"Οι Σιφνιοί της Άνδρου", ή αλλιώς οι αγγειοπλάστες της Άνδρου, από το Γιώργο Σπέη

Μέσα στα καλοκαιρινά μας σχέδια είναι η πραγματοποίηση παρουσιάσεων βιβλίων που αφορούν την Άνδρο, στα πλαίσια ειδικών εκδηλώσεων στην αυλή του Κινηματοθεάτρου Χώρας. Ένα από αυτά, το πρόσφατο βιβλίο του Γιώργου Σπέη, με τίτλο “Οι Σιφνιοί της Άνδρου-Η αγγειοπλαστική στην Άνδρο του 20ου αιώνα”. Ζητήσαμε από το συγγραφέα να μας δώσει μια πρώτη γεύση της δουλειάς του στην έρευνα αυτή και σας παρουσιάζουμε το υλικό που μας έστειλε.
” Οι Σιφνιοί της Άνδρου. Περίεργος τίτλος. Και όμως αν θέλουμε να μιλήσουμε για την κεραμική της Άνδρου, είναι ο μόνος σωστός τίτλος. Το κατάλαβα, όταν στην έρευνα που έκανα, ρώτησα πληροφορίες για τσουκαλάδες, τουλάχιστον σαν όρο έτσι το ήξερα. Η απάντηση ήταν, «θέλεις να μάθεις για τους Σιφνιούς;».
Ευτυχώς δεν χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια για να καταλάβω. Το είχα ξανασυναντήσει. Πολλά είναι τα νησιά στις Κυκλάδες, που έχοντας την εμπειρία των περιπλανώμενων τσουκαλάδων από τη Σίφνο, ονόμαζαν τους αγγειοπλάστες «Σιφνιούς», έστω και αν αυτοί ήταν γεννημένοι στο νησί τους. Ακόμα και αν κάποιος πατέρας ή παππούς ήταν από τη Σίφνο, πάλι εφόσον έφτιαχνε κεραμικά ήταν ο «Σιφνιός». Αλλά και ντόπιοι που κατασκεύαζαν αγγεία πάλι είχαν πάρει τον επαγγελματικό τίτλο, ο «Σιφνιός».
Έτσι κάθε αναφορά σε «Σιφνιός», σε πολλά μέρη, γίνεται για μια από τις πιο αρχαίους δραστηριότητες του ανθρώπου, την αγγειοπλαστική.
Η έρευνα έδειξε ότι ένα νησί όπως η Άνδρος είχε μια τρομερά μεγάλη ποικιλία από μορφές αγγείων, με ποικιλία ονομάτων, σχημάτων και κατά τόπους ιδιορρυθμιών. Ο πλούτος είναι εντυπωσιακός! Ένας από τους λόγους αυτού του πλούτου ήταν η μεγάλη γεωργο-κτηνοτροφική παραγωγή, οι διαφορετικές ομάδες αλλά και η κοινωνική διαστρωμάτωση. Κάθε άνθρωπος που είχε ανάγκη από κάτι διαφορετικό μπορούσε να ζητήσει να κατασκευάσει ο Σιφνιός παραλλαγές βάση της ανάγκης του. Και οι ανάγκες ήταν καθημερινές. Στο σπίτι, στη κουζίνα, στο φαγητό, στην αυλή, στο κατώι, στην εκκλησία, στο χωράφι, στη βάρκα. Περίπου 80 διαφορετικά είδη έχουν καταγραφεί και πιθανόν να υπάρχουν και άλλα. Τα πιο όμορφα, τα πιο εντυπωσιακά για μένα είναι τρία:
– το πλατύκωλο σταμνί για να μην αναποδογυρίζει όταν έχει μπότζι στη βάρκα
– το πήλινο σικλί, κουβάς, για να ανεβάζει νερό το μαγγανοπήγαδο
Και πάνω από όλα η σκαλούδα, η κούπα για νερό, που συνοδεύεται με τη παράδοση ότι το νερό κοιμάται. Έτσι το βράδυ που θα πας να πιείς νερό από τη σκαλούδα θα πρέπει να τη κουνήσεις, να ξυπνήσει το νερό γιατί είναι κακό να πιείς κοιμισμένο νερό.”
1η φωτο- Το καμίνι του Μπάρμπα-Παντελή στην Αγία Μαρίνα
2η φωτο-Οι στοές του Λουκατάρη, στις Ράουσσες
3η φωτο-Καπνοδόχι μελισσοκόμου
4η φωτο-Κολυμπήθρα από τους Κατακαλαίους
5η φωτο-Σικλί μαγκανοπήγαδου
κείμενα-φωτογραφίες : Γιώργος Σπέης
φωτογραφία στοών Λουκατάρη στις Ράουσσες : Ολγα Καραγιάννη