Ο Διγενής στην Άνδρο

Παρ’ όλο που οι γνώσεις μας για την πνευματική κίνηση στην Άνδρο είναι μηδαμινές μέχρι την δημιουργία του νέου Ελληνικού κράτους, κάποια ευρήματα μας δείχνουν ότι πρέπει να υπήρχε μια αρκετά σημαντική σε μια ασήμαντη κατά τα άλλα επαρχία. Έτσι ένα πολύ σημαντικό κείμενο για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας και ειδικά του ελληνικού μεσαίωνα βρέθηκε στο νησί. Αυτό είναι το «Έπος του Διγενή Ακρίτα», το παλαιότερο λογοτεχνικό γραπτό μνημείο της δημώδους ελληνικής μεσαιωνικής γλώσσας το οποίο έχει θεωρηθεί ως το έργο που σηματοδοτεί την αρχή της νεοελληνικής λογοτεχνίας και εξιστορεί την καταγωγή του Διγενή, τα παιδικά του χρόνια, τα ηρωικά κατορθώματά του και τον θάνατό του. Μάλιστα δεν βρέθηκε ένα χειρόγραφο αλλά δύο από τα 6 σήμερα σωζόμενα παγκοσμίως (τρία εκτός Ελλάδος, ένα χαμένο από τον Πόντο και τα δύο της Άνδρου).

Το ένα έμμετρο βρέθηκε από τον ανδριώτη, από Υψηλού, επίσκοπο Σταυρουπόλεως Κωστάντιο Μπληζιώτη στη Μονή της Αγίας το 1878 και δημοσιεύθηκε από τον Αντώνη Μηλιαράκη. Γράφτηκε στα τέλη 16ου αρχές 17ου αιώνα από κάποιον Ευστάθιο. Σήμερα βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη Αθηνών ως Χειρόγραφο Άνδρου-Αθηνών.

Το δεύτερο βρέθηκε από τον Πασχάλη το 1898 και είναι πεζό κείμενο γραμμένο από τον Μελέτιο Βλαστό μοναχό το 1632. Δημοσιεύθηκε το 1926. Σήμερα βρίσκεται στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ως Χειρόγραφο Άνδρου-Θεσσαλονίκης. Περιττό να πω ότι αυτά σήμερα μελετώνται διεθνώς και αξιολογούνται ως σημαντικά στη παγκόσμια λογοτεχνία.

Εδώ θα μπορούσε να πει κανείς και τι όλα αυτά. Ενδιαφέρουν μόνο τους ερευνητές!

Ας αναλογιστείτε όμως ότι κάποιοι, όταν λίγα βιβλία τυπωμένα ή χειρόγραφα κυκλοφορούσαν και οι μορφωμένοι ήταν ελάχιστοι, σ’ ένα νησί όπως η Άνδρος υπήρχε βιβλιοθήκη και διατηρούσαν βιβλία παράξενα σαν και αυτά. Υπήρχε λοιπόν τότε ενδιαφέρον με τα ελάχιστα μέσα που υπήρχαν. Σήμερα με τόσα μέσα τι θα μπορούσε να γίνει στο νησί αν λίγοι λίγο προσπαθούσαν;