Πολλά μπορεί να δει κανείς όταν επισκέπτεται το Κόρθι: πυργόσπιτα και περιβόλια, θεόρατα κυπαρίσσια και αιωνόβιες ελιές, βρύσες με μαρμάρινα ανάγλυφα και μικρές και μεγάλες εκκλησίες, που συμπυκνώνουν τη μακρόχρονη ιστορική διαδρομή του τόπου. Ανάμεσα στις τελευταίες ξεχωρίζουν δύο, για την ηλικία τους και για την αρχιτεκτονική και αρχαιολόγική τους αξία: ο Άγιος Νικόλαος και ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, δίπλα στην κορθιανή Θεοσκέπαστη.
Δυστυχώς όμως και οι δύο απογοητεύουν και θλίβουν τον επισκέπτη, καθώς παραμένουν κλειστές και απροσπέλαστες, με πολύ σοβαρά προβλήματα.
Ο Άγιος Νικόλαος κτίστηκε τον 12ο αιώνα, όταν η Άνδρος απολάμβανε μεγάλο πλούτο από την παραγωγή των φημισμένων μεταξωτών της. Είναι ένα κομψό κτίσμα του αρχιτεκτονικού τύπου που ονομάζεται σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο, πλούσια διακοσμημένο με μαρμάρινα ανάγλυφα και τοιχογραφίες. Στη μεγάλη επισκευή που έγινε το 1730 ο ναός απέκτησε το όμορφο πρόπυλο που υπάρχει μέχρι σήμερα. Πρόκειται για ένα μνημείο εφάμιλλο των Ταξιαρχών της Μεσαριάς και της Μελίδας και είναι το μοναδικό της εποχής αυτής σε όλη τη νότια Άνδρο.
Εύκολα διαπιστώνει κανείς ότι ο Άγιος Νικόλαος είναι από χρόνια παραμελημένος. Οι εξωτερικοί τοίχοι παρουσιάζουν μεγάλες φθορές, ο τρούλος το ίδιο, τα κεραμίδια έχουν γεμίσει χόρτα και διαλύονται. Ο περιβάλλων χώρος είναι γεμάτος αγριόχορτα και σκουπίδια. Πολλές φθορές είναι φανερές και στο εσωτερικό, παρόλο που ο ναός λειτουργείται στην πανήγυρή του. Η συντήρηση ενός τέτοιου, σπουδαίου μνημείου, μπορεί να γίνει μόνο από την αρχαιολογική υπηρεσία, η οποία έχει έτοιμη την απαραίτητη μελέτη, εκπονημένη από ειδικό αναστηλωτή με έξοδα του τότε δήμου Κορθίου. Όσο όμως δεν υπάρχουν χρήματα, ο άγιος-προστάτης των ναυτικών υφίσταται την αυξανόμενη φθορά του χρόνου.
Λίγο πιο κάτω από τον Άγιο Νικόλαο, δίπλα στη Θεοσκέπαστη, βρίσκεται ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, η τρουλαία εκκλησία με το κυπαρίσσι στη στέγη. Οι εργασίες συντήρησής της που έγιναν από την Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων των Κυκλάδων ως το 2008, οδήγησαν στην ανακάλυψη ότι χτίστηκε τον 5ο-6ο αιώνα: είναι δηλαδή η παλαιότερη εκκλησία της Άνδρου που σώζεται σε όλο της το ύψος και μια από τις καλύτερα διατηρημένες της εποχής αυτής σε όλο το Αιγαίο, σύγχρονη της Εκατονταπυλιανής της Πάρου.
Το μνημείο αυτό, που θα έπρεπε να προσελκύει εκατοντάδες επισκέπτες, παραμένει κλειστό και απροσπέλαστο, από το 2008. Η αναστήλωσή του διακόπηκε, λόγω έλλειψης χρημάτων, και σήμερα τριγυρίζεται από σκάμματα γεμάτα αγριόχορτα, χωρίς κανονικές πόρτες, χωρίς καθόλου παράθυρα, με όλη τη λεπτομερή δουλειά της συντήρησής του παραδομένη στη φθορά του χρόνου.
Τα σχέδια της αρχαιολογικής υπηρεσίας να αναπλαστεί όλος ο χώρος, μαζί με τη Θεοσκέπαστη και το κοντινό εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου, έμειναν κι αυτά στα χαρτιά. Ποιος θα δώσει μια λύση, ώστε να πάψει η Άνδρος να στερείται αυτών των θησαυρών της;
