Ηλίας Πολέμης: Οι μανίτες στο Δημοτικό Στάδιο Άνδρου

 
Αν και η επίσκεψή μου στην Άνδρο το Πάσχα του 2016 δεν είχε επιστημονικό έρεισμα, αλλά αμιγώς κοινωνικό -να περάσω δηλαδή τις μέρες αυτές με αγαπημένα πρόσωπα- η τύχη το έφερε να προσθέσω ένα ακόμη είδος μανιταριού στον κατάλογο αυτών που έως τώρα γνώριζα πως κατοικοεδρεύουν στο νησί μας.
Η πληροφορία ήρθε από μια αγαπημένη φίλη που έτυχε να βρεθεί στο Δημοτικό μας Στάδιο και η οποία μου είπε “Ηλία το γήπεδο έχει γεμίσει με μανιτάρια!” κι ευθύς ο μυκητολόγος της γειτονιάς έπιασε δουλειά …
Κατέβηκα λοιπόν στο Στάδιο Νια Τρίτη απόγευμα να δω τι είδους “μανίτες” είναι αυτοί που αγαπούνε το γκαζόν του γηπέδου έχοντας ήδη στο μυαλό μου μερικούς πιθανούς “υπόπτους” για τους οποίους η πείρα και η διαίσθησή μου πε προϊδέαζαν.

Πράγματι το δροσερό χορτάρι έβριθε από πολλά μικρά μανιταράκια του ιδίου είδους και σε όλα τα στάδια ανάπτυξής τους, με τα καπελάκια τους σε χρώμα καφέ στην αρχή και μετά μπεζ καθώς στεγνώναν (ένα φαινόμενο που καλείται “υγροφάνεια”). Διάσπαρτα και κατά ομάδες έμοιαζαν με μικρά λουλουδάκια της άνοιξης εν μέσω του καταπράσινου χλοοτάπητα.
Παρεμπιπτόντως, τα μανιτάρια δεν “φύτρωναν” στο γκαζόν αλλά αναπτύσσονταν ανάμεσα στο χόρτο λόγω του ότι υπάρχει το σώμα του μύκητα (μυκήλιο) στο έδαφος και οι συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας ευνόησαν την παραγωγή των αναπαραγωγικών οργάνων του εν λόγω μύκητα (δηλαδή των μανιταριών).
Η διαίσθησή μου (αλλά και η πείρα μου) επιβεβαιώθηκαν εν μέρει μόλις τα είδα. Χμ, σκέφτηκα, εσάς κάπου σας ξέρω αλλά δεν σας έχω ξαναδεί στα μέρη μου (Παραπορτιανός βέρος γαρ!). Ασφαλώς, η επιστημονική δεοντολογία επιβάλλει να επιβεβαιώνεται η ταυτότητα όλων των ευρημάτων μου κι έτσι αφού φωτογράφησα τα μανιταράκια, συνέλεξα ικανό δείγμα και το πήρα μαζί μου στην Αθήνα φεύγοντας για να το εξετάσω ενδελεχώς.
Σήμερα λοιπόν που κατέβηκα στο χώρο δουλειάς μου -το Εργαστήριο Γενικής και Γεωργικής Μικροβιολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών- εξέτασα τα δείγματα στο μικροσκόπιο και πλέον μπορώ να πω ποιος είναι ο “φιλάθλος” αυτός μύκητας μετά της δέουσας παρρησίας.
Πρόκειται για το είδος που έχει επιστημονικό ονοματεπώνυμο Panaeolina foenisecii (ήτοι “Παναιολίσκη του σανού” σε δική μου ελεύθερη ελληνοποίηση!). Μην ψάχνετε για ελληνικό κοινό όνομα, δεν έχει όπως και τα περισσότερα μικρά κι ασήμαντα μανιταράκια, όμως καθώς πρόκειται για κοσμοπολιτικό είδος να πούμε πως οι αγγλοσάξονες το λένε “lawn mower’s mushroom” (μανιτάρι – μηχανή του γκαζόν), ευλόγως μια που ο μύκητας που παράγει αυτά τα μανιτάρια τρέφεται από τα νεκρά υπολείμματα του χορταριού.
 
Κι επειδή μαντεύω (εκ πείρας πάλι …) την απορία σας, απαντώ πάραυτα και κατηγορηματικά: ΟΧΙ δεν τρώγονται!  Εκτός του ότι είναι μια σταλιά μανιτάρια, έχουν τη φήμη πως είναι τοξικά και μάλιστα παραισθησιογόνα (λωλομανίτες δηλαδή…). Και για να προλάβω κάποιους ή κάποιες που αυτό θα το θεωρήσουν ως “ενδιαφέρουσα πληροφορία”, θα προσθέσω ότι η φήμη αυτή έχει καταρριφθεί εν πολλοίς μετά από αρκετές μελέτες της χημικής τους σύστασης που έχουν γίνει από το 1963 έως σήμερα. Επειδή δε τα “μικρά καφέ μανιταράκια” (Little Brown Mushrooms) είναι άπειρα είδη και αναγνωρίζονται μόνο από εξειδικευμένους ανθρώπους (επαγγελματίες κι ερασιτέχνες μυκητολόγους) μετά από εξέταση στο μικροσκόπιο, τα ξεχνάμε γενικώς ως πιθανό … μεζέ!
Εν κατακλείδι λοιπόν τα καφέ-μπεζ μανιταράκια του γηπέδου ανήκουν σ’ ένα εξαιρετικά συνηθισμένο είδος μύκητα που απαντά σε λιβάδια με χορτάρι και ιδίως με γκαζόν σε όλο τον πλανήτη γη, πιθανολογώ δε πως στο Παραπόρτι μας ήρθαν ως “έποικοι” μαζί με τον χλοοτάπητα του Σταδίου. Επίσης, δεδομένου ότι το Στάδιο συχνά επισκέπτονται γονείς με τα μικρά παιδάκια τους, εφιστώ την προσοχή των γονέων ώστε να μην αφήσουν τα γεμάτα περιέργεια “τζιέρια” τους να φάνε οποιοδήποτε μανιτάρι βρουν στον γκαζόν!

Η.Π.
6-5-2016

Ο Ηλίας Πολέμης είναι  διδάκτορας μυκητολόγος-επιστημονικός συνεργάτης του Εργαστηρίου Γενικής και Γεωργικής Μικροβιολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών