινηματογραφεί στο φυσικό περιβάλλον του νησιού, στου πρόποδες του ηφαιστείου που σαν συμβολισμός εμπεριέχει ταυτόχρονα τις έννοιες της καταστροφής και της αναγέννησης.
Η ταινία επίσης θίγει το θέμα της διαφορετικότητας και της δυσκολίας αποδοχής του διαφορετικού, ιδίως σε μια μικρή και κλειστή κοινωνία όπως αυτή του νησιού Στρόμπολι. Η πρωταγωνίστρια αντιμετωπίζεται ως εισβολέας και ως απειλή για τα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα. Οι κάτοικοι αποφεύγουν κάθε επαφή μαζί της, φοβούμενοι τη δική τους αλλοίωση από την επιρροή της, οδηγώντας την έτσι στην απόλυτη απομόνωση.
Το συγκεκριμένο μήνυμα, το θέμα δηλαδή της διαφορετικότητας και της δαιμονοποίησης του διαφορετικού, είναι στις μέρες μας – με τους χιλιάδες πρόσφυγες και οικονομικούς μετανάστες που φθάνουν καθημερινά στη χώρα μας από την Ασία και την Αφρική ζητώντας πολιτικό άσυλο, ή μια καλύτερη ζωή – περισσότερο επίκαιρο από ποτέ. Στην καλύτερη των περιπτώσεων οι άνθρωποι αυτοί, αντιμετωπίζονται με καχυποψία και επιφυλακτικότητα, χωρίς να λείπουν και περιπτώσεις βίαιης και απάνθρωπης μεταχείρισής τους από τους γηγενείς πληθυσμούς. Από ακραίες εθνικιστικές ομάδες διατυπώνονται φόβοι, για αλλοίωση της εθνικής συνοχής και των πατροπαράδοτων αξιών και ιδανικών. Με αποτέλεσμα οι μετανάστες να τίθενται στο περιθώριο και να γκετοποιούνται με αρνητικές συνέπειες τόσο για τους ίδιους όσο και για την τοπική κοινωνία.
Ωστόσο, στην ταινία, δεν είναι μόνο οι κάτοικοι αυτοί που αρνούνται να δεχθούν τη διαφορετικότητα της Καρίν. Είναι και η ίδια αρνητική εξ αρχής σε κάθε προσπάθεια προσέγγισης αυτού του διαφορετικού τόπου και τρόπου ζωής. Ακολουθώντας τη συμβουλή του ιερέα του νησιού, δίνει μια ευκαιρία στο γάμο της και ξεκινά αναμορφώνοντας το χώρο του σπιτιού «για να είναι όμορφο για τον άντρα της». Ωστόσο, σε αυτή της την προσπάθεια δεν φροντίζει να διατηρήσει τίποτε από τα αντικείμενα που έχουν συναισθηματική αξία για το σύζυγό της, που τον συνδέουν με την παράδοση και τις αξίες του. Εισάγει στοιχεία εντελώς ξένα, όπως για παράδειγμα ο κάκτος που χρησιμοποιεί ως καλλωπιστικό φυτό στο σαλόνι, χωρίς να φροντίσει να τα «παντρέψει» με στοιχεία της ντόπιας κουλτούρας, ώστε να γίνουν πιο εύκολα αποδεκτά και αφομοιώσιμα και από τους κατοίκους του νησιού. Επίσης, η ενδυμασία που επιλέγει θα επικρινόταν ως άκρως προοδευτική ακόμη και σε πιο μεγάλες πόλεις εκείνη την εποχή, πόσο μάλλον σε μια τόσο μικρή κοινωνία.
Στην ταινία είναι εμφανής η έλλειψη διάθεσης για προσέγγιση με το «διαφορετικό» και από τις δύο πλευρές. Είναι πιθανότατα η καχυποψία και ο φόβος αλλοίωσης από την πλευρά των κατοίκων (χαρακτηριστικό γνώρισμα όλων των μικρών κοινωνιών) και η υπεροψία από την πλευρά της Κατρίν, η απαξίωση του τρόπου ζωής των κατοίκων ως εντελώς οπισθοδρομικού και αναχρονιστικού. Κάθε πραγματική γνωριμία όμως μεταξύ δύο διαφορετικών πολιτισμικών φορέων προϋποθέτει το μεταξύ τους «διάλογο», χωρίς προκαταλήψεις και αβάσιμους φόβους. Γιατί από κάθε επαφή μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών, αποκομίζουν νέα ερεθίσματα και νέες εμπειρίες και οι δύο πλευρές, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη συνέχεια αυτούσια ή αφομοιωμένα κατά τα εκάστοτε πρότυπα για να εμπλουτίσουν και να αναζωογονήσουν με νέα στοιχεία το εκατέροθεν πολιτισμικό σύστημα.
