Ἀνδριακά Χρονικά: «Ξεφυλλίζοντας τὰ παληὰ» (1)

Ειδήσεις από παλιές εφημερίδες της Άνδρου,που καλύπτουν την περίοδο 1878 -1941, όπως παρουσιάστηκαν στα “Ανδριακά Χρονικά” του “Ανδριακού Ομίλου” στις αρχές της δεκαετίας του 1960.
Και πρώτα μία περιγραφή του περιβάλλοντος και των συνθηκών της εποχής:

«Οἱ κάτοικοι τῆς Ἄνδρου, συμφώνως πρὸς τὴν ἀπογραφήν τοῦ 1878, ἀνήρχοντο εἰς 26 χιλιάδας περίπου και κατά τὸ 1897 εἰς 29 χιλιάδας, δηλαδή ὁ πληθυσμός ἦτο κατά πολύ ἀνώτερος τοῦ σημερινοῦ, διετηρεῖτο δέ περίπου πάντοτε ὁ ἴδιος, χωρίς αἰσθητὰς αὐξομειώσεις, διότι οἱ Ἄνδριοι τότε, σπανίως ἀπεμακρύνοντο τῆς νήσου των.
Ἡ πόλις τῆς Ἄνδρου, ἐπεξετείνετο μέχρι τοῦ οἰκήματος τῆς σημερινῆς Λέσχης, ὁπόθεν ἐπροχώρει ὁ σημερινὸς (1960) ἁμαξωτὸς.
Ἡ πλατεῖα, ὅπου, ἀργότερον, τὸ 1894, ἀνηγέρθη τὸ Γηροκομεῖον, ἦτο τότε χέρσος χῶρος.
Αἱ συνοικίαι ἦσαν ὡς καὶ σήμερον (1960). Ἡ «Καμάρα», τὸ «Παραπόρτι», ὁ «Ταξιάρχης», ἡ «Πλακούρα», ἡ «Ὀξώπορτα», καὶ οἱ «Μπαξέδες» εἰς τοὺς ὁποίους ὑπῆρχον ἀραιαὶ κατοικίαι καὶ μικρὰ ὑψώματα ἄμμου, οἱ «Κουμοῦλες», ὅπου ἐφύοντο δὲ ἀραιοί θάμνοι, οἱ «γαλατάδες» ἀπὸ τοὺς ὁποίους κοπτομένους, ἀνέβλυζε γαλακτώδης ὀπός. Ὁ χῶρος ἐκεῖνος ἦτο ὁ συνήθης τόπος τῶν παιδικῶν παιγνιδίων.
Στρῶσις τῶν δρόμων, ὑπῆρχεν ὑποτυπώδης. Ἀλλοῦ ἀκανόνιστοι πλάκες καὶ ἀλλοῦ χῶμα, μεταβαλλόμενον μετὰ βροχήν, εἰς λάσπην.

Ἐκεῖ, ὅπου σήμερον, εὑρίσκεται, ὁ πρὸ τοῦ ναοῦ τῆς Παναγίας κῆπος, ὑπῆρχεν η κατά το 1904 κατεδαφισθεῖσα, παλαιά ἐκκλησία τῆς Παναγίας, καὶ ἡ αὐλή της μὲ τὸ κωδωνοστάσιον, εἰς δὲ τὴν πρὸς βορρᾶν γωνίαν τοῦ δρόμου, εὑρίσκετο δημοτικὴ κρήνη καὶ μεγάλος  πλάτανος διατηρούμενος μέχρις ἐσχάτων.
Ἡ ἄνωθεν τῆς αὐλῆς τῆς παλαιᾶς ἐκκλησίας ὑψηλότερον κειμένη ἔκτασις, ἔνθα νῦν ἡ νέα καλλιπρεπὴς ἐκκλησία, ἦτο χέρσος περιμανδρωμένος χῶρος, χρησιμοποιούμενος ὡς «γαϊδουροστάσιον.

 
Ἡ πόλις ὑδρεύετο κατ’ ἀρχὰς ἐκ Λαμύρων, διὰ σωλήνος διανέμοντος το ὕδωρ
εἰς διαφόρους ἐν τῆ πόλει κρήνας. Ἀργότερον, ἀνηγέρθη ἡ μικρά παλαιὰ δεξαμενή παρὰ τὴν θὲσιν «Τρεῖς ἐκκλησιὲς» μεταφερομένου τοῦ ὕδατος ἐκ Μενήτων διὰ δὲ τὴν διανομὴν του εἶχον κατὰ καιρούς, ἀνηγερθεῖ δημόσιαι κρῆναι.
Ἡ μεταφορὰ εἰς τὰς οἰκίας, ἐγένετο μὲ τὰ σταμνιὰ τὰ ὁποῖα, αἱ μικραί, ἐκ Καρύστου ὑπηρέτριαι, τὰ περίφημα «κουτρουλὰ» μετέφερον ἐπὶ τῶν ὤμων των καὶ ἀπέθετον εἰς εἰδικὴν θέσιν, τὴν «σταμνοθήκην».

Ἡ ἀποχέτευσις, ἰδίως είς τὴν παλαιάν πόλιν, ἦτο ἀνύπαρκτος ἤ πρωτόγονος καὶ ἀρκετοὶ ἐξ ἡμῶν θὰ ἐνθυμοῦντο τὰς ἀκαλύπτους, ἄνωθεν τῆς πρὸς Ἁγίαν Θαλασσινὴν ὁδοῦ, ἀποχετεύσεις, τὰ περίφημα «τζιρίζια» τὰ ὁποῖα, ὅταν ἰδίως ἔπνεε ἄνεμος, ἐν τῆ κυριολεξίᾳ «οὔρειος» ἀπέστελλον ραντισμόν, ὡς χαιρετισμόν, πρὸς τοὺς ἀποβιβαζομένους ἐκεῖ ἐπιβάτας….»

(συνεχίζεται)

Οι φωτογραφίες που θα συνοδεύουν τις αναρτήσεις ενδέχεται να μην συμπίπτουν με τις ειδήσεις χρονολογικά