Γνωρίζατε ότι:
•Ο ρόλος της Καρίν προοριζόταν αρχικά για την Άννα Μανιάνι, ερωμένης του Ροσελίνι πριν μπει στη ζωή του η Ίνγκριντ Μπέργκμαν.
•Στα γυρίσματα της ταινίας, ξεκίνησε ένας θυελλώδης έρωτας μεταξύ του σκηνοθέτη και της πρωταγωνίστριάς του. Το σκάνδαλο που ακολούθησε το νέο της εξωσυζυγικής τους σχέσης και της εγκυμοσύνη της ηθοποιού, πήρε τέτοιες διαστάσεις που έφτασε ως τη Γερουσία των ΗΠΑ. Οι πόρτες των αμερικανικών στούντιο έκλεισαν για την Μπέργκμαν και χαρακτηρίστηκε ως ανήθικη και μια πολύ αρνητική επιρροή τόσο από το πολιτικό όσο και το θρησκευτικό κατεστημένο της Αμερικής.
Το σκάνδαλο του Στρόμπολι
Γιατί άραγε αυτός ο δεσμός μεταξύ Μπέργκμαν και Ροσελίνι που ξεκίνησε με αφορμή την επαγγελματική τους συνεργασία για την ταινία Στρόμπολι εξελίχθηκε σε τόσο μεγάλο σκάνδαλο για την εποχή εκείνη και έχει λάβει διαστάσεις ενός κινηματογραφικού μύθου που φθάνει ως τις μέρες μας;
Σύμφωνα με τον κριτικό κινηματογράφου Φρανσουά – Γκιγιώμ Λορέν, αυτό οφείλεται στο παράδοξο της σχέσης. Πρόκειται πραγματικά για τη συνάντηση δύο εντελώς διαφορετικών κόσμων, με ελάχιστες πιθανότητες να συναντηθούν μεταξύ τους. Από τη μια η σταρ των Χολιγουντιανών παραγωγών και από την άλλη ο κατεξοχήν εκπρόσωπος του νεορεαλιστικού κινηματογράφου….
Η Αμερική αυτή την πρώτη μεταπολεμική περίοδο υιοθετεί μια στάση απομονωτισμού ως προς την εξωτερική πολιτική της και αναδίπλωση στις εσωτερικές της υποθέσεις. Στην κοινωνία επικρατούν πουριτανικές απόψεις. Επίσης είναι η περίοδος του Ψυχρού Πολέμου. Ο Ροσελίνι παρουσιάζεται (λανθασμένα) ως ο εχθρός- αριστερών πολιτικών φρονημάτων και η Μπέργκμαν ως η ξένη που πρόδωσε τα αμερικανικά ιδεώδη και την αμερικανική κοινωνία που την δέχθηκε με τόση αγάπη.
Η Μπέργκμαν βιώνει την περίοδο αυτή μια ψυχολογική κατάσταση παραπλήσια με αυτή της ηρωίδας που ενσαρκώνει. Τα γυρίσματα του Στρόμπολι δεν έχουν καμιά σχέση με τα γυρίσματα στα κινηματογραφικά στούντιο του Χόλιγουντ. Σενάριο δεν υπάρχει πάντα και οι ηθοποιοί καλούνται συχνά να αυτοσχεδιάσουν. Η έλλειψη αυστηρού επαγγελματισμού είναι εμφανής σε όλους τους τομείς. Η Μπέργκμαν επίσης δε μιλάει τη γλώσσα και αυτό την αποξενώνει από τους υπόλοιπους συντελεστές της ταινίας. Το σκάνδαλο που ξεσπάει όταν διαρρέει το νέο της σχέσης της με τον Ροσελίνι, οι φίλοι που της γυρίζουν την πλάτη, η διεθνής κατακραυγή και η απαξίωση από τους θαυμαστές της… Βλέποντας την ταινία, μπορεί κανείς να αντιληφθεί τον πόνο όχι μόνο της ηρωίδας αλλά και της ίδιας της Μπέργκμαν.
